Του Επαμεινώνδα Κορώνη*
«Πώς φτάσαμε εδώ;» σκέφτεται φωναχτά ο ανταποκριτής της DW στον Λονδίνο. Τα διεθνή μέσα ενημέρωσης εστιάζουν στην Μ. Βρετανία και κυριαρχεί η επιδερμική διάγνωση των πολιτικών ασθενειών στην χώρα. Όλοι μιλάνε για συνταγματική εκτροπή, πολιτική κατάρρευση, την διάβρωση της φήμης της χώρας και την κυριαρχία του λαϊκισμού. Η χώρα από την οποία ξεκίνησε ο Τιτανικός οδεύει με ταχύτητα ολόκληρη προς το παγόβουνο. Και κάθε παγόβουνο κρύβει το μεγαλύτερο του μέρος κάτω από την θάλασσα. Και φυσικά δεν φτιάχνεται σε μια μέρα.
Μην ξεχνάτε λοιπόν τρεις υφέρπουσες συνθήκες που οδηγούν την Μ. Βρετανία σε ένα κάποιο Brexit, υπό την ηγεσία ενός λαϊκιστή ηγέτη.
Πρώτον, μην υποτιμάτε την ιστορική διάσταση και το βάθος που έχει ο ευρωσκεπτικισμός στην Μ. Βρετανία. Το 1975 διεξάχθηκε ένα φορτισμένο δημοψήφισμα στο οποίο ένας στους τρεις απέρριψε την ευρωπαϊκή ιδέα. Σε πολλές περιπτώσεις κόμματα της κεντρικής πολιτικής σκηνής ταυτίστηκαν με την ιδέα του ευρωπαϊκού αναχωρητισμού. Το 1983 οι εκλογές καθορίστηκαν από το μανιφέστο των Εργατικών: «ψηφίστε μας για να σας βγάλουμε από την ΕΟΚ» διακήρυξε ο Μάικλ Φούτ. Αργότερα με την ιδέα μιας αποστασιοποιημένης Βρετανίας φλέρταρε ο Τζον Μέιτζορ προτού τελικά υποκύψει στην πιέσεις για ένα δημοψήφισμα ο Κάμερον το 2016. Άρα η εκδήλωση ενός οριακά πλειοψηφικού ρεύματος εξελίχθηκε ιστορικά, απέτυχε πολλές φορές αλλά και σημείωσε και μικρές νίκες όταν το Ηνωμένο Βασίλειο εξήλθε από τον Μηχανισμό Ισοτιμιών.
Δεύτερον, το έχουμε ξαναγράψει, στην Μ. Βρετανία οι λαϊκιστές, αντιευρωπαϊστές και επικριτές της παρούσας κατάστασης βλέπουν στο πρόσωπο του Μπόρις Τζόνσον την ευκαιρία για το «μεγάλο ξεκαθάρισμα» που ήθελαν από την δεκαετία του '90. Ο Μπλερ, η Τερέζα Μέι και οι άλλοι, ήταν τα ενοχλητικά υβρίδια: και με την Ε.Ε. και με τον ευρωσκεπτικισμό, και με την παρούσα κατάσταση και ενάντια σε αυτή. Καταρρέουν. Οι διαγραφές και μετακινήσεις στελεχών τις τελευταίες ημέρες είναι πιθανότατα η αρχή μιας μετεξέλιξης των συντηρητικών σε ένα «καθαρό» λαϊκό δεξιό μόρφωμα στο οποίο δεν χωράνε οι φιλελεύθεροι. Ο Boris είχε δείξει τις διαθέσεις του για μια ευθεία στοίχιση των αντιευρωπαϊκών δυνάμεων τον Οκτώβριο του 2018 στην ομιλία του στο συνέδριο του κόμματός του. Πέρα λοιπόν από τον κοινοβουλευτικό τακτικισμό, αυτό που παρακολουθούμε εδώ και ένα μήνα είναι η πραγματοποίηση μιας νέας τριχοτόμησης του πολιτικού σκηνικού. Και ο Boris θέλει αυτή την νέα εκλογική πραγματικότητα να την κεφαλαιοποιήσει μέσα στον Οκτώβριο θέτοντας το απλό εκλογικό ερώτημα: «ή με εμάς ή με αυτούς».
Τρίτον, μην ξεχνάτε τον εξοργιστικό ρόλο που διαδραμάτισε διαχρονικά η Ε.Ε. σε αυτό το παίγνιο. Όποτε ασχολήθηκε με κάποιο πιθανό Exit η Ευρώπη στάθηκε ανίκανη να διαμορφώσει ένα φιλικό πλαίσιο και να αλλάξει το κλίμα. Η δυσκίνητη γραφειοκρατία που όρισε τον Μισέλ Μπαρνιέ έχει ξυπνήσει αρνητικές διαθέσεις ακόμα και στο στρατόπεδο των Bremainers. Η προτεινόμενη αναβολή του Brexit αντιμετωπίζεται και ως άλλος ένας νεωτερισμός και τα στοιχεία από το YouGov δείχνουν ότι οι αλλαγές στις διαθέσεις των εκλογέων είναι οριακές. Πιθανόν σε ένα νέο δημοψήφισμα το Brexit θα ξανακέρδιζε εκτιμούν οι ειδικοί ενώ η εικόνα της Ε.Ε. δεν έχει βελτιωθεί, αντιθέτως έχει πληγεί.
Και μια επιπλέον σημείωση. Οι ορθολογικοί πραγματιστές σοσιαλδημοκράτες και οι εκσυγχρονιστές Εργατικοί έχουν από πολύ καιρό αλωθεί από τον άγονο ουτοπικό αριστερισμό. Ο πιο αξιόλογος σύγχρονος πολιτικός της χώρας, ο Ντέηβιντ Μιλμπαντ, νικήθηκε κατά κράτος από τον αδελφό του (με την στήριξη των συνδικάτων), τον οποίο διαδέχτηκε μια πιο ακραία νεομαρξιστική φιγούρα, ο κόκκινος Τζέρεμυ.
Το Κοινοβούλιο αποφάσισε να δοθεί παράταση. Το παγόβουνο όμως δεν θα λιώσει και οι σταθερές συνθήκες που αποδόμησαν το ευρωπαϊκό όραμα της Βρετανίας θα στοιχειώνουν την ήπειρο για πολλά χρόνια. Ό,τι και να ψηφίσουν έχουν αργήσει.
*Ο Επαμεινώνδας Κορώνης είναι Reader στο Πανεπιστήμιο Westminster του Λονδίνου και Διευθυντής του Institute of Leadership Development
