Ο ευρωβουλευτής Γιώργος Κύρτσος επιχειρεί στο νέο του βιβλίο «Στον Λαβύρινθο της Πανδημίας» που κυκλοφορεί στις 14 Οκτωβρίου από τις Εκδόσεις Κλειδάριθμος την πρώτη ολοκληρωμένη ανάλυση του φαινομένου της πανδημίας. Εξηγεί πώς επηρεάζει την παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων και τι ανατροπές μπορεί να φέρει, σε επίπεδο Κίνας, ΗΠΑ και Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και σε περιοχές στρατηγικής σημασίας.
Παρουσιάζει αναλυτικά τις επιπτώσεις στην κατάσταση και στην προοπτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο οικονομικό και κοινωνικό κόστος του Covid-19 για την Ελλάδα, αποφεύγοντας τις ωραιοποιήσεις και την κινδυνολογία. Επισημαίνει, επίσης, τις επιπτώσεις του σε ενεργειακά θέματα, στο μεταναστευτικό και στις σχέσεις με την Τουρκία. Αναλύει την πανδημία ως καταλύτη μεγάλων αλλαγών, από την οργάνωση της εργασίας μέχρι τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και το ψηφιακό άλμα στο μέλλον. Τα 122 συμπεράσματα που βγάζει στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου αποδίδουν τον δυναμικό, σύνθετο και απρόβλεπτο χαρακτήρα της πανδημίας που μοιάζει με σύγχρονο Λαβύρινθο.
Π ρ ο δ η μ ο σ ί ε υ σ η :
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
Οικονομία: Ο κορονοϊός ήρθε για να μείνει
Με το πέρασμα του χρόνου αλλάζουν προς το χειρότερο οι εκτιμήσεις για την κλίμακα και τη διάρκεια της πανδημίας. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αναθεωρηθούν και οι προβλέψεις για την πορεία της οικονομίας, εφόσον αν δεν αφήσουμε πίσω μας την πανδημία του κορονοϊού, δεν θα καταφέρουμε να οργανώσουμε τη δυναμική ανάκαμψη που χρειάζονται η οικονομία και κυρίως η κοινωνία.
Δεν μπορούμε να κάνουμε ασφαλή πρόβλεψη για το ποια θα είναι η εξέλιξη της πανδημίας. Σε ό,τι αφορά, όμως, την οικονομία μπορούμε να κάνουμε κάποιες βασικές εκτιμήσεις.
Πρώτον, η αρχική εκτίμηση για επιστροφή στην οικονομική κανονικότητα από τον Μάιο του 2020 ξεπεράστηκε από τις αρνητικές εξελίξεις για την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ.
Δεύτερον, η επιστροφή σε ένα είδος κανονικότητας σε ό,τι αφορά τη δημόσια υγεία δεν οδηγεί αυτομάτως στην επιστροφή στην κανονικότητα στην οικονομία.
Η δεύτερη εκτίμηση ενισχύεται και απ? όσα συμβαίνουν σε περιοχές όπως το Χονγκ Κονγκ, που θεωρητικά άφησαν πίσω τους την πανδημία. Οι «ουρές» σε ό,τι σχετίζεται με την αντιμετώπισή της στέκονται εμπόδιο στην πλήρη λειτουργία της οικονομίας, ενώ ο φόβος για την εκδήλωση δεύτερου κύματος εξακολουθεί να επηρεάζει την οικονομική και κοινωνική συμπεριφορά.
Τρίτον, η νέα έξαρση της πανδημίας μάς προετοιμάζει για το δεύτερο κύμα αναβάλλοντας επ? αόριστον την ανάκαμψη της οικονομίας.
Είναι τέτοια η φύση του κορονοϊού, που μπορούμε να πούμε, σε ό,τι αφορά την οικονομία, πως ήρθε για να μείνει. Θα είναι μαζί μας σαν πανδημία ή σαν απειλή εκδήλωσης δεύτερου κύματος τουλάχιστον μέχρι την άνοιξη του 2021.
Νέα κούρσα υπερχρέωσης
Στον οικονομικό τομέα ο κορονοϊός δημιουργεί νέα προβλήματα, που θα είναι μαζί μας για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Ένα από τα σημαντικότερα είναι η νέα κούρσα υπερχρέωσης του Δημοσίου των κρατών-μελών της Ευρωζώνης.
Σύμφωνα με την εκτίμηση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, κ. Στουρνάρα, η αύξηση του δημοσίου χρέους στην Ευρωζώνη θα κυμαίνεται από 10% έως 20% του ΑΕΠ. Είναι φανερό ότι θα βρεθούν σε πιο δύσκολη θέση τα κράτη με υπέρογκο δημόσιο χρέος, όπως η Ελλάδα και η Ιταλία. Η επιβάρυνση του χρέους θα εξελιχθεί δυναμικά με τρεις τρόπους. Θα έχουμε σημαντική αύξηση των δημοσίων δαπανών για να υποστηριχτούν οι επιχειρήσεις, οι εργαζόμενοι και η κοινωνία στο σύνολό της. Η αύξηση των δημοσίων δαπανών συνδυάζεται με τη μεγάλη μείωση των φορολογικών εσόδων και των ασφαλιστικών εισφορών. Ο τρίτος λόγος για τον οποίο θα αυξηθεί το δημόσιο χρέος είναι η πτώση του ΑΕΠ. Με το ΑΕΠ να παίρνει ξανά την κατηφόρα, το χρέος θα αυξηθεί σαν ποσοστό επί του ΑΕΠ, που είναι ένα από τα βασικά κριτήρια της βιωσιμότητάς του. Δεν είναι δύσκολο να προβλέψουμε πως η Ελλάδα θα βγει από την κρίση του κορονοϊού με ένα δημόσιο χρέος της τάξης του 200% του ΑΕΠ. Το χρέος θα εξελιχθεί σε βαρίδι για την οικονομία μας. Θα υπάρξει νέα εκτίμηση της θέσης μας από τις αγορές, νέα ανάλυση της βιωσιμότητάς του από τους διεθνείς οργανισμούς και μια νέα πολιτική διαχείρισής του σε βάθος χρόνου.
Υπερχρέωση νοικοκυριών
Ο κορονοϊός δεν αυξάνει μόνο το χρέος του Δημοσίου αλλά και το ιδιωτικό χρέος. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, όπως και στις ΗΠΑ, οι δανειακές υποχρεώσεις των νοικοκυριών βρίσκονται σε ιστορικά υψηλά επίπεδα. Η πανδημία οδηγεί σε μεγάλη μείωση της οικονομικής δραστηριότητας και σημαντική αύξηση της ανεργίας. Αυτό σημαίνει ότι πολλά νοικοκυριά δεν θα καταφέρουν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους προς τράπεζες, εφορία και ασφαλιστικά ταμεία, με συνέπεια να αυξηθεί κι άλλο το ιδιωτικό χρέος.
Όσο πιο υπερχρεωμένα βγουν τα νοικοκυριά από την πανδημία, τόσο πιο συγκρατημένη θα είναι η κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών το επόμενο διάστημα.
Για παράδειγμα, οι Ευρωπαίοι τουρίστες –που τόσο έχουμε ανάγκη για την ανάκαμψη της οικονομίας μας– μπορεί να μην έρθουν, φοβούμενοι τον κορονοϊό ή την επανεμφάνισή του, ενώ πολλοί από αυτούς σίγουρα δεν θα έρθουν, γιατί δεν θα τους το επιτρέπει ο οικογενειακός προϋπολογισμός στη βάση των νέων υποχρεώσεών τους.
Επομένως, δεν μπορούμε να περιμένουμε άμεση και πλήρη επιστροφή στην οικονομική κανονικότητα, ακόμη και στην περίπτωση που θα αντιμετωπίσουμε σχετικά γρήγορα την πανδημία.
Το ιδιωτικό χρέος στην Ελλάδα δεν έχει φτάσει στα επίπεδα των περισσότερο ανεπτυγμένων ευρωπαϊκών χωρών, έχει όμως ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που το κάνουν εξαιρετικά επικίνδυνο σε συνθήκες κορονοϊού.
Έχει πίσω του μια περίοδο εκρηκτικής αύξησης που συνδυάζεται με τον μεγάλο περιορισμό των οικονομικών δυνατοτήτων των νοικοκυριών. Σε αντίθεση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, το ιδιωτικό χρέος δεν ρυθμίστηκε στην Ελλάδα μετά την κρίση του 2008-2009. Η απαράδεκτη καθυστέρηση προκαλεί συνθήκες οικονομικής αστάθειας και αυξάνει τις κοινωνικές ανισότητες τώρα που ο κορονοϊός δημιουργεί ένα νέο κύμα υπερχρέωσης των νοικοκυριών.
Τέλος, η Ελλάδα έχει το ρεκόρ στην Ε.Ε. σε ό,τι αφορά τα «κόκκινα» δάνεια και είναι βέβαιο πως θα διεκδικήσει το ρεκόρ και στα δάνεια που θα «κοκκινίσουν» ή θα «ξανακοκκινίσουν». Το ρεκόρ σε διάφορα είδη δανείων που δεν εξυπηρετούνται συνδυάζεται με τον προβληματικό χαρακτήρα του τραπεζικού μας συστήματος, το οποίο παλεύει ακόμα με τις συνέπειες της κρίσης του 2015.
Η υπερχρέωση που περιγράψαμε παρατηρείται και σε επίπεδο επιχειρήσεων. Σε διεθνές επίπεδο, πάντως, το σημαντικότερο πρόβλημα το έχουν οι ΗΠΑ, όπου οι επιχειρήσεις στηρίχτηκαν στην έκδοση ομολογιακών δανείων με αμφίβολης ποιότητας κριτήρια, τα οποία τώρα απειλούν την οικονομική σταθερότητα. Στην Ε.Ε. και στην Ελλάδα η χρηματοδότηση των επιχειρήσεων γίνεται κυρίως μέσω του τραπεζικού συστήματος, όπου τα κριτήρια είναι αυστηρότερα.
