Της Ελεάνας Χουτέα*
Ίσως αναρωτηθεί κανείς τι κοινό μπορεί να έχουν οι πολύνεκρες επιθέσεις που έχουν γίνει επί ευρωπαϊκού εδάφους από το 2014 με την επίθεση σε τεμένη στη Νέα Ζηλανδία. Η απάντηση είναι κοινή: όλες οι επιθέσεις είναι αποτέλεσμα τρομοκρατικών ενεργειών. Στην πλειοψηφία τους οι τρομοκρατικές επιθέσεις που έχουν λάβει χώρα από το 2014 κι έπειτα έχουν τη σφραγίδα του Ισλαμικού Κράτους. Εξαίρεση αποτελεί η επίθεση στις κατασκηνώσεις του Εργατικού Κόμματος της Νορβηγίας από τον ακροδεξιό Anders Breivik τον Ιούλιο 2011. Πώς συνδέεται όμως ο Anders Breivik με το δολοφόνο της Νέας Ζηλανδίας Brenton Tarrant;
Γνωρίζοντας τον Brenton Tarrant μέσω των ταξιδιών του
«Ένας απλός, λευκός πολίτης που ανήκει στην εργατική τάξη, χωρίς κάποιο προβληματικό υπόβαθρο ?με καταγωγή από τη Σκωτία, την Ιρλανδία και την Αγγλία», περιγράφει ο ίδιος τον εαυτό του στο μανιφέστο του, ο οποίος μετά το θάνατο του πατέρα του ταξίδεψε ανά τον κόσμο – Βαλκάνια, Δυτική Ευρώπη, Πακιστάν, Τουρκία, Β. Κορέα - με χρήματα που κέρδισε μέσα από την ενασχόλησή του με τα κρυπτονομίσματα, όπως είναι το bitcoin.
Η αναφορά πως είναι θαυμαστής του Anders Breivik (Νορβηγός, ο οποίος το 2011 σκότωσε περίπου 80 ανθρώπους σε διπλό τρομοκρατικό χτύπημα) και της Candace Owens (η οποία θα λέγαμε πως είναι όχι μόνο από τις πλέον συντηρητικές φιγούρες των ΗΠΑ αλλά και συγκρατημένη υποστηρίκτρια του Χίτλερ) εξηγεί τις σημαντικές ομοιότητες που έχει με τον Breivik μέσα από το ιδεολογικό υπόβαθρο («ενός “καθαρού” Ευρωπαϊκού πολιτισμού, ο οποίος απειλείται με αλλοίωση γενικά από τη μετανάστευση και ειδικά από τους μουσουλμάνους μετανάστες») και την ένταξή του σε ομάδα που αποσκοπεί στην αναβίωση του έργου των Ναϊτών. Αμφότεροι, μάλιστα, Tarrant και Breivik μέσα από τις πράξεις τους δηλώνουν πως θεωρούν εαυτούς «Σταυροφόρους», επιφορτισμένοι με το έργο αναχαίτισης του Ισλάμ, όχι μόνο έχοντας πλήρη συνείδηση της απεχθούς πράξης στην οποία προέβησαν αλλά κατονομάζοντάς τη και ως «αναγκαία».
«Κάποιο από αυτά τα ταξίδια συνέβαλε στην αλλαγή του», υποστηρίζουν άτομα από το συγγενικό του περιβάλλον. Να ήταν η Γαλλία εκείνη η χώρα που συνετέλεσε στην αλλαγή του; Ο ίδιος κάνει ιδιαίτερη αναφορά στο πως «οι Γάλλοι αποτελούν
μειοψηφία στην ίδια τους τη χώρα εξαιτίας των μεταναστών». Καθώς θεωρούσε τον εαυτό του καθ' όλα Ευρωπαίο, όχι μόνο πολιτισμικά αλλά και γενετικά, πίστευε, πως η «εισβολή» των μουσουλμάνων μεταναστών αλλοίωνε τον ευρωπαϊκό πολιτισμό.
Με αφορμή τα παραπάνω αξίζει να μελετηθεί ακροθιγώς η θρησκευτική και συμβολική βάση των ταξιδιών του για τους ακόλουθους λόγους:
• Το μανιφέστο ήδη μέσω του τίτλου του κάνει ξεκάθαρες τις προθέσεις του. «Η Μεγάλη Αντικατάσταση» είναι μια ιδέα που ανεπτύχθη από ναζιστές μετά τον Β' ΠΠ και σχετίζεται με τους Ευρώπης θα αντικατασταθεί από μετανάστες. Η πολυπολιτισμικότητα – και ειδικά μετά την 11η Σεπτεμβρίου - χρησιμοποιήθηκε ως ένα επιπλέον επιχείρημά τους για να συνεχίσουν τους ισχυρισμούς τους πως οι μουσουλμάνοι θα αντικαταστήσουν τους χριστιανούς και λευκούς πολίτες.
• Η ιδέα αυτή διαδόθηκε γρήγορα στους κόλπους των ακροδεξιών, ενώ η «λευκή γενοκτονία» χρησιμοποιείται τα τελευταία 40 χρόνια από την αγγλοσαξονική ακροδεξιά. Εξ' ου και το βρετανικό εμβατήριο από αυστραλιανό πολίτη, με το οποίο ίσως κάποιοι παραξενεύτηκαν.
Σύμφωνα, μάλιστα, με τον Independent η «γενοκτονία των λευκών» και η «διαφύλαξη της ύπαρξης του λαού» έχει διατυπωθεί από πολλούς ακροδεξιούς κύκλους της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης και της νεοναζιστικής ομάδας «Εθνική Δράση» από τη χώρα καταγωγής του Tarrant, τη Βρετανία. Σημαντικό να αναφερθεί εδώ πως στο μανιφέστο του κάνει επίσης αναφορά στην πανευρωπαϊκή ακροδεξιά εθνικιστική ομάδα «Generation Identity», η οποία ως σήμα έχει το «Λ» των Σπαρτιατών, θέλοντας να τιμήσουν τη Μάχη των Θερμοπυλών, και διοργανώνουν «θερινά μαθήματα» (Summer University Campus) στη Γαλλία.
• Οι αναφορές πάνω στον οπλισμό του όσο και στη ρητορική του μας πάει πίσω στην εποχή των θρησκευτικών πολέμων. Η αναφορά στον Νικηταρά (τουρκοφάγος), στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου, στην Αγία Σοφία και στην Κωνσταντινούπολη είναι ιδιαιτέρως συμβολικές για το χριστιανισμό και συνδέονται άμεσα με την Οθωμανική Αυτοκρατορία και την εξάπλωσή της.
Ο ρόλος της τεχνολογίας
Ο Brenton Tarrant δεν πήρε αυτή την απόφαση εν μια νυκτί. Οι αναφορές του στο διαδίκτυο ποικίλουν κι ιδιαίτερα σε ένα φόρουμ γνωστό για τις ακροδεξιών πεποιθήσεων συζητήσεις που γίνονται. Η δε live-streaming μετάδοση της πράξης του, δυστυχώς, δεν μας είναι άγνωστη, καθώς είναι μια πρακτική την οποία έχουν χρησιμοποιήσει ιδιαίτερα οι τζιχαντιστές. Επίσης, αναλυτές που εξέτασαν το βίντεο, κάνουν λόγο για ένα άτομο πλήρως συνειδητοποιημένο για την πράξη του και έμπειρο στη χρήση όπλων.
Ειδικοί αναφέρουν πως ο τρόπος με τον οποίο μεταδόθηκε η επίθεση μοιάζει με βιντεοπαιχνίδι. Πιθανόν δεν μεταδόθηκε τυχαία κατ' αυτόν τον τρόπο. Ο δράστης δεν μοιάζει να είναι επηρεασμένος από κάποιου είδους βιντεοπαιχνίδι. Μιμείται τον
τρόπο προβολής των βιντεοπαιχνιδιών για τον εξής λόγο: να επηρεάσει και κατ' επέκταση να πείσει, μέσω της αδρεναλίνης που προβάλλεται έμμεσα, να ακολουθήσουν κι άλλοι, που μοιράζονται την ίδια ιδεολογία με αυτόν, το παράδειγμά του.
Οι τρομοκράτες του ΙΚ χρησιμοποιούν στο μέγιστο τα τεχνολογικά επιτεύγματα προκειμένου να πετύχουν τις αποστολές τους. Στρέφουν, δηλαδή, τα επιτεύγματα της Δύσης εναντίον της. Θα έλεγε κανείς πως ο Brenton Tarrant “αντεπιτίθεται” με τον ίδιο τρόπο.
Αντί επιλόγου
Τα αποτελέσματα και ο αντίκτυπος των πολιτικών που πάρθηκαν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο κι έπειτα δυστυχώς δεν βοήθησαν στην εξάλειψη της ακροδεξιάς στην Ευρώπη, αλλά αντίθετα στην άνοδό της. Δυστυχώς, η οικονομική κρίση ανέδειξε κενά στην επίλυση προβλημάτων, τα οποία όμως είναι ιδιαίτερης σημασίας για τους πολίτες. Η έλλειψη αποτελεσματικών προτάσεων για την ανεξέλεγκτη μετανάστευση και κατ' επέκταση την ασφάλειαν των πολιτών εντός της ΕΕ είναι αυτή που έδωσε το προβάδισμα σε ακροδεξιά κόμματα στην Ευρώπη όχι μόνο να αναπτύξουν την ρητορική μίσους αλλά και πλέον να συζητάμε για το ποια θέση θα καταλάβουν στις επόμενες εκλογές – είτε εγχώριες είτε ευρωπαϊκές. Η αρχή έγινε από τη Γαλλία με τη Marine Le Pen, στη συνέχεια με την Ολλανδία με τον Geert Winders για να καταλήξουμε να δούμε στην Ουγγαρία να προεδρεύει ο Viktor Orban.
Αυτό που συνέβη στη Νέα Ζηλανδία είναι ένα τρομοκρατικό χτύπημα ακροδεξιάς φύσης, ίδιου όμως επιπέδου και ίδιας μορφής με τα χτυπήματα του ISIS. Μπορεί φαινομενικά η ιδεολογική βάση να είναι διαφορετική, η ουσία όμως είναι η ίδια.
Τυφλό χτύπημα, με όσο το δυνατόν περισσότερους νεκρούς και με περισσότερη απήχηση. Στη διάδοση αυτών η τεχνολογία κατέχει τον πρώτο ρόλο, με τους πολίτες να αναρωτιούνται γιατί, μετά από τόσα περιστατικά, δεν γίνεται καλύτερη αξιολόγηση των δραστών μέσα από τις δημοσιεύσεις τους. Στατιστικά πολλοί από τους δράστες είχαν προαναγγείλει και δημοσιοποιήσει τις προθέσεις τους. Αν οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης δεν μπορούν να δράσουν αποτρεπτικά, πώς
μπορούμε να κάνουμε λόγο για real-time αξιολόγηση του κινδύνου και αποτροπή;
Αυτό που μας έδειξε ο Breivik και ο Tarrant είναι πως οι μοναχικοί λύκοι δεν υπάρχουν μόνο στους κόλπους των ισλαμιστών, άλλα πως έχουμε μια προ των πυλών θρησκευτικού χαρακτήρα σύγκρουση. Θα ήταν λάθος να αντιμετωπιστεί και ο Tarrant ως μεμονωμένη περίπτωση κάποιου διαταραγμένου ατόμου, αλλά θα ήταν καλό να μπει στα πλαίσια μιας συνολικής εξέτασης της αύξησης της ακροδεξιάς και στους τρόπους που επιλέγει να αντιταχθεί, θα λέγαμε, στις επιθέσεις που θεωρεί πως δέχεται από τους τζιχαντιστές. Ίσως θα ήταν ακόμα αναγκαίο να επανεξεταστεί όχι μόνο ο τρόπος που κατέλαβε ο Χίτλερ την εξουσία αλλά και πως είχε ήδη κάνει σαφείς τις προθέσεις του μέσω της βιογραφίας του, την οποία κανείς από τους ισχυρούς της εποχής δεν θεώρησε ως σοβαρή απειλή. Αν υπάρχει κάτι που πρέπει να αντιληφθούμε όλοι, είναι πως η τρομοκρατία, είτε προέρχεται από τον IRA, είτε από τον ISIS, είτε από τον Tarrant, είναι μία και έχει έναν και μόνο στόχο: την εξάπλωση του φόβου –και κυρίως την επιβολή του- μέσω τυφλών και ασύμμετρων χτυπημάτων.
*Η κα Χουτέα Ελεάνα είναι ΜΑ Global Risks and Analytics
