Το ΝΑΤΟ δεν μπόρεσε να σώσει την Ουκρανία από τα σαγόνια του Πούτιν, ούτε έχει τη δύναμη να παρέμβει στη Λιβύη ή σε άλλη χώρα της Βόρειας Αφρικής. Δεν είναι σε θέση να διατηρήσει σταθερό ειρηνικό πλαίσιο στο Αιγαίο, ούτε να βοηθήσει την Κύπρο. Για τη Μέση Ανατολή και το Αφγανιστάν ας μη γίνεται λόγος. Κατανοητό λοιπόν το ρητορικό σχήμα του Προέδρου Μακρόν που το χαρακτήρισε «εγκεφαλικά νεκρό». Όμως.
Ένα από τα πιο έγκυρα think tanks τον ρώτησε σε διάλειμμα πρόσφατης διάσκεψης: -«Κύριε Πρόεδρε, τι φοβάται η Ρωσία και δεν επεμβαίνει στρατιωτικά στη Βαλτική; Την Ευρωπαϊκή Ένωση ή κάποια χώρα της Ευρώπης;» Ο Μακρόν κοίταξε τη δημοσιογράφο και απάντησε: «Το ΝΑΤΟ φυσικά. Γι αυτό υποστηρίζω ότι ή η Ένωση θα πρέπει να γίνει ισχυρή δύναμη ή θα την δούμε σύντομα να κλαίει μέσα στον τενεκέ των σκουπιδιών».
Η δική μου ερώτηση σε Αμερικανό αξιωματούχο ειδικό στην γεωπολιτική ήταν: «βλέπετε πιθανή την αντικατάσταση του ΝΑΤΟ από την ΕΕ;» Και μου απάντησε κατηγορηματικά: «No way.» Πράγματι, ο Πρόεδρος Μακρόν, τον οποίο εκτιμώ περισσότερο από κάθε Ευρωπαίο ηγέτη, θα χρειασθεί να μετρήσει σωστά. Η δημιουργία σοβαρής δύναμης, ικανής να τη υπολογίζουν και να τη φοβούνται στη διεθνή σκακιέρα, απαιτεί όχι μόνο τεράστιο χρήμα και λαούς ικανούς να αναλάβουν το ετήσιο βάρος της, αλλά επίσης σταθερή και ικανή ηγεσία. Να μετρήσει επίσης ότι ούτε οι ΗΠΑ θα κατόρθωναν να τσακίσουν τη δύναμη του Χίτλερ, αν δεν είχαν δυνατή ιδιωτική βιομηχανία που έβγαζε κέρδη από τον πόλεμο αυτό που ο Αϊζενχάουερ είχε αποκαλέσει «political-military complex». Η βιομηχανία αυτή ήταν επιπλέον απρόσβλητη από επιθέσεις του εχθρού – πράγμα αδύνατον για την Ευρώπη.
Να προσθέσουμε ακόμη ότι έως ότου χτιστεί αυτή η δύναμη, θα πρέπει να έχει τη πλήρη συμπαράσταση της Αμερικής, μιας Αμερικής με στιβαρή ηγεσία, που όταν θέλει να δει τον κόσμο δεν κοιτάει τον καθρέφτη της και δεν έχει νοσηρές αυταρέσκειες. Αν λοιπόν μετρήσουμε κι εμείς τα πράγματα πέρα από τις επιθυμίες μας, θα δούμε πως η Ευρώπη δεν έχει καμιά προϋπόθεση να γίνει αφεντικό του μέλλοντός της. Η Ευρώπη δεν μπορεί να υπάρχει έξω από τον Δυτικό κόσμο.
Ευτυχώς, μας ευνοούν άλλοι παράγοντες. Ένας είναι η άρνηση του Πούτιν να καταφύγει στην άμεση βία. Ο πόλεμος στη Γεωργία το 2008 τον εξέπληξε: αντί να περάσει στην παγκόσμια κοινή γνώμη ως στρατιωτική απειλή, πέρασε ως πρωταγωνιστής της όπερα μπούφα. Και βρήκε σύντομα το γιατί αυτό: η Ρωσία πολέμησε σε άλλον αιώνα. Από τότε ο Πούτιν οργάνωσε τις ρωσικές υπηρεσίες διαδικτύου και παραπληροφόρησης. Και πράγματι, με τα μέσα που του δίνει η σύγχρονη τεχνολογία, και με την πρόσληψη σε αυτές ακροδεξιών στοιχείων, έκανε επεμβάσεις στις ΗΠΑ, τη Βρετανία και σε άλλες χώρες της Ευρώπης με σκοπό τη διάλυση ή έστω την παράλυση της ΕΕ. Δεν έχει πάντοτε επιτυχία, αλλά η πολιτική του αποδίδει χωρίς να κινηθεί ούτε ένα τανκ.
Η Κίνα προσπαθεί να μην δείχνει πως έχει δόντια. Ακόμη σήμερα ακολουθεί με ευλάβεια την στρατηγική του Τεγκ Σιάο Πιγκ, όπως του τη δίδαξε ο λαμπρός Τσου Εν Λάϊ: μην ανακατεύεσαι, μη δείχνεις τα συμφέροντά σου και πάντως μην εξασκείς τη δύναμή σου. Συζητούμενο (και ορθώς) είναι το πόσο θα κρατήσει αυτό, και ποιος πρέπει να είναι ο τρόπος αντίδρασης σε μια πολιτική που προχωράει με σταθερό βήμα, έστω κι αν φοράει παντόφλες.
Οπωσδήποτε, η Ευρώπη δεν είναι σε θέση να εγκαταλείψει το ΝΑΤΟ. Αλλά και δεν μπορεί να το αφήσει στην εντατική. Θα πρέπει να βρούμε το ταχύτερο πολιτικές που θα βοηθήσουν να ορθωθεί και να είναι αποτελεσματικό. Κάθε άλλο μέτρο θα σπρώξει την Ευρώπη στον σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας.
