«Μέσα σε αυτό τον ορυμαγδό, τη σύγχυση, την οδύνη και την καταστροφή, η τύχη που επιφυλάσσει όλη αυτή η ατμόσφαιρα στα “παιδιά” είναι πραγματικά ζοφερή».
«Αυτό ήταν το μεγαλύτερο επίτευγμα της εποχής που ζήσαμε. Με παραπλανητικά κάτοπτρα για ευμάρεια, ευτυχία και ελευθερία, έπεισε διαπαντός τους πολίτες της να αγκαλιάσουν το “ανάποδο” και να ζήσουν μαζί του μια ζωή ανάποδη και μισή».
Ο Γιώργος Μανιώτης ποτέ δεν μασούσε τα λόγια του. Όσα μας λέει στον «Φιλελεύθερο» σήμερα, τα έλεγε χρόνια, όταν δεν ήταν σε θέση να τον ακούσει κανείς. Τα έγραφε χρόνια. Αλλά μάλλον ήταν για την αναγνωστική μας αντίληψη πολύ νωρίς. Γι' αυτό σήμερα το έργο του επανεκδίδεται, ξαναδιαβάζεται. Διότι «είναι καλό καθώς πορευόμαστε μέσα στη ζωή να έχουμε και μερικούς χάρτες στην τσέπη μας, μπορεί κάποτε να μάθουμε πώς να αποφεύγουμε τις κακοτοπιές». Γιώργος Μανιώτης, λοιπόν, επειδή όσα γράφει δεν είναι μόνο λογοτεχνία, αλλά η δική μας ζωή.
Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα
- Θυμάμαι παλιές συνεντεύξεις μας, σε εποχές ευμάρειας, να μου περιγράφετε τον ζόφο που ζούμε. Γιατί δεν το βλέπαμε τότε;
Ο φόβος και ο τρόμος του παρελθόντος έκανε τον φόβο και τον τρόμο του παρόντος να μοιάζει μια ωραία και πρωτοφανέρωτη ευκαιρία για όμορφη και καλή ζωή που θα αφορούσε όλους σχεδόν τους ανθρώπους. Στο παρελθόν, με έναυσμα τις διάφορες ιδεολογίες, κάθε γενιά ζούσε κι έναν φοβερό πόλεμο που τα ξεθεμελίωνε όλα.
Οι ιδεολογίες στα χέρια αδίστακτων ανθρώπων χρησιμοποιήθηκαν με τον πιο βάναυσο τρόπο και κάποτε, όταν τελείωσε ο τελευταίος μεγάλος πόλεμος, δεν έπειθαν πλέον κανέναν. Μετά τη συνειδητοποίηση των πληθυσμών ότι οι διάφορες ιδεολογίες δεν είναι τίποτε άλλο παρά λόγια του αέρα, έπρεπε να βρουν ένα καινούργιο νήμα για να πλέξουν τις καινούργιες θηλιές για τον χοντρό λαιμό των απλών ανθρώπων. Και δεν άργησαν να το βρουν. Αποφάσισαν για πρώτη φορά από την αρχή αυτής της αιματοβαμμένης ιστορίας να δώσουν τη νίκη στη ζωή. Τέρμα οι ιδέες και τα λόγια του αέρα, είχε έρθει η ώρα στα δώματα της καρδιάς και του νου να εγκατασταθεί η ύλη. Έτσι, πάνω-κάτω, εγκαινιάστηκε ο καινούργιος κόσμος της πεντηκονταετούς καταναλωτικής ειρήνης μας. Ένας θαυμαστός κόσμος που είχε κερδηθεί με πολέμους, καταστροφές, αιματοχυσίες και τον πρόωρο θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων. Η ψυχή των πληθυσμών διψούσε γι' αυτήν την έξοδο, γι' αυτήν την ανάπαυλα. Πετάξανε τα όπλα και γεμάτοι πίστη και αλόγιστο ενθουσιασμό άρχισαν να φωνάζουνε «Ζήτω η ζωή!». Ήταν η πρώτη φορά που τους επιτρεπόταν να φωνάζουνε κάτι τέτοιο.
Ποιος θα μπορούσε να έχει αντιρρήσεις, να έχει αμφιβολίες για τον καινούργιο κόσμο που άρχιζε; Οι νεκροί όλων αυτών των περασμένων αιώνων ούρλιαζαν στα αφτιά μας:
«Ζήστε! Ζήστε! Αρπάξτε τις ευκαιρίες! Ήρθε επιτέλους και η σειρά σας!».
Έτσι μπήκε η ζωή σε μια τάξη γεμάτη όνειρα και υποσχέσεις, μια τάξη χρονομετρημένη ως την παραμικρή λεπτομέρεια, γιατί, από 'δώ και κάτω, ως γνωστόν «Ο χρόνος θα ήταν χρήμα!».
- Ξανακοιτώντας τα βιβλία σας, τη «Γνώση των νεκρών», για παράδειγμα, νομίζαμε πως ζούσαμε ελεύθεροι, κύριε Μανιώτη;
Όλα έχουν προγραμματιστεί τόσο τέλεια. Ο ρυθμός της ζωής που εντείνεται από τον ανταγωνισμό (Ο θάνατός σου η ζωή μου). Η προσωπική επιλογή που συνήθως σε σπρώχνει να επιλέξεις ως σωτήριο εκείνο που σε αφανίζει. Οι ανάγκες που ξαμολάνε πάνω μας σαν λυσσασμένα σκυλιά, όλα αυτά σμιλεύουν και παραμορφώνουν τον χαρακτήρα μας, στρεβλώνουν το ένστικτο της αυτοσυντήρησής μας, τυφλώνουν το αίσθημα της ελευθερίας μας. Φτάσαμε να θεωρήσουμε μέγα ένοχο και κύριο καταστροφέα μας το ίδιο μας το σώμα. Τέτοιος χαλασμός και δυσαρμονία μέσα στον νου και την ψυχή μας. Πώς κατόρθωσαν και έκαναν την ύλη σαρκοφάγο ιδέα είναι απορίας άξιον. Ή ένας βρόντος θα ακουστεί ή ένας λυγμός.
- Δεν αντιδρούσαμε γιατί δεν βλέπαμε. Γιατί δεν αντιδρούμε τώρα;
Μπορεί να είναι ιστορική κούραση. Το παθαίνουν αυτό πολύ συχνά και ολόκληροι πολιτισμοί πριν καταλαγιάσουν και αφήσουν τη σκόνη να τους κυριεύσει. Αλλά μπορεί να συμβαίνει και κάτι πιο ελπιδοφόρο στην περίπτωσή μας.
Όταν έχεις θυσιάσει τη μισή ζωή σου να κατακτήσεις και να βιώσεις αυτό που νόμιζες ότι θα σε σώσει, δεν υπάρχει περίπτωση να αναγνωρίσεις κάποιο λάθος στη συμπεριφορά σου, διότι θα είναι σαν να πετάς τη μισή ζωή σου στα σκουπίδια. Οι παραμορφώσεις τόσων και τόσων προσπαθειών τα προηγούμενα χρόνια έχουν ενσωματωθεί ήδη στον οργανισμό σου, η αναπηρία σου έχει μονιμοποιηθεί και, δυστυχώς, έχει γίνει ήδη δεύτερη φύση εκτός και εντός σου. Ο θάνατος μπορεί να σου κτυπά την πόρτα κι εσύ να συνεχίζεις να ψηφίζεις ακόμα με φανατισμό το κόμμα που σου ταχυδρόμησε τον αφανισμό σου. Γι' αυτό λέμε σήμερα ότι έχουμε γίνει αστυνομία του εαυτού μας και ότι πλέον «το πάθος δεν μας γίνεται μάθος».
- Ολα αυτά τα λέγατε ήδη στην «Αγελάδα με φτερά»…
Σε ποια κατάσταση βρίσκεται και πώς θα αντιδράσει τελικά ένας άνθρωπος που:
α) έχει πολεμήσει δύο φορές για την πατρίδα του; β) έχει αρχίσει τρεις και τέσσερις φορές στη ζωή του από την αρχή να οικοδομεί το μέλλον του; γ) έχει πιστέψει στο όραμα του καινούργιου θαυμαστού μεταπολεμικού κόσμου; δ) έχει κάνει τη νύχτα μέρα δουλεύοντας για πενήντα ολόκληρα χρόνια προσπαθώντας να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις και τις ανάγκες του καινούργιου κόσμου; Πώς θα αντιδράσει τελικά αυτός ο άνθρωπος όταν διαπιστώσει: α) ότι μια ωραία πρωία βρίσκεται ξαφνικά άνεργος, πεταμένος στη μέση του δρόμου; β) όταν καταλάβει ότι όλες οι θυσίες του πήγαν τελικά χαμένες; γ) όταν προβλέψει ότι το μέλλον των παιδιών του είναι τελικά υποθηκευμένο; δ) όταν καταλήξει στο τραγικό συμπέρασμα ότι όλα αυτά τα χρόνια τον χρησιμοποίησαν με τον χειρότερο τρόπο; Πώς θα αντιδράσει τελικά αυτός ο απελπισμένος άνθρωπος που δεν έχει να ελπίζει και να φοβάται τίποτα στη ζωή του;
2017: Ανεργος, πεταμένος στη μέση του δρόμου, ακόμα και νέος να είναι, πώς ξαναρχίζει κάποιος; Δεν ξαναρχίζει!
α) Ή γίνεται ένας τρομοκράτης, χωρίς ιδεολογία, ένας μοναχικός λύκος που παίρνει το όπλο του, πηγαίνει σε ένα πολυσύχναστο δρόμο ή πλατεία και σκοτώνει όποιον βρεθεί μπροστά του… (αρκετές φορές το έχουμε δει να συμβαίνει αυτό). β) Ή βάζει το όπλο στον κρόταφο και τελειώνει τη ζωή του χωρίς να βλάψει κανέναν άλλον (και αυτό το έχουμε δει να συμβαίνει τελευταίως). γ) Ή γίνεται ένας άγριος δολοφόνος που επιλέγει τα θύματά του και τα εκτελεί χωρίς καμία τύψη, χωρίς να έχει οργανωθεί πουθενά. δ) Ή εγκαταλείπει τον εαυτό του στη φθορά και την ακινησία και τελειώνει τη ζωή του πλάι στα σκουπίδια. ε) Ή βρίσκει μεταφυσικό άλλοθι σε μια πίστη της μόδας και ζωσμένος εκρηκτικά τα πυροδοτεί παίρνοντας μαζί του όλα αυτά τα πλήθη που αμέριμνα πηγαίνουν στη δουλειά τους. Αυτή, πάνω-κάτω, δεν είναι η πραγματικότητα γύρω μας, σήμερα;
- Το βιβλίο σας «Η αδρεναλίνη πάντοτε ψηλά» επανεκδίδεται, τι γράψατε το 1999 που δεν το καταλάβαμε τότε;
Η εποχή επιλέγει και δίνει εξουσία στους πλέον αδικημένους. Κατάλαβε λοιπόν πολύ καλά ότι το θηλυκό στοιχείο, που τόσα χρόνια ήταν φυλακισμένο και θαμμένο στα έγκατα των σπιτιών, αν το απελευθέρωνε και το αποκαθιστούσε, θα ήταν ο πιο πιστός οπαδός της. Έτσι έδωσε δικαιώματα στο ασθενές φύλλο να πάρει τα ηνία στα χέρια του και να συναγωνιστεί επί ίσοις όροις, πάνω-κάτω, το ισχυρό. Απελευθέρωσε όλο αυτό το σκοτεινό ρεύμα ελευθερίας του θηλυκού και το έκανε προωθητική δύναμη για την πραγματοποίηση των σχεδίων της. Ήταν σαν να γκρεμίστηκε ένα φράγμα και το νερό ενός ολόκληρου ωκεανού να όρμησε μέσα στα σοκάκια και τα στρατόπεδα μιας πόλης. Η αιώνια φλόγα του έρωτα απελευθερώθηκε και όρμησε επί δικαίων και αδίκων για να πάρει την εκδίκησή του για τη χρόνια κακομεταχείρισή της. Η δύναμη των φυλακισμένων ενστίκτων βγήκε στο φως και αλώνισε τους πάντες και τα πάντα με τη μανία και την ακόρεστη δίψα της. Κάθε μάχη που δόθηκε μέσα στις σελίδες αυτού του βιβλίου έχει το στοιχείο του κωμικού, της φάρσας και του τραγικού. Αλλά έχει και μία γλυκύτητα, γιατί αρχιστράτηγος αυτή τη φορά είναι μια γυναίκα. Με λίγα λόγια, το περιεχόμενο αυτού του βιβλίου είναι μια ελεγχόμενη βακχεία, όλοι πιστεύω θα χαρούν με την απελευθέρωση του έρωτα και κανείς δεν θα προσέξει ότι η απελευθέρωση αυτή έχει ήδη κοστολογηθεί. Κοστίζει, δηλαδή... Οπότε η νίκη είναι μισή.
- Να «ξαναδούμε» τα βιβλία σας κάτω από τη νέα πραγματικότητα;
Η υπερβολική χρήση όλων των δογμάτων στα οποία στηριζόταν η εποχή μας τα απομυθοποίησε και τα έριξε κάτω, έτσι μείναμε απολύτως απελπισμένοι και απολύτως ελεύθεροι να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να κάνει όποια σκέψη θέλει, αν τολμάμε, βεβαίως, γιατί πρώτα από όλα πρέπει να τα βάλουμε με τη δεύτερη φύση μας, που όλα αυτά τα χρόνια προσπαθήσαμε να κατακτήσουμε με αυτοθυσία και προσπάθειες συνεχείς.
Δεν ξέρω αν όλη αυτή η σύγχυση που μετ' εντάσεως επιτείνεται πανταχόθεν θα μας επιτρέψει να δούμε καθαρά τι πραγματικά είναι αυτό που βλάπτει το «αγαθό της ζωής» και τι ακριβώς είναι αυτό που μας συμφέρει εμάς σαν ζωντανές υπάρξεις.
Τα κλασικά έργα που διέσωσε ο χρόνος βοηθούν σε αυτή τη γνώση, γι' αυτό τα αποδομούν και τα σοδομίζουν οι εντεταλμένοι λογοκριτές τους, δεν θέλουν να φτάσουν ώς εμάς. Όσο για τα σύγχρονα έργα που γράφτηκαν σε αυτές τις ύποπτες εποχές «καλή τη πίστη», τα αποδομούν, τα σοδομίζουν και τα αγνοούν, τα σκοτώνουν, δηλαδή, μόλις γεννηθούν, παρ' όλο που η σοβαρή κριτική μετά πάθους υποστηρίζει ότι θα μακροημερέψουν και θα φωτίσουν κάπως το ζοφερό τοπίο των ημερών.
Εν πάση περιπτώσει, τώρα που το μάτι μας έχει πονηρέψει, φοβηθεί και ζωντανέψει, ας ρίξουμε μια ματιά στα σύγχρονα έργα που γράφτηκαν «καλή τη πίστη», πού ξέρεις, μπορεί να ωφεληθούμε. Πάντως θεωρώ ότι είναι καλό καθώς πορευόμαστε μέσα στη ζωή να έχουμε και μερικούς χάρτες στην τσέπη μας. Μπορεί κάποτε να μάθουμε πώς να αποφεύγουμε τις κακοτοπιές.
- Και σήμερα; Αν γράφατε, πώς θα περιγράφετε το παράδοξο που βιώνουμε; Το «Τώρα!» μάς υπόσχεται κάτι;
Όλα πια έχουν γίνει τόσο φανερά για τους πολλούς, όμως τα πάντα εξακολουθούν να παραμένουν αόρατα. Παραμορφωμένοι άνθρωποι, με αχρηστεμένο μυαλό από τα βάσανα και τις πληγές που με ελεύθερη βούληση καταφέρανε στον εαυτό τους, προσπαθούν να βρουν απεγνωσμένα την λύτρωση τους. Ο καθρέφτης όμως της αντίληψής τους είναι τόσο θρυμματισμένος, που όλες οι προσπάθειές τους, λόγω της εσωτερικής και εξωτερικής τους παραμόρφωσης, καταλήγουν σε καταστάσεις κωμικοτραγικές. Η δίψα τους για ευτυχία, ελευθερία και ολοκλήρωση, τις περισσότερες φορές τους οδηγεί σε απίθανες συμπεριφορές και μεταθέσεις που περισσότερο τους τυραννούν παρά τους λυτρώνουν. Αυτό που μένει από αυτό το βιβλίο είναι ο τεράστιος, ακατανίκητος πόθος για ζωή. Και ακόμα κάτι, μέσα σε αυτό τον ορυμαγδό, τη σύγχυση, την οδύνη και την καταστροφή, η τύχη που επιφυλάσσει όλη αυτή η ατμόσφαιρα στα «παιδιά» είναι πραγματικά ζοφερή. Και αυτό, βεβαίως, έχει μεγάλη σημασία για την όποια συνέχεια στο μέλλον. «Αν δεν αναγνωρίσουμε την αρρώστια σαν αρρώστια, δεν θα θεραπευθούμε ποτέ από την αρρώστια» μας ψιθυρίζει ο Λάο Τσε.
- Το μυθιστόρημα της επόμενης μέρας; Αποτελεί καθαρτήριο η σημερινή εποχή;
Σκοπεύω να γράψω δύο μυθιστορήματα, πρώτα ο Θεός. Μόνον τους τίτλους θα πω, για να τους κατοχυρώσω, τίποτα άλλο: Το πρώτο θα λέγεται «Καμένα σπίρτα στο κουτί» και το δεύτερο «Δολοφόνος σκηνοθετών». Καλή χρονιά και, κυρίως, υγεία, γιατί όλοι οι πονηροί στην υγεία μας σκοπεύουν.
