«Έχοντας υπηρετήσει σε δέκα προξενικά και πρεσβευτικά πόστα και στις πέντε Ηπείρους, στη διάρκεια της 35ετούς σταδιοδρομίας μου στον διπλωματικό κλάδο, το ταξίδι αποτελούσε κάθε φορά ένα απαραίτητο εργαλείο προώθησης των επαγγελματικών μου αποστολών. Ταυτόχρονα το ταξίδι συνιστούσε τροφό οπτικής - και όχι μόνον - πρωτογενούς ηδονής».
Ο Γιώργος Βέης, ποιητής, κατ' εξοχήν, αλλά και διπλωμάτης στη ζωή, βραβευμένος κατ' εξακολούθηση για τα ταξιδιωτικά και τις μαρτυρίες του, με αφορμή το καινούργιο του βιβλίο «Εκεί», μίλησε στο Liberal.gr για τη Λογοτεχνία, την Ποίηση, το Ταξίδι. Για τη δική του συναρπαστική διαδρομή.
Έτσι θα ξεκινούσε, και είχε ξεκινήσει η συνέντευξη που αφορά τον συγγραφέα και το βιβλίο, αν δεν μας προλάβαινε όλους η ζωή:
«Το ταξίδι είναι το ανοικτό Σχολείο, το οποίο μας υποδέχεται μέρα -νύχτα, είμαστε όλοι μας φορείς πολιτισμών», θα μας πει.
Αλλά και για τον κορωνοϊό θα μας πει. Εφόσον το «Εκεί» του διαδραματίζεται και την Κίνα και οι συγκυρίες το έφεραν η συνέντευξή μας να τον βρει στην… Ιάβα της Ινδονησίας. Κι απ' εκεί να μας προσθέσει και την ελπιδοφόρα φράση της τελευταίας στιγμής: «Σήμερα μαθαίνω ότι έχει ήδη βρεθεί στην Κίνα η φαρμακευτική αγωγή, που θα αντιμετωπίσει δραστικά τον εν λόγω ιό».
Όπως θα καταλάβατε πρόκειται για μια συνέντευξη με διπλή αρχή. Αλλά ο λόγος στον κύριο Βέη που έχει κάτι σημαντικό να μας πει:
Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα:
-Κύριε Βέη, το «Εκεί» σας είναι και στην Κίνα, έχετε φίλους, ταξιδέψατε πρόσφατα εκεί; Καταλαβαίνετε, για τον πανικό που έχει δημιουργηθεί με τον κορωνοϊό σας ρωτάω.
Ήμουν Γενικός Πρόξενος στο Χονγκ Κονγκ, όταν εμφανίστηκε εκεί το 2003 ο φονικός ιός Sars. Λέγεται ότι είναι κατά πολύ ισχυρότερος του 
σημερινού. Τότε κατάφεραν, σε σύντομο χρονικό διάστημα, να τον περιορίσουν αισθητά. Δεν άργησε μάλιστα να εξαφανιστεί. Βρίσκομαι κατά τύχη κοντά στο Χονγκ Κονγκ αυτήν την περίοδο. Συγκεκριμένα στην Ιάβα της Ινδονησίας. Δεν υπάρχουν κρούσματα εδώ ως σήμερα. Το πρωί που μίλησα με Κινέζους φίλους μου, που γεννήθηκαν Χονγκ Κονγκ, μου είπαν ότι ασφαλώς είναι κρίσιμη η κατάσταση, αλλά καταβάλλονται πολλές συντονισμένες προσπάθειες να περιοριστεί η εξάπλωσή του και στη συνέχεια να τερματιστεί η δράση του. Ήδη περιορίζεται αισθητά ο αριθμός των πληγέντων. Σήμερα μαθαίνω ότι έχει ήδη βρεθεί στην Κίνα η φαρμακευτική αγωγή, που θα αντιμετωπίσει δραστικά τον εν λόγω ιό.
-Κύριε Βέη, τελικά, είμαστε τα ταξίδια μας; Ή μάλλον είμαστε και τα ταξίδια μας;
Το ταξίδι τελείται αενάως. Στο εσωτερικό του νου μας, φέρ΄ ειπείν. Ή ακόμη και στα όνειρα των άλλων. Δεν είναι ανάγκη δηλαδή να φύγει κανείς από τη γειτονιά του: μπορεί να ταξιδέψει μέσα από την εξομολόγηση του Άλλου. Πάντως, ένα από τα δύο καταστατικά Έπη του γένους μας είναι το ταξίδι του Οδυσσέα. Παρ? ολίγον μάλιστα ατελεύτητο.
-Δηλαδή, θα είμαστε άλλοι δίχως αυτά;
Ταξιδεύοντας, επαυξάνουμε, μεταξύ άλλων, το γνωστικό μας πεδίο. Το ταξίδι είναι το ανοικτό Σχολείο, το οποίο μας υποδέχεται μέρα -νύχτα. Αν έχει δίκιο ο Κλοντ-Λεβί Στρος, είμαστε όλοι μας φορείς πολιτισμών, οι οποίοι δεν είναι παρά σύνολα συμβολικών συστημάτων. Η ταξιδιωτική δράση ανασύρει το διάχυτο ή κεκρυμμένο εκείνο στοιχείο, όπως ακριβώς συμβαίνει με την εμπειρία της ποιητικής προσέγγισης των ποικίλων φαινομένων, τα οποία ενίοτε διαμορφώνουν σ' έναν βαθμό το ατομικό μας είναι.
Από τα όσα επικυρώνουν την εν λόγω προοπτική, απομονώνω τους εξής χαρακτηριστικούς παραγωγικούς συλλογισμούς: «Αγαπώ τα ταξίδια, τα θεωρώ προσπάθειες επιστροφής. Αναζήτηση σημαδεμένη με σταθμούς, κάθε φορά που πλησιάζουμε τόπους οι οποίοι ταιριάζουν στους πόθους μας [...]. Μια τέτοια αναζήτηση είναι και η ποίηση: μεριμνά μόνο για τούτο το σημείο του κόσμου που το προϊδεάζομαι, στήνει και ερμηνεύει αυτό το μνημείο της φυσικής ευγλωττίας, όπου θα λάμψει η μέρα που εκείνη ποθεί, η παντού θαμμένη. Ποίηση και ταξίδι έχουν την ίδια υπόσταση και το ίδιο αίμα. Και ξαναλέω, μετά τον Baudelaire, ότι από όλες τις πράξεις τις δυνατές στον άνθρωπο, αυτές είναι οι μόνες ίσως χρήσιμες και οι μόνες σκόπιμες». (Βλ. Ιβ Μπονφουά, Οι Τάφοι της Ραβέννας, μετάφραση: Χριστόφορος Λιοντάκης, εκδόσεις Γνώση, 1981).
-Για σας ειδικά, τι είναι ένα ταξίδι;
Καταρχάς συνιστά μέρος των επαγγελματικών μου δραστηριοτήτων. Έχοντας υπηρετήσει σε δέκα προξενικά και πρεσβευτικά πόστα και στις πέντε Ηπείρους, στη διάρκεια της 35ετούς σταδιοδρομίας μου στον διπλωματικό κλάδο, το ταξίδι αποτελούσε κάθε φορά ένα απαραίτητο εργαλείο προώθησης των επαγγελματικών μου αποστολών. Ταυτόχρονα το ταξίδι συνιστούσε τροφό οπτικής - και όχι μόνον - πρωτογενούς ηδονής.
-«...δεν έχω πια την αίσθηση ότι είμαι συγγραφέας, αλλά ένα δέντρο στο δάσος του. Συνειδητοποιώ ότι δεν έγραψα αυτά τα βιβλία απλά για να περιγράψω ένα τοπίο, αλλά για να παραμείνω μέρος του», κύριε Βέη, γυρίζετε άλλος, είστε αλλιώς μετά από κάθε ταξίδι;
Η φράση ανήκει στον Ντανί Λαφεριέρ. Την δανείστηκα από το βιβλίο του Το αίνιγμα του γυρισμού, που κυκλοφόρησε ήδη στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Θίνες». Είναι μάλιστα η δεύτερη στη σειρά προμετωπίδα του βιβλίου μου. Συνιστά ασφαλώς έμμεση ομολογία μου στο σεβασμό που τρέφω στα ανθρωπολογικά εκείνα τοπία, τα οποία διεύρυναν ή εξακολουθούν να διευρύνουν αποφασιστικά τη συνείδησή μου. Μετά από κάθε ταξίδι νιώθω άπληστος: θέλω να μείνει κτήμα μου. Αργότερα, μέσα από τη διαδικασία της γραφής, εδραιώνεται η πεποίθηση της κοινοκτημοσύνης. Ασφαλώς πλατωνικής προέλευσης.
-Και όταν το γράφετε, το ξαναζείτε; Αντιλαμβάνεστε κι εκείνα που ήδη ήταν μέσα σας; Κάνετε «εδώ» το «εκεί»;
Γράφω επειδή δεν γίνεται αλλιώς. Έτσι ακριβώς: δεν προχωράει η μέρα αν δεν τελεσθεί η παράγραφος. Η λεκτική σύνθεση συναιρεί τότε αυτό που κρίνεται ικανό και αναγκαίο για να μεταφέρει στους αναγνώστες το κατ΄ εξοχήν στοιχείο της έκπληξης που ένιωσα τότε. Ευεργετικής ή μη.
-Μπορούμε να μιλήσουμε για ταξίδι που σας άλλαξε τη ζωή; Τον τρόπο που αντιλαμβάνεστε την πραγματικότητα;
Ασφαλώς. Θα ήμουν διαφορετικός, αν δεν είχα ταξιδέψει π. χ. στη Νέα Υόρκη, όπου έζησα κι εργάστηκα από το 1983 έως το 1989.Ανάλογα ισχύουν για το ταξίδι μου στην αχανή Κίνα, όπου έμεινα οκτώ περίπου χρόνια ή τη μετάβασή μου στο Αρχιπέλαγος της Ινδονησίας, όπου εργάστηκα από το 2010 έως το 2015. Εννοείται ότι επισκέπτομαι συχνά πυκνά από τότε εκείνους τους τόπους. Μάλλον για να μελετήσω ξανά τις όποιες ποιότητές τους. Αναβάπτιση στα καίρια σημεία, για να είμαι στην προκειμένη περίπτωση σαφέστερος.
-Κύριε Βέη, κάθε ταξίδι μας είναι διπλό ταξίδι; Στην έξω χώρα και στον εαυτό;
Το πρώτο γίνεται για διάφορους λόγους. Το δεύτερο συμβαίνει αυτομάτως. Η άλλη διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι το δεύτερο τελείται αενάως μέσα μας. Είναι εκείνο ακριβώς το αεράκι της μνήμης που δεν το αφήνει αυτό ειδικά το ταξίδι να σβήσει. Θέλοντας και μη ο ταξιδιώτης επιστρέφει διαρκώς Εκεί. Ένα ενδεικτικό παράδειγμα από έναν πασίγνωστο, πολυβραβευμένο συγγραφέα κι ενίοτε ταξιδιώτη: «Οι πόλεις ασκούν μια ισχυρή, αλλόκοτη μαγεία, και τίποτα δεν είναι τόσο αλλόκοτο όσο η γοητεία που ασκεί η Πράγα στο φυλλοκάρδι του ταξιδιώτη [. . . ] που νοσταλγεί όχι την πατρίδα του, αλλά την πόλη στις όχθες του Βλάτβα που άφησε πίσω». (Βλ. Τζον Μπάνβιλ, Πράγα, μετάφραση: Λύο Καλοβυρνάς, εκδόσεις Μεταίχμιο, 2005).
-Οι συνειρμοί είναι άλλοι αναλόγως του τόπου που επισκεπτόμαστε; Τα πιο εσωτερικά σας ταξίδια πού τα κάνατε;
Ο συνειρμός συγκαταλέγεται στα ύψιστα δώρα του χώρου. Όχι μόνον το κάθε τοπίο παράγει τους αμιγώς δικούς του συνειρμούς, αλλά ενδέχεται και κάθε γωνία, κάθε δρόμος του τοπίου να τροφοδοτεί συνειρμικά μιαν άλλη διάσταση θέασης. Από τα πλέον εσωτερικά μου ταξίδια αναφέρω εκείνα στο Πεκίνο, όταν πήγα για πρώτη φορά, το 1991, αλλά και όσα επαναλαμβάνονται κάθε φορά που επισκέπτομαι τη Σάμο, το γενέθλιο νησί του πατέρα μου ή τη Σαντορίνη, από όπου κατάγεται η μητέρα μου. Τα θεωρώ Τ.Τ. : ήτοι, Ταξίδια Τιμαλφή.
-«Ακόμα και ο αέρας διδάσκει ήθος σ? αυτή την πτυχή του Ανόι»: Ποιες αισθήσεις μας είναι οι πιο οξυμένες σ? ένα ταξίδι;
Εξαρτάται πώς έχουμε συνηθίσει να προσλαμβάνουμε τις ιδιότητες των προσώπων και των πραγμάτων. Δεν πιστεύω ότι ισχύει ένας γενικός κανόνας. Ίσως η όραση να είναι πιο οξυμένη. Σε συνδυασμό με την εν-όραση το ταξίδι αναβαθμίζεται αισθητά. Οι αισθήσεις ανταποκρίνονται στους σκοπούς του ταξιδιού: τελούν σε καθεστώς εμφανούς διέγερσης. Έτσι δικαιώνεται με τον δικό τους τρόπο η αναχώρηση από τη ρουτίνα: αφυπνίζεται εν τέλει ο Εαυτός.
-Κύριε Βέη, μπορεί δυο ταξιδιώτες να ισχυριστούν ότι έχουν κάνει ακριβώς το ίδιο ταξίδι;
Το θεωρώ μάλλον απίθανο. Είναι όπως θα σας απαντούσαν διάφοροι επισκέπτες, ημεδαποί και αλλοδαποί, του Μουσείου μας, φέρ? ειπείν, της Ακρόπολης, ή όσες και όσοι, έστω για μια φορά, απόλαυσαν την εμβληματική δύση του ηλίου από το Σούνιο: ο καθένας θα μιλούσε για διαφορετικά πράγματα. Πέρα από ορισμένα αναμενόμενα θαυμαστικά σχόλια, ο φορέας της θέας θα αναφερόταν ασφαλώς στο αμιγώς ατομικό του εικαστικό -πνευματικό εν τέλει κέρδος.
-Πώς καθορίζεται αλήθεια ο Τόπος και ο Χρόνος σε ένα ταξίδι;
Είναι μια ενότητα ζωής, όπως ουσιώνεται κυρίως στα πρόσωπα, τα οποία συναντά στο συγκεκριμένο χωρόχρονο ο ταξιδιώτης. Αναφερόμενος, για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής, θα εστιάσω την απάντησή μου στο προσωπικό βίωμα που γέννησε ένα ολόκληρο βιβλίο, με τίτλο Με τις Μογγόλες, που εξέδωσε ο Κέδρος το 2005. Ειδικότερα: «Οι Μογγόλες με ενδιαφέρουν κυρίως ως συμπτώματα βίου, ως κείμενα-δράσεις, όχι ως ταξιδιωτικές επιτεύξεις. Πέρα από αυτές και μέσα από αυτές ανοίγονται οι ιδιοτυπίες του αρχαϊκού-νομαδικού, οι κυριολεξίες του προϋπάρχοντος, οι εμπειρίες-εκφάνσεις των αχανών πεδίων. Όχι, λοιπόν, στις μονοδιάστατες αιτιότητες των περιηγήσεων. Γι? αυτό και δεν κινούμαι. Δεν φεύγω. Δεν έρχομαι. Εν-τοπιούμαι. Δεν με αφήνουν από κοντά τους. Σαν να ήμουν πάντα ένας εδώ. Προσήλωση: οι Μογγόλες δεν με ξέρουν. Αλλά θα με παρασύρουν στην ακαταμάχητη βεβαιότητά τους, στη σημασία των αιφνιδιασμών».
-Το ποίημα; Ένα ποίημα που μας καταδέχεται στην Ιαπωνία ή στο Καμερούν θα μπορούσε να γεννηθεί κάπου αλλού;
Ίσως ναι! Κι αυτό θα μπορούσε να συμβεί με την ικανή και αναγκαία συνδρομή μιας απόλυτης εν-συναίσθησης. Δεν μπορώ συνεπώς να αποκλείσω εκ προοιμίου τίποτα. Άλλωστε κι η ποίηση όπου θέλει πνει. Το ποίημα έρχεται από κάποια βάθη εν πολλοίς αγεωγράφητα. Στη δική μου περίπτωση είναι πάντα “δοσμένο”. Για να θυμηθούμε τον νομπελίστα μας ποιητή Γιώργο Σεφέρη.
-Η δική σας ταξιδιωτική λογοτεχνία, είναι το δικό σας λογοτεχνικό είδος: ποιητική και ταξιδιωτική, οντολογική και συγκριτική, ιστορική και μυθολογική, είναι η δική σας ερμηνεία του κόσμου;
Τι απέραντο διακείμενο το κάθε ταξίδι! Έχουμε βεβαίως διδαχθεί ήδη από τον δημιουργό του Μόμπι Ντικ, τον μεγάλο Δάσκαλο Χέρμαν Μέλβιλ, ότι σχεδόν όλη η λογοτεχνία κατά μια έννοια αποτελείται από ταξιδιωτικούς οδηγούς. Γράφοντας για τα ταξίδια ή τις πολύχρονες παραμονές μου για επαγγελματικούς λόγους σε διάφορα σημεία του πλανήτη συνεχίζω την παράδοση του Ηροδότου, ασπαζόμενος, μεταξύ άλλων, τα θεμελιώδη κηρύγματα του μοντερνισμού στη λογοτεχνία εν γένει. Από μια άποψη, παρέχεται εν μέρει ένα είδος ερμηνείας των φαινομένων σε ορισμένα μέρη της Γης. Προσπαθώ να κυριαρχεί η σαφήνεια στις επί μέρους αποτιμήσεις μου. Πάγιο αίτημα της στράτευσής μου σ' αυτό το είδος των μαρτυριών ταξιδιού- διαμονής Έξω.
Όντας ακραιφνής οπαδός της ενιαίας γραφής, όπως έχω κατά καιρούς δηλώσει, δεν πιστεύω ότι υπάρχουν κόκκινες γραμμές, οι οποίες βασανιστικά χωρίζουν τα λογοτεχνικά είδη, που αγκυλώνουν τη δημιουργική τους ώσμωση. Αντιλαμβάνομαι ότι προεκτείνω τη γραμμή αυτής της εξειδικευμένης αναπαράστασης των τοπίων και των πλέον δυναμικών συμφραζομένων τους, κατά τρόπο ουσιαστικό και γόνιμο. Είμαι δε ευτυχής που η κριτική το έχει εντοπίσει αυτό το χαρακτηριστικό στο σύνολό της.
-Κύριε Βέη, πού δεν έχετε πάει και θα θέλατε να πάτε διακαώς;
Στο Περού, στην Ισλανδία.
-Και μετά από τόσα ταξίδια και ταξιδεύοντας συνεχώς, πού θεωρείτε ότι είναι το σπίτι σας; ο τόπος σας; ή δεν έχετε πια την ανάγκη γι' αυτό;
Δεν αλλάζω το κέντρο της ζωής μου. Επ' ουδενί. Θα ήταν μάταιο, θαρρώ: αναπνέω τον καθαρότερο αέρα του κόσμου στο μητρικό, στο πατρικό Αιγαίον Πέλαγος.
