Πολύ δύσκολα θα βρεθεί μια φόρμουλα που θα ικανοποιήσει αμφότερες τις πλευρές, που θα δώσει στη Ρωσία αυτό που θέλει, δηλαδή να μην γίνει μέλος του ΝΑΤΟ η Ουκρανία, και ταυτόχρονα η Δύση να μείνει πιστή στην αρχή της ότι ένας λαός μπορεί να αποφασίζει σε ποιους οργανισμούς θα συμμετέχει η χώρα του, εκτιμά ο Χαράλαμπος Παπασωτηρίου, καθηγητής διεθνών σχέσεων και στρατηγικής στην Πάντειο. Καθώς, η κατάσταση στην Ουκρανία βρίσκεται στην κόψη του ξυραφιού, θεωρεί ότι τυχόν σύγκρουση, θα είναι μια περιορισμένης έκτασης επέμβαση, κάτι ανάλογο με την εισβολή της Ρωσίας στην Κριμαία το 2014.
Κατά την άποψή του η Ρωσία δεν θέλει πόλεμο, καθώς έχει μια οικονομία με ΑΕΠ όσο της Ιταλίας περίπου, οπότε δεν έχει το περιθώριο να αναμετρηθεί με τη Δύση. Από την άλλη δεν μπορεί να επιτρέψει να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ η Ουκρανία, αναζητείται επομένως η φόρμουλα που δεν θα δώσει την εντύπωση ότι η Δύση «συνθηκολόγησε».
Συνέντευξη στον Γιάννη Παλιούρη
- Υπήρξε πρόοδος για έξοδο από την ουκρανική κρίση μετά τον διπλωματικό μαραθώνιο των τελευταίων ημερών;
Δεν νομίζω καθώς δεν έχει βρεθεί μια φόρμουλα που να δώσει στη Ρωσία αυτό που θέλει, δηλαδή να μην γίνει μέλος του ΝΑΤΟ η Ουκρανία, και ταυτόχρονα η Δύση να μείνει πιστή στην αρχή της ότι ένας λαός μπορεί να αποφασίζει σε ποιους οργανισμούς θα συμμετέχει η χώρα του. Θεωρώ πολύ δύσκολο να βρεθεί μια φόρμουλα που θα γεφυρώνει αυτά τα δύο.
- Ποιο σημείο, κατά τη γνώμη σας, είναι το πλέον ακανθώδες ώστε να υπάρξει μια τέτοια φόρμουλα;
Η Ρωσία αισθάνεται ότι η Ουκρανία είναι γεωπολιτικά ζωτική για την ίδια. Και αυτό το δέχονταν και κάποιοι δυτικοί. Ο Μπ. Ομπάμα είχε πει ότι η Ουκρανία είναι πάρα πολύ σημαντική για τη Ρωσία και ασήμαντη για τη Δύση. Αν είχε καταλάβει εξ αρχής η Δύση ότι η Ουκρανία για τη Ρωσία αξίζει πόλεμο ενώ για τη Δύση δεν αξίζει, θα την άφηνε εκτός ΝΑΤΟ, να κάνει μεν βήματα προς τη δημοκρατία και να έχει σχέσεις με τη Δύση, αλλά να μην αποτελεί γεωπολιτικό πρόβλημα για τη Ρωσία. Δυστυχώς, η Δύση από το 2014 και μετά ενεπλάκη σε μια θέση από την οποία είναι δύσκολο να βρεθεί λύση με τη Ρωσία, ενώ ταυτόχρονα τη φέρνει πιο κοντά με την Κίνα, η οποία είναι και η πραγματική αντίπαλος μακροπρόθεσμα.
- Εκτιμάτε ότι τα δύο μέρη, Δύση και Ρωσία, έχουν αυτοπαγιδευτεί στις θέσεις και τη ρητορική τους και πλέον έχουν μικρά περιθώρια για ελιγμούς;
Περιθώρια υπάρχουν. Αλλά αν οι ηγέτες της Δύσης πουν ότι δέχονται πως η Ουκρανία δεν θα γίνει ποτέ μέλος του ΝΑΤΟ, θα υπάρξει τεράστια κατακραυγή στις κοινωνίες τους. Θα κατηγορηθούν ότι υπέκυψαν επιβραβεύοντας απειλές χρήσης βίας αντί να ακολουθήσουν τους διεθνείς κανόνες. Εκεί ακριβώς έγκειται και το πρόβλημα. Θα πρέπει να βρεθεί μια φόρμουλα που δεν θα δώσει την εντύπωση ότι η Δύση «συνθηκολόγησε».
-Ποια, λοιπόν, είναι τα πιθανά σενάρια από εδώ και πέρα, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση;
Η άποψή μου είναι ότι η Ρωσία δεν θέλει πόλεμο. Έχει μια οικονομία με ΑΕΠ όσο της Ιταλίας περίπου, οπότε δεν έχει το περιθώριο να αναμετρηθεί με τη Δύση. Από την άλλη δεν θέλει, πραγματικά, να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ η Ουκρανία. Δυστυχώς στη Ρωσία έχει κυριαρχήσει η αντίληψη ότι το ΝΑΤΟ είναι αντίπαλος. Και δεν εννοώ μόνο τον Πούτιν. Οι Ρώσοι εξέλαβαν τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς ως απειλή. Γι' αυτό και η Δύση έπρεπε να δει ρεαλιστικά ότι η Ουκρανία αλλά και η Γεωργία είναι πολύ σημαντικές γεωπολιτικά για τη Ρωσία.
- Στο σενάριο που μια σύγκρουση, έστω και μικρής κλίμακας, δεν αποφευχθεί τι θα σημάνει αυτό για τις σχέσεις Ευρώπης – Ρωσίας αλλά και τις σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας;
Πρέπει να δούμε αν φτάσουμε στο σημείο να γίνει χρήση βίας, αν θα είναι μια περιορισμένη σύγκρουση στις ανατολικές επαρχίες της Ουκρανίας όπου βρίσκονται και ρωσόφωνοι πληθυσμοί ή αν θα είναι μια εισβολή προς το Κίεβο με στόχο να επιβληθεί μια φιλορωσική κυβέρνηση που θα αλλάξει την πολιτική της χώρας. Το δεύτερο σενάριο είναι πολύ πιο εφιαλτικό. Αν γίνει χρήση βίας εκτιμώ, φαντάζομαι ότι θα είναι μια περιορισμένη επέμβαση. Σε αυτήν την περίπτωση περιορισμένης χρήσης βίας θα συμβεί κάτι ανάλογο με αυτό που συνέβη μετά την εισβολή στην Κριμαία το 2014, θα επιβληθούν οικονομικές κυρώσεις. Η Ρωσία έχει συγκεντρώσει τεράστια αποθέματα διεθνούς συναλλάγματος, ώστε να είναι έτοιμη για αυτό το ενδεχόμενο. Εκτός αν οι κυρώσεις είναι πολύ σκληρές, κάτι που εκτιμώ ότι δεν θα γίνει. Θεωρώ, λοιπόν, ότι θα επαναληφθεί το σενάριο του 2014.
* Ο Χαράλαμπος Παπασωτηρίου είναι καθηγητής διεθνών σχέσεων και στρατηγικής στην Πάντειο και πρόεδρος του ΕΣ του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ)
