Του Δημήτρη Δημητράκου
Η νεότερη Ελλάδα είναι αλληλένδετη με τη φιλελεύθερη ιδέα από τη γένεσή της. Αυτό δηλώνεται με τον πιο επίσημο τρόπο στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των Ελλήνων τον Ιανουάριο του 1822. Οι επαναστατημένοι Έλληνες δηλώνουν στο κείμενο αυτό της Α'' Εθνοσυνέλευσης της Επιδαύρου τον σκοπό του πολέμου που διεξάγουν και που είναι η ανάκτηση «των δικαίων, της προσωπικής ημών ελευθερίας, της ιδιοκτησίας και της τιμής».
Οι Έλληνες επαναστάτες, όπως φαίνεται από το κείμενο της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας τους, αλλά και από άλλα κείμενα της εποχής εκείνης, απαιτούν την ελευθερία, τον σεβασμό των δικαιωμάτων του πολίτη, την ισονομία και τη νομοκρατία.
Η δημοσίευση της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας της Ελλάδας απαιτεί την αναγνώριση του Ελληνικού Έθνους ως ανεξάρτητης συλλογικής προσωπικότητας με θεσμική υπόσταση και συνιστά ένα κεντρικό όργανο διακυβέρνησης με όνομα «Προσωρινή Διοίκησις». Αργότερα, επί Καποδίστρια, ονομάζεται «Ελληνική Πολιτεία» και αργότερα ακόμη «Βασίλειον της Ελλάδος».
Έτσι γεννήθηκε το ελληνικό κράτος. Υπήρχε αντικειμενική ανάγκη να ονοματιστεί το όργανο διακυβέρνησης που ονομάζεται Etat στα γαλλικά - State, Staat στα αγγλικά και στα γερμανικά, αντίστοιχα. Οι νεότεροι Ελληνες, ως κληρονόμοι της κλασικής παράδοσης, χρησιμοποίησαν τον αρχαίο όρο «κράτος» από την αρχαία ελληνική. Όμως, ο όρος αυτός έχει τη σημασία ωμής δύναμης, αμείλικτης εξουσίας. Συνδηλώνει αυτό που αντιπροσώπευε το οθωμανικό «ντοβλέτι», από το οποίο θέλησαν να απελευθερωθούν οι επαναστάτες, και όχι μια εξουσία συμβατή με το δίκαιο και σε σχέση ισορροπίας με τους πολίτες και τα δικαιώματά τους.
Ο σύγχρονος φιλελευθερισμός είναι προέκταση του κλασικού φιλελευθερισμού, που γεννήθηκε τον 18ο και τον 19ο αιώνα και ενέπνευσε τους Έλληνες επαναστάτες. Η προοδευτική φιλελεύθερη ιδέα που προάγει το μικρό κράτος και τονίζει τον αποτελεσματικό έλεγχο των κυβερνώντων από τους κυβερνώμενους - και όχι την εμπιστοσύνη στους υποτιθέμενους άριστους σε θέσεις από τις οποίες ασκούν ανεξέλεγκτη εξουσία. Βρίσκεται στους αντίποδες του κρατισμού, ο οποίος προάγει το κράτος-Λεβιάθαν, που είναι πελώριο και συγχρόνως αναποτελεσματικό. Εντός του φυτρώνουν και αναπτύσσονται τα διαπλεκόμενα συμφέροντα, οι αναδιανεμητικές ομάδες πίεσης.
Στους αντίποδες του κρατισμού στέκει ο σύγχρονος προοδευτικός φιλελευθερισμός. Οι αντίπαλοί του σήμερα -που τον εξομοιώνουν με την Άκρα Δεξιά- επικαλούνται το δίκαιο «των πολλών έναντι των ολίγων». Στην πραγματικότητα συμβαίνει το αντίθετο: οι λίγοι επικρατούν και ευημερούν παρασιτικά μέσω του κρατισμού, εις βάρος των πολλών. Ο σύγχρονος φιλελευθερισμός είναι προοδευτικός - όπως πάντα ήταν. Στην Ελλάδα μάχεται κατά αντιπάλων του, που είναι υπέρμαχοι του κρατισμού, του «βαθέος κράτους» και των συμφερόντων που τον στηρίζουν. Ο σύγχρονος φιλελευθερισμός είναι επομένως προοδευτικός και αγωνιστικός. Η εξομοίωσή του με την Ακρα Δεξιά» είναι απλώς κωμική στα μάτια οποιουδήποτε γνωρίζει ανάγνωση και γραφή.
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον Φιλελεύθερο στις 22 Απριλίου.
