Της Κατερίνας Οικονομάκου
Ο Αλεξάντερ Κουζνετσόφ κάπνιζε ένα κλεφτό τσιγάρο, όταν τον συνάντησε η Μαρία Τσβετκόβα. Βρίσκονταν στην αυλή μιας κλινικής στην Αγία Πετρούπολη. Το ένα χέρι του άντρα ήταν τυλιγμένο σε επιδέσμους και στο μπράτσο του ήταν προσαρμοσμένη μια μεταλλική κατασκευή, από αυτές που χρησιμοποιούνται όταν υπάρχει βαρύς τραυματισμός σε οστό. Η ανταποκρίτρια του πρακτορείου Reuters στη Ρωσία τον ρώτησε τι του είχε συμβεί, όμως εκείνος δεν ήθελε να το συζητήσει. Αλλά δύο διαφορετικές πηγές επιβεβαίωσαν στην Τσβετκόβα ότι ο Κουζνετσόφ είχε τραυματιστεί πολεμώντας στη Λιβύη. Στο πρόσωπό του αναγνώρισαν τον επικεφαλής μιας μονάδας του ιδιωτικού στρατού Wagner Group. Ο ίδιος παραδέχτηκε ότι ήταν μισθοφόρος για έναν ιδιωτικό στρατό, που ωστόσο αρνήθηκε να ονομάσει.
Η Τσβετκόβα και το Reuters είχαν μια διεθνή αποκλειστικότητα. Το ρεπορτάζ που δημοσιεύτηκε την περασμένη εβδομάδα αποκαλύπτει ότι άντρες που τραυματίστηκαν πολεμώντας εκτός των ρωσικών συνόρων, σε χώρες όπως η Συρία και η Λιβύη, ως μισθοφόροι του ιδιωτικού στρατού Wagner, λαμβάνουν δωρεάν περίθαλψη σε μια κλινική της Αγίας Πετρούπολης, που συνδέεται με πρόσωπα τα οποία βρίσκονται κοντά στο Κρεμλίνο. Για αρχή, ο γενικός διευθυντής είναι διευθυντής άλλης μιας επιχείρησης, ιδρύτρια της οποίας είναι η κόρη του Βλαντίμιρ Πούτιν, Μαρία. Στο μεταξύ, η κλινική ανήκει στον μεγάλο όμιλο Sogaz, που προσφέρει ασφάλειες ζωής και υγείας στον ρωσικό στρατό. Κατά το Reuters, αυτό μαρτυρά ότι οι μισθοφόροι λαμβάνουν εμμέσως βοήθεια από την ίδια αυτή κυβέρνηση, που αρνείται πως πολεμούν στο εξωτερικό για λογαριασμό της.
Σύμφωνα με τη ρωσική νομοθεσία, απαγορεύεται στους Ρώσους πολίτες να συμμετέχουν ως μισθοφόροι σε πολεμικές συγκρούσεις έξω από τα σύνορα της πατρίδας τους. Τα τελευταία χρόνια, όμως, τα διεθνή μέσα ενημέρωσης θεωρούν δεδομένο ότι οι άντρες του Wagner Group αναλαμβάνουν να πάνε εκεί που το Κρεμλίνο δεν θέλει να εμφανιστεί επισήμως μέσω του ρωσικού στρατού. Για παράδειγμα: Στη Λιβύη στο πλευρό του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, στη Μοζαμβίκη στο πλευρό του προέδρου Φιλίπε Νιούσι, στη Συρία στο πλευρό του Μπασάρ αλ Ασαντ. Το 2015 η Ρωσία, για πρώτη φορά μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, έστειλε επισήμως στρατιωτικές δυνάμεις σε πόλεμο εκτός των συνόρων της. Επισήμως, η συμμετοχή στον πόλεμο της Συρίας περιορίζεται στην πολεμική αεροπορία. Υποτίθεται ότι μόνο λίγοι άντρες των ειδικών δυνάμεων βρίσκονται στο έδαφος και αυτοί δεν συμμετέχουν σε συρράξεις.
«Πιστεύετε όσα γράφουν τα δυτικά μέσα ενημέρωσης;»
Εκεί που τα διεθνή μέσα ενημέρωσης βλέπουν τους Ρώσους μισθοφόρους του ιδιωτικού στρατού Wagner, το Κρεμλίνο βλέπει εθελοντές. Και όσοι δεν είναι εθελοντές, είναι μισθοφόροι που παρέχουν απλώς υπηρεσίες ασφαλείας, δεν συμμετέχουν στις εχθροπραξίες και δεν έχουν σχέση με το ρωσικό κράτος ή τον στρατό. Εθελοντές αποκαλούσε το 2014 και τους Ρώσους που πολεμούσαν στην Ουκρανία στο πλευρό των αυτονομιστών. Σύμφωνα με τη Δύση, όμως, οι ομάδες εκείνων των εθελοντών οργανώνονταν, χρηματοδοτούνταν και εξοπλίζονταν από τη Μόσχα.
Στις 19 του περασμένου Δεκεμβρίου, στη διάρκεια της καθιερωμένης ετήσιας συνέντευξης Τύπου που δίνει ο Ρώσος πρόεδρος, ο Πούτιν ρωτήθηκε σχετικά με την παρουσία Ρώσων μισθοφόρων στη Λιβύη. «Πιστεύετε όσα γράφουν τα δυτικά μέσα ενημέρωσης;» ήταν η απάντησή του. Οταν η Μαρία Τσβετκόβα ζήτησε από τον εκπρόσωπο του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ να σχολιάσει το ρεπορτάζ για την κλινική στην Αγία Πετρούπολη, εκείνος απάντησε ότι «δεν υπάρχει καμία πληροφορία για κάτι τέτοιο». Και ο γενικός διευθυντής της κλινικής, Βλαντισλάβ Μπαρανόφ, της είπε: «Ξεχάστε τις κλινικές μας, αυτή είναι η συμβουλή μου προς εσάς». Σε γραπτές ερωτήσεις που του έστειλε το Reuters, απάντησε ότι «δεν θέλω να έχω καμία επικοινωνία μαζί σας».
Σύμφωνα, πάντως, με το ρεπορτάζ της Τσβετκόβα, η κλινική προσφέρει δωρεάν ιατρική περίθαλψη σε μισθοφόρους του Wagner Group, τουλάχιστον από το 2016. Πρώην τραυματίες και οι συγγενείς τους που μίλησαν στο Reuters, παραδέχτηκαν ότι δεν είχαν ιδέα ποιος πληρώνει τα ιατρικά έξοδα. Αυτό ισχυρίστηκε και ο Κουζνετσόφ - ότι δεν ξέρει ποιος καλύπτει τα νοσήλια.
Ο «σεφ του Πούτιν» πίσω από το Wagner Group
Το περασμένο καλοκαίρι, ένα άλλο αποκλειστικό ρεπορτάζ, αυτή τη φορά του Guardian, επιχείρησε να ρίξει φως στη δράση του Wagner Group στην Αφρική. Σύμφωνα με τον Τζέισον Μπερκ και τον Λουκ Χάρντιγκ, ο οποίος υπήρξε επί χρόνια ανταποκριτής της εφημερίδας στη Μόσχα, αρωγός στην προσπάθεια του Κρεμλίνου να ενισχύσει τη ρωσική επιρροή στην αφρικανική ήπειρο είναι, μέσω των εταιρειών του, ο Εβγκένι Πριγκόζιν. Ο Πριγκόζιν, ο οποίος είναι γνωστός ως ο «σεφ του Πούτιν», θεωρείται ο χρηματοδότης του ιδιωτικού στρατού. Ο ίδιος το έχει επανειλημμένα αρνηθεί. Και ο Πούτιν επιμένει ότι οι επιχειρήσεις του Πριγκόζιν δεν έχουν καμία σχέση με το ρωσικό κράτος.
Ωστόσο, τα απόρρητα έγγραφα στα οποία είχαν πρόσβαση ο Χάρντιγκ και ο Μπερκ δείχνουν ότι οι επιχειρηματικές δραστηριότητες του Πριγκόζιν απλώνονται σε δεκατρείς αφρικανικές χώρες. Και ότι συντονίζονται από ανώτερους αξιωματούχους στα υπουργεία Εξωτερικών και Αμυνας της Ρωσίας. Η πιο έντονη δραστηριότητα παρατηρείται στο Σουδάν, στη Μαγαδασκάρη και την Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία. Ξεχωριστό ενδιαφέρον έχει μια αναφορά του Guardian στη Λιβύη: Οι δύο Βρετανοί ρεπόρτερ σημειώνουν ότι τον Νοέμβριο του 2018 ο στρατάρχης Χαλίφα Χαφτάρ είχε επισκεφθεί τον Ρώσο υπουργό Αμυνας Σεργκέι Σοϊγκού. «Στις συνομιλίες εθεάθη και ο Πριγκόζιν», γράφουν.
Στο μεταξύ, το όνομα του Σεργκέι Πριγκόζιν φιγουράρει στη λίστα με τα πρόσωπα εναντίον των οποίων το αμερικανικό κράτος έχει επιβάλει κυρώσεις. Ο λόγος είναι ότι ο Πριγκόζιν βρίσκεται πίσω από τη διαβόητη φάρμα των τρολς, της Αγίας Πετρούπολης. Η επίσημη ονομασία της είναι Internet Research Agency (IRS) και θεωρείται ότι ευθύνεται για τη ρωσική ανάμιξη στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές του 2016. Η Wagner PMC (Private Military Company) είναι επίσης, από τον Ιούνιο του 2017, στη λίστα με τις εταιρείες εναντίον των οποίων έχουν επιβληθεί κυρώσεις, εξαιτίας του πρωταγωνιστικού ρόλου που θεωρείται ότι διαδραμάτισε το 2014 στην Ουκρανία.
Οι παραστρατιωτικοί της Ουκρανίας
Τον Νοέμβριο του 2019 το αμερικανικό CNN είχε εκτενές ρεπορτάζ γύρω από την παρουσία των Ρώσων μισθοφόρων του στρατού Wagner στη Μοζαμβίκη. Εναν μήνα νωρίτερα, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, απαντώντας σε ερωτήσεις του Reuters, είχε διαψεύσει ότι στη χώρα υπάρχουν Ρώσοι στρατιώτες. Ωστόσο, υπάρχει μια σειρά από συμπτώσεις που, αν μη τι άλλο, είναι ενδιαφέρουσες: Τον Αύγουστο του 2019 ο πρόεδρος της Μοζαμβίκης Φιλίπε Νιούσι συναντιέται με τον πρόεδρο Πούτιν στο Κρεμλίνο. Οι δυο ηγέτες υπογράφουν συμφωνίες σε θέματα ενέργειας, άμυνας και ασφάλειας. Τον Σεπτέμβριο φτάνουν στη χώρα δυο «Αντόνοφ» που μεταφέρουν Ρώσους μισθοφόρους.
Σήμερα η ομάδα Wagner παρέχει στους πελάτες της, εκτός από μισθοφόρους, στρατιωτική εκπαίδευση, συμβουλευτικές υπηρεσίες, αλλά και επιχειρήσεις ψηφιακής προπαγάνδας. Αυτό τουλάχιστον τεκμαίρεται από το γεγονός ότι βρίσκεται πίσω από τέσσερις σελίδες ψηφιακής προπαγάνδας σε οκτώ αφρικανικές χώρες, που κατέβασε το Facebook τον περασμένο Οκτώβριο. «Παρ' όλο που τα πρόσωπα πίσω από αυτά τα δίκτυα επιχείρησαν να κρύψουν τις ταυτότητές τους και τον συντονισμό μεταξύ τους, η έρευνά μας κατέληξε στο συμπέρασμα ότι συνδέονται μεταξύ τους και σχετίζονται με τον Ρώσο επιχειρηματία Εβγκένι Πριγκόζιν», ανέφερε η ανακοίνωση του FB.
* Αναδημοσίευση από τον «Φιλελεύθερο» του Σαββάτου 18 Ιανουαρίου
