Του Ιπποκράτη Χατζηαγγελίδη
Όπως επισήμανα, η ανεξάρτητη Γερουσία (Διαβάστε ΕΔΩ) είναι η λυδία αλλά και η ακρογωνιαία λίθος του νέου πολιτεύματος. Όμως, για να συμβεί αυτό, για να είναι η Γερουσία ανεξάρτητη και να επιτελεί με πληρότητα τον ελεγκτικό και ρυθμιστικό της ρόλο, πρέπει τα μέλη της να είναι κατά το δυνατόν οι άριστοι των αρίστων! Βεβαίως, αυτό είναι ουτοπικό, αλλά θέλω με το σχήμα της υπερβολής να δώσω έμφαση στη σημασία της εκλογής των καλύτερων ως γερουσιαστών.
Για να επιτευχθεί αυτό πρέπει, κατ' αρχήν, η εκλογή να είναι απαλλαγμένη από την επιρροή των κομμάτων και την χειραγώγηση της ψήφου μέσω της συμμετοχής στα ψηφοδέλτια των εκλεκτών της κομματικής ηγεσίας, άρα και των συμφερόντων που την επηρεάζουν. Ένας απλό τρόπος θα ήταν η απαγόρευση της συμμετοχής των κομμάτων στην διαδικασία, όμως αυτό είναι ένα ακραίο μέτρο και μάλλον αντίκειται στην ουσία της δημοκρατίας. Τα κόμματα πρέπει να μπορούν να συμμετέχουν στις εκλογές της Γερουσίας, αναλαμβάνοντας τις ευθύνες που τους αναλογούν ως προς την πρόταση των -κατά την γνώμη τους- καλύτερων υποψηφίων.
Η ιδανική - και γι' αυτό επαναστατική- λύση είναι το ενιαίο ψηφοδέλτιο! Όσοι προκριθούν ως υποψήφιοι γερουσιαστές θα συμμετέχουν σε ένα ενιαίο ψηφοδέλτιο -εθνικό ή περιφερειακό- ούτως ώστε οι ψηφοφόροι να μπορούν να κατανείμουν τους σταυρούς προτίμησης σε υποψηφίους όλων των κομμάτων και, βεβαίως, στους ανεξάρτητους και αριστίνδην υποψηφίους. Με τον τρόπο αυτό θα σπάσουν οι κομματικές γραμμές και τα κόμματα θα εξαναγκασθούν να προτείνουν υποψηφίους οι οποίοι θα μπορούν να προσελκύσουν τις ψήφους λόγω της αναγνωρισμένης αξίας και αποδοχής των.
Προφανώς, η διαδικασία δημιουργεί μια σειρά τεχνικών προβλημάτων, με πρώτο και καλύτερο το μέγεθος του ψηφοδελτίου. Όμως, δεν υπάρχουν άλυτα προβλήματα. Είτε με την τεχνολογία είτε με άλλες έξυπνες λύσεις, είμαι βέβαιος ότι τα προβλήματα αυτά θα ξεπερασθούν χωρίς να αλλοιωθεί η σημασία του νέου θεσμού.
Επίσης, πολύ σημαντικό ζήτημα είναι ο αριθμός των σταυρών. Σήμερα, δεν έχει ιδιαίτερη πολιτική σημασία, περισσότερο επηρεάζει την διαμάχη μεταξύ υποψηφίων του ιδίου κόμματος. Όμως, στην περίπτωση του ενιαίου ψηφοδελτίου η σταυροδοσία μπορεί να ακυρώσει όλη την ιδέα της ανεξάρτητης Γερουσίας εάν δοθεί η δυνατότητα στο πλειοψηφούν κόμμα να κατευθύνει την ψηφοφορία. Αυτό θα συμβεί μόνον αν οι σταυροί προτιμήσεως υπερβαίνουν το 50% των υποψηφίων. Αντιθέτως, εάν προβλεφθεί ότι οι σταυροί δεν μπορούν να είναι περισσότεροι από π.χ. 30% των υποψηφίων, δίνεται η δυνατότητα εκλογής μιας πολυφωνικής Γερουσίας, στην οποία θα εκπροσωπούνται όλες οι πολιτικές απόψεις, αλλά και οι κοινωνικές τάσεις αφού θα είναι εύκολη η εκλογή αρκετών ανεξαρτήτων υποψηφίων. Ο κανόνας είναι ότι όσο λιγότεροι οι σταυροί προτιμήσεως τόσο περισσότερο πολυφωνικό θα είναι το σώμα που θα προκύψει.
Αυτονόητο είναι ότι ο ρόλος της σταυροδοσίας είναι πολύ σημαντικός στο εθνικό επίπεδο. Για το λόγο αυτό θεωρώ σκόπιμο να επαναλάβω κάτι που ανέφερα και στο κεφάλαιο για την Γερουσία: μια ισορροπημένη σύνθεση επιβάλλει την κατανομή των μελών τους σώματος 50% εκλεγόμενα μέσω του εθνικού ψηφοδελτίου και το υπόλοιπο 50% να κατανέμεται στα 13 περιφερειακά ψηφοδέλτια.
Το ενιαίο εθνικό ψηφοδέλτιο, δια του οποίου θα εκλέγονται οι μισοί Γερουσιαστές, δίνει τη δυνατότητα της εκλογής ανθρώπων που χαίρουν πανελληνίας αναγνώρισης, οι οποίοι δεν ανήκουν οπωσδήποτε σε κόμμα, δηλαδή επιτρέπει την εκλογή και ανεξαρτήτων υποψηφίων, κάτι που δεν θα είναι και τόσο εύκολο σε περιφερειακό επίπεδο. Το σύστημα αυτό, εμποδίζει την ανάπτυξη της διαπλοκής και ενισχύει την λαϊκή κυριαρχία και την άμεση αντιπροσώπευση. Επίσης, εξομαλύνει τις στρεβλώσεις των μονοεδρικών και διεδρικών περιφερειών, στις οποίες τα εκλογικά συστήματα λειτουργούν ως πλειοψηφικό υπέρ του πρώτου ή/και του δεύτερου κόμματος.
Περαιτέρω, θεωρώ ότι το ενιαίο ψηφοδέλτιο μπορεί να εφαρμοσθεί και στις εκλογές για την Βουλή, αφού έτσι θα ενισχυθεί το κύρος του βουλευτή και θα αναβαθμισθεί ο ρόλος του. Όμως, όσο εύλογη -και μάλλον εύκολη- φαίνεται η εφαρμογή του ενιαίου ψηφοδελτίου για την εκλογή ενός σώματος όπως η Γερουσία, άλλο τόσο δύσκολη μπορεί να αποδειχθεί στην περίπτωση εφαρμογής του για την εκλογή της Βουλής. Η ουσιώδης και σημαντική διαφορά είναι ότι στην Γερουσία ψηφίζουμε με κριτήριο τα πρόσωπα, αφού ο ρόλος κάθε Γερουσιαστή είναι σχεδόν αυτόνομος και δεν πρέπει να περιορίζεται από τις κομματικές επιλογές και δεσμεύσεις γιατί έτσι θίγεται ακριβώς η αυτονομία του, άρα δεν επιτελεί τον ρυθμιστικό και ελεγκτικό του ρόλο.
Η περίπτωση των Βουλευτών είναι διαφορετική. Το ενιαίο ψηφοδέλτιο αλλάζει και το εκλογικό σύστημα! Ο αριθμός των βουλευτών εκάστου κόμματος δεν θα καθορίζεται από τον αριθμό εδρών που λαμβάνει αυτό, όπως συμβαίνει με τα αναλογικά συστήματα που εφαρμόζονται στη χώρα μας, αλλά από την γενική κατάταξη αναλόγως του αριθμού των ψήφων ενός εκάστου. Κατά μία άποψη, αυτό νοθεύει την ευθεία αντιστοίχιση εκλογικού σώματος και συνθέσεως κοινοβουλίου, η οποία επιτυγχάνεται σε απόλυτο βαθμό με την απλή αναλογική και λιγότερο με τις ενισχυμένες παραλλαγές της.
Αναμφισβητήτως, η άποψη αυτή είναι βάσιμη και θα αποτελέσει το βασικό επιχείρημα των πολέμιων του ενιαίου ψηφοδελτίου, οι οποίοι θα υποστηρίξουν -και με αξιόλογα επιχειρήματα- ότι η κομματική διάρθρωση του κοινοβουλίου είναι προϋπόθεση της συντεταγμένης και αποτελεσματικής του λειτουργίας, αφού είναι τα κόμματα που -ως πολιτικοί οργανισμοί- έχουν τη δομή και τη συγκρότηση παραγωγής πολιτικών θέσεων, η οποίες μέσω του κοινοβουλίου και της εκάστοτε πλειοψηφίας μετατρέπεται σε νομοθετικό έργο. Άλλωστε, υπάρχει μια σημαντική κομματική παράδοση στη χώρα μας. Το υφιστάμενο σύνταγμα αναγνωρίζει στα κόμματα την πολιτική πρωτοκαθεδρία καθιστώντας σχεδόν κενό γράμμα την ανεξαρτησία των βουλευτών. Χάριν της πολιτικής σταθερότητος - την οποία δεν επιτυγχάνει εκ φύσεως το κοινοβουλευτικό σύστημα, σε αντίθεση με το προεδρικό- κάμπτεται μέχρι και η αρχή της αναλογικότητος στην πολιτική εκπροσώπηση, αλλά και η ισοτιμία της ψήφου, αφού είναι αποδεκτό να ενισχύονται τα μεγάλα κόμματα έναντι των μικροτέρων και των ανεξαρτήτων υποψηφίων. Η αντίληψη αυτή κυριαρχεί πλήρως και στο Κανονισμό της Βουλής, ο οποίος ελάχιστες δυνατότητες προσφέρει σε μικρά κόμματα και ανεξαρτήτους βουλευτές.
Η άποψη του γράφοντος είναι να εφαρμοσθεί αμέσως το ενιαίο ψηφοδέλτιο και στις βουλευτικές εκλογές. Η αποσύνδεση της εκτελεστικής από την νομοθετική εξουσία μας απαλλάσσει από την ανάγκη δεδηλωμένης πλειοψηφίας στη Βουλή, άρα η χώρα θα κυβερνάται ούτως ή άλλως χωρίς το φόβο της πολιτικής αστάθειας. Άλλωστε, μια Βουλή χωρίς «κομματικά μαντριά» θα είναι λιγότερο ευάλωτη σε πάσης φύσεως επιρροές, η κυβέρνηση θα πρέπει να πείθει τους βουλευτές για την αναγκαιότητα των νομοσχεδίων της ενώ και οι βουλευτές θα έχουν την δυνατότητα νομοθετικής πρωτοβουλίας ασχέτως κυβερνητικής συμφωνίας.
Το μόνο βέβαιον είναι ότι δεν πρόκειται για μια εύκολη συζήτηση. Τα υφιστάμενα κόμματα πολύ δύσκολα θα δεχθούν να προωθήσουν μια τέτοια αλλαγή. Θα υπάρξουν αντικρουόμενες απόψεις και το σωστό είναι να υπάρξει μια εξαντλητική δημόσια συζήτηση ώστε όλα τα επιχειρήματα κάθε πλευράς να τεθούν και να φανούν τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα μιας τέτοιας μεταρρυθμίσεως. Τελικώς, θεωρώ πιο πιθανό να εφαρμοσθεί σε μια δεύτερη φάση, όταν το νέο πολίτευμα (βλ. ΑΝΑΣΥΝΤΑΞΗ ΤΩΡΑ!) θα έχει δείξει την δυναμική του και θα έχει σταθεροποιηθεί και καθιερωθεί στη συνείδηση των πολιτών.
