Toυ Ανδρέα Ζαμπούκα
Oι εξουσίες έχουν πάντα μια ιδιαίτερη αδυναμία στα «είδωλα». Συνήθως τα κατασκευάζουν αλλά ακόμα περισσότερο βολεύονται να τα ενισχύουν, όταν η ίδια η πραγματικότητα τα αναδεικνύει ως πρόσωπα.
Είναι ο Ευάγγελος Παπανούτσος είδωλο; Πολύ θα ήθελε να κληρονομηθεί από τις επόμενες γενιές των Ελλήνων ως πρότυπο αλλά δυστυχώς για αυτές, χρησιμοποιήθηκε ως είδωλο.
Ο χθεσινός «πρωταγωνιστής» της πρώτης μέρας των Πανελληνίων έγινε περισσότερο γνωστός για το παιδαγωγικό του έργο, ιδιαίτερα όμως, για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση της κυβέρνησης του Γεώργιου Παπανδρέου, το 1964. Δυστυχώς, το έργο του δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί, γιατί ακολούθησε η αποστασία του ΄65 και οι αλλαγές που είχε προωθήσει αναιρέθηκαν. Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, όμως, της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή (μεταρρύθμιση Ράλλη) το 1976, ουσιαστικά, στηρίχτηκε στις δικές του ιδέες. Υπήρξε εκπαιδευτικός, συγγραφέας (ο σημαντικότερος εκπρόσωπος του αποδεικτικού δοκιμίου), πανεπιστημιακός αλλά πάνω απ΄όλα, Δάσκαλος! Αναμφισβήτητα, ήταν ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες του 20ου αιώνα και η πνευματική του παρακαταθήκη είναι τεράστια.
Ήταν φυσικό λοιπόν, κάποιος από τους πολλούς που συμμετείχαν σε επιτροπές εξετάσεων να διαλέξει κάποτε, κάποιο απόσπασμα από τα υπέροχα βιβλία του. Από τότε, σε όλα τα χρόνια της Μεταπολίτευσης, όλοι θυμούνται συχνά να προτείνουν στις εξετάσεις, ένα κείμενο Παπανούτσου. Με τέτοια συχνότητα μάλιστα, που οι μαθητές εκνευρίζονται πλέον, στο άκουσμα του ονόματος «Παπανούτσος»!
Που είναι το πρόβλημα: ότι ένας «νευρωτικός» θεσμός, όπως οι εισαγωγικές εξετάσεις, είναι το μοναδικό μέσο από το οποίο διδάσκονται οι μαθητές για τον Παπανούτσο- δεν υπάρχει πουθενά αλλού στην ύλη όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης. Οπότε,τον «αναγνωρίζουν» μόνο από μια οδυνηρή διαδικασία και όχι από ήρεμη και ουσιαστική μελέτη του έργου του.
Εκτός από την παραπάνω «αδικία», κατά κάποιο τρόπο, «ειδωλοποιείται» ως αυθεντία και ως προσωπείο, ενώ στην πραγματικότητα, είναι μόνο πρότυπο γλώσσας που θα πρέπει να εμπνεύσει τον μαθητή. Στην πραγματικότητα, εντάσσεται κι αυτός, όπως και άλλοι σπουδαίοι πνευματικοί άνθρωποι και λογοτέχνες, σε ένα διευρυμένο «κόλπο» εθνικής προπαγάνδας που στόχο έχει να «υποτάξει» τις συνειδήσεις των νέων και όχι να τις απελευθερώσει. Με απλά λόγια, το σχολείο είναι σαν να λέει στον μαθητή ότι κληρονομεί κάτι σπουδαίο από το παρελθόν ενώ ο ίδιος είναι ανίκανος να γίνει κάτι ανάλογο. Είναι οι λεγόμενοι «ήρωες» της Ιστορίας, της Λογοτεχνίας, των παραδόσεων και πολλών άλλων θρύλων που αναρτώνται στους τοίχους, για «θρησκευτική» αποτίμηση από τους μαθητές.
Εδώ και χρόνια, η ποιήτρια Κική Δημουλά είχε ζητήσει να μην δει ποτέ στίχους της στις Πανελλήνιες (μέχρι πέρυσι ήταν στην ύλη ποίημά της). Το ίδιο πιστεύω θα απαιτούσε και ίδιος ο Παπανούτσος αν ζούσε. Αν μπορούσε να αντιδράσει στη συνεχή εκμετάλλευσή του από έναν παρηκμασμένο θεσμό, εξαιτίας της αδικαιολόγητης αφέλειας των επιτροπών εξετάσεων. Λες και δεν υπάρχουν άπειρα κείμενα σύγχρονων πνευματικών ανθρώπων ή ακόμα και μαθητών να προταθούν στις εξετάσεις.
Αν ήταν στο χέρι μου, θα πρότεινα ένα ωραίο, ολοκληρωμένο κείμενο από άριστο μαθητή για την εξέταση της Έκθεσης, στις Πανελλήνιες . Έτσι θα μπορούσε το εκπαιδευτικό σύστημα να δείξει πόσο σέβεται τον Έλληνα μαθητή και τις δυνατότητές του.
Τον Παπανούτσο, θα φρόντιζα να τον διδαχτεί στην τάξη της εργασίας και του διαλόγου και όχι στο θρανίο του άγχους και της εξέτασης. Για να γνωρίσει τον πλούτο της γλώσσας του και την διάνοια ενός εξαιρετικού δασκάλου. Όχι για να τον θαυμάσει αλλά για να μπει στον αγώνα να τον ξεπεράσει!
Σ΄ αυτή τη χώρα, το ευτύχημα για τους σπουδαίους ανθρώπους θα ήταν να μην γίνουν διάσημοι για λάθος λόγους. Είναι προτιμότερο να παραμείνουν αναγνωρισμένοι στον κύκλο τους που μπορεί να τους αγαπήσει. Παρά να καταντήσουν αναγνωρίσιμοι από αυτούς που μπορούν μόνο να τους χρησιμοποιήσουν…
