Ο Γκεόργκι Κωνσταντίνοβιτς Ζούκοφ (1896-1974) παραμένει μία από τις πλέον αναγνωρίσιμες φιγούρες του Β’ Παγκοσμίου πολέμου.
Στρατάρχης και στρατηλάτης, ξεκίνησε την στρατιωτική του θητεία ως υπαξιωματικός στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο και την ολοκλήρωσε στο ηττημένο Βερολίνο της χιτλερικής Γερμανίας.
Παιδί του αιώνα του, πίστεψε στην κομμουνιστική ευαγγελική θεωρία, αφοσιώθηκε σε αυτήν και στην υπόθεση υπεράσπισης της πατρίδας του, η οποία τα χρόνια εκείνα «οικοδομούσε τον σοσιαλισμό σε καπιταλιστική περικύκλωση».
Συμμετείχε στην Ανώτατη Διοίκηση των σοβιετικών στρατευμάτων, έζησε την καταστροφή των πρώτων ημερών του πολέμου, τις περικυκλωμένες μονάδες που αιχμαλωτίζονταν κατά εκατοντάδες χιλιάδες από τους Ναζί, την πολιορκία του Λένινγκραντ, την Μάχη της Μόσχας, το Στάλινγκραντ. Σχεδίασε την αντεπίθεση της Ε.Σ.Σ.Δ., την προέλασή της στα γερμανικά εδάφη και την τελική επίθεση της νίκης.
Καινοτόμος και αναμορφωτής, συνέβαλε στην αναμόρφωση των σοβιετικών ενόπλων δυνάμεων και στα μεταπολεμικά χρόνια, ασχολήθηκε με την πολιτική, στους κόλπους του σοβιετικού Κομμουνιστικού κόμματος.
Αντικείμενο φθόνου και φόβου, παραμερίστηκε από την κομματική ηγεσία και τελείωσε τις μέρες του γράφοντας τα απομνημονεύματά του. Ωστόσο, ένα τμήμα αυτών των απομνημονευμάτων, για τον φόβο της λογοκρισίας, παρέμεινε αδημοσίευτο.
Για πρώτη φορά είδε το φως της δημοσιότητας το 1999. Πρόκειται για σημειώσεις που έχουν σχέση με την εσωκομματική πάλη για την εξουσία μετά τον θάνατο του Ι. Β. Στάλιν. Μέσα από τις σελίδες του, ο αναγνώστης πληροφορείται άγνωστες λεπτομέρειες για τα «αυλικά πραξικοπήματα» και την χωρίς όρια και όρους διαπάλη των διαφόρων ομάδων και επιγόνων, χωρίς την ωραιοποίηση και τα ψιμύθια των ιστορικών - απολογητών του σοβιετικού πειράματος.
Λόγω της έκτασης του κειμένου, δημοσιεύεται σε συνέχειες.
* * *
Η εκπαραθύρωση από το κόμμα και το υπουργείο
Από το παράθυρο του αεροπλάνου είδα να με περιμένουν όλοι οι στρατάρχες της Σοβιετικής Ένωσης, οι επικεφαλείς όλων των σωμάτων και κλάδων των ενόπλων δυνάμεων, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο Τσερνούχα, στέλεχος των υπηρεσιών του προεδρείου της Κ.Ε.
Μετά από την ανταλλαγή χαιρετισμών, με πλησίασε ο Τσερνούχα και μου είπε πως με καλούν επειγόντως στο προεδρείο της Κ.Ε.. Εκεί, μου είπε, ο Τσερνούχα, έχουν συγκεντρωθεί όλοι.
Του είπα πως θα περάσω από το σπίτι, θα αλλάξω ρούχα και αμέσως θα πάω.
Εμφανίστηκα στο προεδρείο και είδα γύρω από το τραπέζι όλα τα μέλη και τα αναπληρωματικά μέλη του προεδρείου, καθώς και όλους εκείνους τους στρατάρχες που με υποδέχτηκαν στο αεροδρόμιο. Μου πρότειναν εν συντομία να αναφέρω τα αποτελέσματα του ταξιδιού στην Γιουγκοσλαβία και την Αλβανία. Τους ανέφερα τα βασικά.
Ο Χρουστσόφ πρότεινε να εγκριθεί ο απολογισμός, με εξαίρεση την άποψή μου για την Γιουγκοσλαβία, η ηγεσία της οποίας, τάχα, δεν ακολουθεί την κομμουνιστική γραμμή στην οικοδόμηση της Γιουγκοσλαβίας και στις σχέσεις της με την Σοβιετική Ένωση. Στην συνέχεια ο Χρουστσόφ είπε: Κατά την διάρκεια της απουσίας σας το προεδρείο της Κ.Ε. είχε σύσκεψη με το κομματικό δυναμικό του Υπουργείου Άμυνας. Για το θέμα αυτό την εισήγηση θα κάνει ο Σούσλοφ.
Ο Σουσλόφ άρχισε λέγοντας πως «στο κομματικο ακτίφ αποφασίστηκε πως ο υπουργός Άμυνας στρατάρχης Ζούκοφ ακολουθεί λανθασμένη πολιτική γραμμή, αγνοώντας τα πολιτικά στελέχη, αγνοώντας την Γενική Πολιτική Διεύθυνση, θεωρεί δε τα κομματικά στελέχη τεμπέληδες. Ο στρατάρχης Ζούκοφ είναι χυδαίος στις σχέσεις του με τους υφισταμένους, ενθαρρύνει εκείνους που τον εγκωμιάζουν, ως εξαιρετικό στρατηλάτη».
Στην συνέχεια τον λόγο πήρε ο Μικογιάν: «Δεν κατανοώ μέχρι σήμερα και με ανησυχεί μία φράση που είπε ο Ζούκοφ στο προεδρείο της Κ.Ε. κατά την διάρκεια της μάχης κατά της αντικομματικής ομάδας Μάλενκοφ-Μόλοτοφ. Ο Ζούκοφ είχε πει: «Αν ψηφίσουμε υπέρ της πρότασης του Μάλενκοφ, τότε αυτός, ο Ζούκοφ, δεν θα υπακούσει σε αυτή την απόφαση και θα απευθυνθεί στο στρατό. Πώς να το εκλάβουμε αυτό;»
Αμέσως του απάντησα: «Ναι, ειπώθηκε αυτό, μα εγώ είπα πως μέσω της κομματικής οργάνωσης θα απευθυνθώ στο κόμμα και όχι στον στρατό.
«Πάει να πει πως το είπατε συνειδητά; - ρώτησε ο Μικογιάν. - Κι εγώ που νόμιζα πως τότε σας ξέφυγε».
«Ξεχνάτε την κατάσταση που είχε διαμορφωθεί», απάντησα στον Μικογιάν.
Στην συνέχεια μίλησε ο Μπρέζνιεφ. Είπα πράγματα που δεν συνέβησαν ποτέ. Ότι φέρομαι αλαζονικά, ότι αγνοώ τον Χρουστσόφ και το προεδρείο, ότι προσπαθώ να επιβάλω την δική μου γραμμή στην Κ.Ε., ότι υποτιμώ των ρόλο των Στρατιωτικών συμβουλίων κ.ά.
Αμέσως μετά, μίλησε ο Χρουστσόφ: Είπε: «Υπάρχει η άποψη να απαλλάξουμε τον σύντροφο Ζούκοφ από την θέση του υπουργού Άμυνας και στην θέση του να διορίσουμε τον στρατάρχη Μαλινόφσκι.
Υπάρχει ακόμη η πρόταση, αύριο το πρωί να συγκληθεί η ολομέλεια της Κ.Ε., για να εξετάσει την δράση του συντρόφου Ζούκοφ.
Η πρόταση, φυσικά, εγκρίθηκε ομόφωνα.
Όλη αυτή η ιστορία εναντίον μου, είχε στηθεί εν κρυπτώ και ήταν εντελώς αναπάντεχη για μένα. Εξάλλου, εκείνες τις ημέρες είχα, επιπλέον, γρίπη. Δεν μπορούσα να σκεφτώ γρήγορα, αν και δεν ήταν η πρώτη φορά που αντιμετώπιζα τέτοια αδιαθεσία. Ωστόσο, κατάλαβα πως οι Χρουστσόφ, Μπρέζνιεφ, Μικογιάν. Σούσλοφ και Κιριτσένο, είχαν αποφασίσει να με εκπαραθυρώσουν από το προεδρείο, ως ανυπότακτο και επικίνδυνο ανταγωνιστή, να απαλλαγούν από εκείνον, στον οποίο ο Χρουστσόφ χρωστούσε από την περίοδο της πάλης κατά της αντικομματικής ομάδας Μάλενκοφ-Μόλοτοφ.
Η σκέψη μου αυτή, επιβεβαιώθηκε από την ομιλία του Μικογιάν στην ολομέλεια: Είπε: «Μιλώντας ανοιχτά, φοβόμαστε τον Ζούκοφ».
Να λοιπόν που είχε κρυφτεί το σκυλί. Να, γιατί έπρεπε να με στείλουν στην Γιουγκοσλαβία, προκειμένου να οργανώσουν τους ανθρώπους εναντίον μου, πράγμα που ήταν δύσκολο να γίνει με την παρουσία μου.
Επιστρέφοντας στο διαμέρισμά μου από την συνεδρίαση του προεδρείου της Κ.Ε. αποφάσισα να τηλεφωνήσω στον Χρουστσόφ, προκειμένου να μάθω από τον ίδιο τις πραγματικές αιτίες που προκάλεσαν την τόσο επείγουσα απαλλαγή μου από την θέση και την εξέταση της περίπτωσής μου στην ολομέλεια. Τον ρώτησα: «Νικήτα Σεργκέγιεβιτς! Δεν καταλαβαίνω τι συνέβη κατά την απουσία μου, για να με απαλλάξετε τόσο βιαστικά και να θέσετε ζήτημα στην συγκληθείσα ολομέλεια της Κ.Ε.». Ο Χρουστοφ έμενε σιωπηλός. Συνέχισα: «Πριν την αναχώρησή μου στην Γιουγκοσλαβία και την Αλβανία από την πλευρά του προεδρείου της Κ.Ε. δεν υπήρξαν αιτιάσεις και ξαφνικά προέκυψαν πολλά. Τι συμβαίνει; Δεν καταλαβαίνω γιατί μου φερθήκατε έτσι».
Ο Χρουστσόφ μου απάντησε ψυχρά: «Θα έρθεις στην ολομέλεια και θα τα μάθεις όλα».
Είπα: «Θεωρώ πως οι παλιές φιλικές μας σχέσεις μου δίνουν το δικαίωμα να σας ρωτήσω προσωπικά για τις αιτίες μίας τόσο εχθρικής στάσης απέναντί μου».
Χρουστσόφ: «Μην ανησυχείς, εμείς θα δουλέψουμε κι άλλο μαζί».
Δεν έμαθα τίποτα από τον Χρουστσόφ, αλλά κατάλαβα πως αυτό κρατάει στα χέρια του την τύχη μου, οι προοπτικές της οποίας ήταν ομιχλώδεις.
Στην ολομέλεια πρώτοι μίλησαν οι Σούσλοφ, Μπρέζνιεφ, Κιριτσένκο, Φούρτσεβα και Μικογιάν. Στις ομιλίες τους ήταν εμφανή τα μισόλογα, μα καταλάβαινα προς τα πού πηγαίνουν τα πράγματα, προκειμένου να απαλλαγούν από εμένα και να με διώξουν από την Κ.Ε.
Ο Μπρέζνιεφ και ο Μικογιάν είπαν πως αγνοώ τον Χρουστσόφ ως πρώτο γραμματέα της Κ.Ε.
Ως παράδειγμα έφεραν δύο στοιχεία.
Στοιχείο πρώτο: Το καλοκαίρι του 1957 ο Χρουστσόφ μετά από πρόσκληση της Κ.Ε. του Ε.Σ.Κ.Ε επισκέφτηκε την Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας.
Την παραμονή της άφιξης του Χρουστσόφ στο Βερολίνο μου τηλεφώνησε ο Κ.Κ. Ροκοσόφσκι, ο οποίος έκανε έλεγχο στην πολεμική ετοιμότητα των σοβιετικών στρατευμάτων στην Λ.Δ.Γ. Ο Ροκοσόφσκι μου είπε: «Αύριο στο Βερολίνο έρχεται ο Χρουστσόφ, εμείς βγάλαμε τα στρατεύματα στα πεδία ασκήσεων, οι ασκήσεις τελειώνουν μετά από δύο ημέρες. Τι να κάνουμε με τον Α. Α. Γκρέτσο;»
Απάντησα: «Ο Χρουστσόφ έρχεται μετά από πρόσκληση του γερμανικού κόμματος. Εσείς πρέπει να ολοκληρώσετε τα γυμνάσια. Όταν θα τελειώσουν, τότε θα παρουσιαστείτε στον σύντροφο Χρουστσόφ».
Όταν ο Χρουστσόφ έφτασε στο Βερολίνο, ανάμεσα σε εκείνους που τον υποδέχτηκαν δεν ήταν η διοίκηση της ομάδας σοβιετικών στρατιών και ο στρατάρχης Ροκοσόφσκι, δεν υπήρχε ούτε καν τιμητικό άγημα των στρατευμάτων μας.
Δεύτερο στοιχείο: Το ίδιο εκείνο καλοκαίρι ο Χρουστσόφ ήταν στην Εσθονία με ετοιμαζόταν να πάει οδικώς στο Λένινγκραντ.
Από το Λένινγκραντ μου τηλεφώνησε ο διοικητής της Στρατιωτικής Περιοχής στρατηγός Ζαχάροφ και μου είπε πως οι τα στελέχη της πόλης ετοιμάζονται να πάνε να προϋπαντήσουν τον Χρουστσόφ στα σύνορα της Εσθονίας με την περιοχή του Λένινγκραντ και αν πρέπει να πάει και αυτός μαζί τους.
Διέταξα τον Ζαχάροφ να υποδεχτεί τον Χρουστσόφ στο Λένινγκραντ. Ο στρατηγός Ζαχάροφ ανέφερε στον Χρουστσόφ πως εγώ τάχα του απαγόρευσα να τον προϋπαντήσει μαζί με τους κομματικούς ηγέτες της περιφέρειας στα σύνορα.
Τα δύο αυτά στοιχεία, προφανώς, ενόχλησαν τον εγωισμό και την διαρκώς αυξανόμενη φιλοδοξία του Χρουστσόφ. Δεν μου είχε πει τότε τίποτα, μα προφανώς, εκδήλωσε την πικρία του ενώπιον του Μπρέζνιεφ και του Μικογιάν.
Πίστευα και πιστεύω πως εκείνη την εποχή έπραξα σωστά, αφού στον Κανονισμό του Σοβιετικού Στρατού δεν προβλέπεται ξεχωριστή συνάντηση του γραμματέα της Κ.Ε. του Κ.Κ.Σ.Ε., και όλοι πρέπει είμαστε ίσοι ενώπιον του νόμου.
Συνεχίζεται...
