Της Έφης Μπάσδρα*
Χθες ο ΟΟΣΑ ανακοίνωσε τα αποτελέσματα του διαγωνισμού του προγράμματος PISA (Programme for International Student Assessment) που πραγματοποιήθηκε το 2018. 
Ο διαγωνισμός PISA οργανώνεται ανά τριετία και αφορά σε: τρεις δεξιότητες, -την κατανόηση κειμένου, τα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες-, που πρέπει να έχουν οι 16χρονοι μαθητές ολοκληρώνοντας την υποχρεωτική τους εκπαίδευση. Τα αποτελέσματα για την Ελλάδα είναι χειρότερα από αυτά του 2015 για τα οποία έγινε πολύς λόγος, αναζητήθηκαν οι αιτίες και έγιναν προτάσεις. Τρία χρόνια μετά, το αποτέλεσμα είναι μηδέν εις το πηλίκον!
Διεθνώς πρώτη χώρα αναδεικνύεται η Κίνα, με δεύτερη τη Σιγκαπούρη και ακολουθεί από την Ευρώπη η Εσθονία, η Φιλανδία, η Ιρλανδία των μνημονίων και συμπληρώνει την πρώτη δεκάδα η Πολωνία. Εμείς ούτε λόγος.... μακράν πίσω...
Η παραπάνω λίστα αν εξεταστεί σωστά μπορεί να παράξει πολλά και χρήσιμα συμπεράσματα. Για την οικονομία της συζήτησης ας περιοριστούμε στα της ευρωπαϊκής γειτονιάς μας γιατί η Κίνα και η Κορέα ξεκινούν από τελείως διαφορετική με μας κουλτούρα και εφαρμόζουν τελείως διαφορετικά εκπαιδευτικά συστήματα.
Στα τέλη της δεκαετίας του '60 οι Φινλανδοί αποφάσισαν να μεταρρυθμίσουν το εκπαιδευτικό τους σύστημα και να βάλουν τα πραγματικά θεμέλια για την ανάπτυξη της χώρας τους. Υπάρχει μάλιστα και ένας αστικός μύθος που αναφέρει ότι φιλοδοξία τους ήταν να χτίσουν ένα καλύτερο σύστημα από αυτό της γειτονικής τους Σουηδίας. Το νέο σύστημα άρχισε να εφαρμόζεται στις αρχές της δεκαετίας του '70, και μέχρι σήμερα προχωρούν βελτιώνοντας το συνεχώς. Μέχρι πριν μερικά χρόνια σκόραραν πάντα πρώτοι. Αλλά και η δεύτερη πανευρωπαϊκά θέση δεν είναι και άσχημα. Πενήντα συναπτά έτη οι Φιλανδοί έχουν «κολλήσει» σε ένα σύστημα στο οποίο ομονόησαν και το οποίο συστηματικά βελτιώνουν και διορθώνουν από το 1970 μέχρι σήμερα.
Μάθημα πρώτο: Καλό εκπαιδευτικό σύστημα δεν χτίζεται χωρίς συναίνεση και διάρκεια. Αλλαγές κάθε τρεις και λίγο σαν το εκκρεμές, μία από δω και μία από κει, έχουν τα αποτελέσματα που βλέπουμε για την χώρα μας.
Η Εσθονία είναι μία μικρή χώρα που στη δεκαετία του '90 έκανε τα πρώτα της βήματα ως ανεξάρτητο κράτος και μόλις το 2004 έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από τότε μας εκπλήσσει συνεχώς. Από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες χώρες της ΕΕ, από τις πρώτες χώρες σε μετρήσεις οικονομικής ελευθερίας, πολιτικών ελευθεριών και ελευθερίας του τύπου, πολύ μπροστά στην ψηφιακή διακυβέρνηση, και τώρα πρώτη πανευρωπαϊκά στις επιδόσεις της Pisa. Που κρύβεται το μυστικό της; Στην ισότητα των ευκαιριών και στις συνεχείς μικρές αλλαγές όπως δηλώνουν οι αρμόδιοι. Η σχετική νομοθεσία που χρονολογείται από το 1992 διασφαλίζει τις ίδιες δυνατότητες και για όλες τις μειονότητες καθώς και τη δια βίου μάθηση για όλους τους Εσθονούς.
Μάθημα δεύτερο: Καλό εκπαιδευτικό σύστημα χτίζεται παρέχοντας ίσες ευκαιρίες και χωρίς αποκλεισμούς. Τα παιδιά της περιφέρειας έχουν τις ίδιες ευκαιρίες με τα παιδιά των αστικών κέντρων. Σαν πρότυπα σχολεία στην περιφέρεια μου ακούγεται!
Με την Ιρλανδία μοιάζουμε σε πολλά. Διαφέρουμε σε περισσότερα όπως η πρόσφατη αντιμετώπιση των μνημονίων, η αποφασιστικότητα, ο σχεδιασμός και η στοχοπροσήλωση των Ιρλανδών. Σε πρόσφατο άρθρο μου αναφορικά με την εκπαίδευση στην Ιρλανδία αναδείχτηκε η εκλογικευμένη αντίληψη και ο σχεδιασμός των Ιρλανδών με στόχο τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και τις προοπτικές των πολιτών. Σήμερα η Ιρλανδία φιγουράρει στη θέση οκτώ του διαγωνισμού Pisa αφήνοντας πίσω χώρες με μεγάλη παράδοση και ιστορία στην εκπαίδευση.
Μάθημα τρίτο: Καλό εκπαιδευτικό σύστημα δεν χτίζεται χωρίς μακροχρόνιο και εξειδικευμένο σχεδιασμό που να καλύπτει τις ανάγκες της χώρας.
Όλες οι παραπάνω χώρες έχουν στοιχεία αναλογικότητας όσον αφορά το μέγεθος με τη χώρα μας. Καταγράφουν τεράστιες διαφορές όσον αφορά την εκπαίδευση και τον σχεδιασμό της. Από τα παραπάνω παραδείγματα προκύπτει ότι δεν χρειάζεται να επανεφεύρουμε τον τροχό. Σύνεση, συναίνεση και σχεδιασμός ενός εκπαιδευτικού συστήματος με διάρκεια τουλάχιστον δεκαετίας χρειάζεται και που θα καλύπτει τις ειδικότερες ανάγκες και προοπτικές της χώρας. Αν αρχίσουμε άμεσα ίσως και να προλάβουμε την επόμενη καταμέτρηση της Pisa το 2021. Ποιος ξέρει; Μπορεί και να κατορθώσουμε να γιορτάσουμε και την παλιγγενεσία του εκπαιδευτικού μας συστήματος!
* Η Έφη Κ. Μπάσδρα είναι καθηγήτρια στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ.
