Συνέντευξη στον Ανδρέα Ζαμπούκα
Η φτωχοποίηση της χώρας δεν επιτρέπει να κλείνουμε τα μάτια και να νομίζουμε ότι με ευχές ή με κορώνες θα ξεπεραστεί η κατάσταση, σχολιάζει σε συνέντευξή του στο Liberal ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης.
Μιλά για το πρόβλημα της Κεντροαριστεράς, για τον Α. Τσίπρα, κάνει απολογισμό της θητείας του, ενώ ξεκαθαρίζει ότι δεν τον ενδιαφέρει η κεντρική πολιτική σκηνή. Και δηλώνει φύσει αισιόδοξος...
Κύριε Μπουτάρη, πολλοί απορούν γιατί δεν θέλετε να εμπλακείτε στην κεντρική πολιτική σκηνή. Το λένε επειδή πιστεύουν στην προσωπικότητά σας ή γιατί απελπίστηκαν με τα αδιέξοδα της λεγόμενης «Κεντροαριστεράς»; Αλήθεια, γιατί δεν το κάνετε; Δεν βλέπετε ότι δεν βγάζουν άκρη και είναι τεράστιο το κενό;
Έχω δηλώσει πολλές φορές και το ξανακάνω με την ευκαιρία της ερώτησής σας ότι δεν μ' ενδιαφέρει η κεντρική πολιτική σκηνή. Μπορώ να συνεισφέρω στη χώρα μου απ' το πόστο μου, δηλαδή με το να είμαι ένας καλός δήμαρχος. Με τιμούν, φυσικά, οι προτάσεις, δείχνουν μια εκτίμηση στο πρόσωπό μου. Αλλά δεν είμαι εγώ αυτός που θα λύσω το πρόβλημα της Κεντροαριστεράς. Ο χώρος πράγματι χρειάζεται αναδιάρθρωση και αναζωογόνηση, αλλά για να γίνει αυτό πρέπει να ξεφύγει από τα πρόσωπα και τις μεταξύ τους αντιθέσεις και να επικεντρωθεί στις ιδέες, στις αρχές, στις πολιτικές. Και προπαντός να ξεφύγει από ιδεοληψίες, ταμπέλες και περιχαρακώσεις. Θα ήταν χρήσιμο για τη χώρα.
Ποιες είναι οι προβλέψεις για το μέλλον της χώρας; Σε τόσο μακροχρόνια ύφεση δεν έχει βρεθεί καμία οικονομία, αναπτυγμένης, υποτίθεται, χώρας. Τελικά, θα καταλήξουμε ως καταχρεωμένοι πολίτες που εγκλωβίστηκαν σε ένα χρεοκοπημένο κράτος; Βαδίζουμε ολοταχώς, για «κρατικοποίηση της κοινωνίας»;
Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια ζούμε τη φτωχοποίηση της ελληνικής κοινωνίας. Ισχύει το «κάθε πέρσι και καλύτερα». Όμως, εγώ είμαι φύσει αισιόδοξος άνθρωπος. Πιστεύω ότι σύντομα η χώρα θα ορθοποδήσει. Και είμαι πεισμένος ότι, αν και με βασανιστικά αργά βήματα, τελικά θα απομακρυνθούμε από το κρατικίστικο μοντέλο, δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς.
Θεωρείτε ότι ο Τσίπρας είναι θύμα μιας παρόρμησης της Ιστορίας ή ένα επικίνδυνο πολιτικά πρόσωπο; Συμμερίζεστε την αγωνία πολλών που τον παρουσιάζουν ως τον πιο αμοραλιστή πρωθυπουργό της Μεταπολίτευσης;
Όχι δεν συμμερίζομαι καθόλου αυτήν την άποψη, τη θεωρώ τρομερά υπερβολική, ούτε πιστεύω ότι είναι ένα επικίνδυνο πολιτικά πρόσωπο ή μια παρόρμηση της ιστορίας, όπως λέτε.
Πιστεύω ότι ο Αλέξης Τσίπρας είναι ένας νέος άνθρωπος με ελπίδες και όραμα που, όμως, προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στις ιδέες – ή και ιδεοληψίες – του πολιτικού χώρου του οποίου ηγείται και στην πεζή καθημερινότητα που συνθέτουν ο ανεπαρκέστατος κρατικός μηχανισμός, η ασταθής και αδύναμη οικονομία και η ελληνική κοινωνία που είχε καλομάθει σε ρουσφέτια, προνόμια επαγγελματικών ομάδων και επαγγελματική αποκατάσταση στο ελληνικό δημόσιο, και όλα αυτά σε ένα πλαίσιο που ορίζουν οι δανειστές μας, δηλαδή η Ευρωπαϊκή Ένωση (που τελευταία έχει καταντήσει μόνο μια νομισματική ένωση, έχει απομακρυνθεί από τις ιδρυτικές αρχές της) και το ΔΝΤ. Δυστυχώς, η φτωχοποίηση της χώρας δεν επιτρέπει ούτε στον Πρωθυπουργό ούτε σε κανέναν μας να κλείνουμε τα μάτια και να νομίζουμε ότι με ευχές ή με κορώνες μπορεί να ξεπεραστεί η κατάσταση.
Παίζει ρόλο η νεότητα με την πολιτική; Ποιος είναι νέος πολιτικός; Ποιος είναι νέος άνθρωπος τελικά; Δεν αισθάνεστε κι εσείς ότι τελευταία έχουμε μπερδέψει τις ηλικίες με τα χρόνια; Δεν ανησυχείτε που μας ξεγελούν συνεχώς «υπερήλικες» σαραντάρηδες; Τι φταίει πιο πολύ, η παρακμή της Δημοκρατίας ή ο καταναλωτισμός και το life-style;
Πιστεύω πως πράγματι η νεότητα παίζει ρόλο και στην πολιτική. Η φρεσκάδα δηλαδή, οι νέες ιδέες, ο ελεύθερος τρόπος σκέψης, έξω από την πεπατημένη. Εγώ κάπως έτσι θα όριζα τη νεότητα, σε αντιδιαστολή κατά κάποιον τρόπο με τον συντηρητισμό, δηλαδή με την τάση να συντηρούνται τα πράγματα όπως έχουν. Δεν θα έλεγα, πάντως, ότι η δημοκρατία βρίσκεται σε παρακμή. Νομίζω απλώς ότι αυτήν την περίοδο κυριαρχούν ο λαϊκισμός και η επικοινωνιακή διαχείριση των πραγμάτων, αντί για τη λογική, τις στοχευμένες πολιτικές και το όραμα. Αλλά αυτά συμβαίνουν παντού στον κόσμο, δεν είναι μόνο γνώρισμα της Ελλάδας. Είδατε τι συνέβη με το δημοψήφισμα για το Brexit στη Βρετανία ή τα όσα συμβαίνουν στις ΗΠΑ. Απλώς στη δική μας περίπτωση η κάκιστη οικονομική κατάσταση επιδεινώνει κι άλλο τα πράγματα.
Στη φετινή ΔΕΘ, η ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ έφερε ένα βαγόνι από τα καινούρια του μετρό της Αθήνας… Δεν μοιάζει λίγο με φάρσα, σε βάρος της πόλης σας, όταν η τρύπα του Κούβελα κοντεύει πια, 30 χρόνια; Ποια είναι η γνώμη σας για όλα αυτά που συμβαίνουν μεταξύ Αθήνας και Θεσσαλονίκης; Δεν είναι μόνο το μετρό αλλά και πολλά άλλα που πάνε πίσω. Μέχρι και Μακεδόνα πρωθυπουργό είχατε. Τι δεν κάνουν καλά οι πολιτικοί για τη Θεσσαλονίκη;
Κοιτάξτε, δεν είμαι οπαδός της άποψης «η αδικημένη Θεσσαλονίκη από το Αθηνοκεντρικό κράτος». Δεν μου αρέσει η μεμψιμοιρία. Είναι αλήθεια ότι η Αθήνα, ως πρωτεύουσα, ως κέντρο της χώρας είναι ευνοημένη. Ακριβώς επειδή η κεντρική διοίκηση έχει εκεί την έδρα της. Επομένως, κατά τη γνώμη μου η μόνη λύση για να ορθοποδήσει η Θεσσαλονίκη – και η κάθε πόλη της χώρας μας, γενικότερα – είναι να δοθεί αυτενέργεια και αυτονομία στην τοπική αυτοδιοίκηση. Έτσι, οι πόλεις θα μπορούν να διαχειριστούν τα του οίκου τους, να παρέμβουν με διορθωτικές κινήσεις, να πάρουν πρωτοβουλίες, να ρυθμίσουν τις καταστάσεις, να πορευτούν σε μια αναπτυξιακή πορεία. Οπότε δεν θα χρειαζόταν να αναρωτιόμαστε τι δεν κάνουν καλά οι πολιτικοί για τη Θεσσαλονίκη ή αν ο τάδε πρωθυπουργός ήταν Μακεδόνας και ο δείνα Πελοποννήσιος.
Γιατί θέλετε να συμμετέχετε στο λιμάνι, ως Δήμος; Με τόσες οικονομικές υποχρεώσεις που κουβαλάτε από το παρελθόν, πώς θα μπορούσατε να λειτουργήσετε ολόκληρο λιμάνι; Πρέπει οι δήμοι να γίνονται «επιχειρηματίες»;
Δεν θέλουμε να συμμετέχουμε στο Λιμάνι, υπάρχει κάποια παρεξήγηση. Θέλουμε να αποδοθεί στον Δήμο Θεσσαλονίκης και στην πόλη ο πρώτος προβλήτας του Λιμανιού, όπου δεν πραγματοποιείται λιμενικό έργο, αλλά υπάρχουν χώροι πολιτισμού, αναψυχής και διασκέδασης – οι αίθουσες όπου πραγματοποιείται το Φεστιβάλ Κινηματογράφου και Ντοκιμαντέρ, οι χώροι όπου στεγάζονται τα Μουσεία Φωτογραφίας και Κινηματογράφου και το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης. Ο πρώτος προβλήτας έχει διαμορφωθεί σε χώρο αναψυχής και πολιτισμού με χρήματα που επενδύθηκαν απ' το κράτος. Οι Θεσσαλονικείς συχνάζουν εκεί, είναι αγαπημένο σημείο για νεότερους και μεγαλύτερους. Οι ενδιαφερόμενοι επενδυτές δεν ενδιαφέρονται να κρατήσουν τον πρώτο προβλήτα, τους ενδιαφέρουν μόνον οι εγκαταστάσεις του Λιμανιού όπου πραγματοποιούνται λιμενικές εργασίες. Ο Πρωθυπουργός ανέφερε από το βήμα της 81ης ΔΕΘ ότι πράγματι ο πρώτος προβλήτας θα αποδοθεί στην πόλη. Περιμένουμε να δούμε την δέσμευσή του να υλοποιείται.
Κατά τα άλλα, ο Δήμος Θεσσαλονίκης έχει πάρει θέση υπέρ της άμεσης προώθησης της παραχώρησης του λιμανιού σε παραχωρησιούχο επενδυτή, με έμφαση όχι τόσο στο ίδιο το τίμημα της πώλησης, που θα πέσει στο βαρέλι χωρίς πάτο του χρέους της χώρας, αλλά κυρίως στις επενδύσεις που θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι θα κάνει ο επενδυτής ώστε να αναπτυχθεί το λιμάνι.
Έχω πει σε αμέτρητες περιστάσεις ότι ο δήμος δεν είναι ούτε πρέπει να είναι επιχειρηματίας. Ο δήμος ανοίγει το δρόμο, εξασφαλίζει δηλαδή τις προϋποθέσεις, ώστε οι πολίτες να δραστηριοποιηθούν και να κινητοποιηθούν ο καθένας στον τομέα που επιθυμεί.
Υπήρξε στο παρελθόν, από όσο ξέρω, μία πρόταση για μεταφορά της ΔΕΘ και αξιοποίηση του χώρου, ως υπόγειου γκαράζ και συνεδριακού κέντρου ενταγμένο σε πάρκο. Έχετε κάποιες σκέψεις για αυτό; Τι πρόκειται να συμβεί, χωροταξικά, στη Θεσσαλονίκη τα επόμενα χρόνια;
Η ιδέα για μεταφορά της ΔΕΘ εκτός πόλης έπαψε να βρίσκεται «πάνω στο τραπέζι» εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Πλέον το μάστερ πλαν της ΔΕΘ προβλέπει τη χρήση του 60% του χώρου ως μητροπολιτικό πάρκο και πάρκο πολιτισμού. Εκεί θα διατηρηθούν κάποια από τα περίπτερα της Έκθεσης που έχουν αρχιτεκτονική αξία, όπου θα αναπτυχθούν το Κρατικό και το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης που βαίνουν προς συνένωση. Στον υπόλοιπο χώρο, στη θέση του Βελλίδειου συνεδριακού κέντρου προβλέπεται να δημιουργηθεί ένα μικρό συνεδριακό και εκθεσιακό κέντρο για τις μικρές κλαδικές εκθέσεις. Αυτή προφανώς είναι μια ενδιάμεση λύση, η οποία για ένα διάστημα μπορεί να «σταθεί».
Βέβαια, αν προχωρούσε η μεταφορά της ΔΕΘ εκτός πόλης (η δική μας πρόταση είναι ένα Επιχειρηματικό Κέντρο στους Λαχανόκηπους) η Θεσσαλονίκη θα έπαιρνε ανάσα. Ο χώρος της Έκθεσης θα μπορούσε να ενοποιηθεί με τους χώρους του πρώην «424» στρατιωτικού νοσοκομείου και του Γ΄ Σώματος Στρατού και να γίνει ένα πραγματικό μητροπολιτικό πάρκο με χώρους για τα Μουσεία που θα έδινε άλλη υπεραξία στη Θεσσαλονίκη. Κατά τη γνώμη μου, μάλιστα, η μεταφορά της ΔΕΘ εκτός της πόλης είναι εφικτή, εφόσον αναθεωρηθεί το κόστος για το νέο εκθεσιακό κέντρο – ας μην ξεχνάμε ότι το κόστος για τη μεταφορά της ΔΕΘ βασιζόταν σε σχεδιασμούς που είχαν να κάνουν και με τη φιλοξενία της ΕΧΡΟ του 2008, οπότε η δαπάνη εκτοξευόταν στα ύψη.
Θέλετε να μου κάνετε έναν απολογισμό της θητείας σας στο Δήμο; Ποια είναι τα βασικά σημεία στα οποία βάλατε τάξη και θέσατε τις βάσεις για εξυγίανση; Που βρίσκονται τώρα τα οικονομικά σας;
Τα οικονομικά του Δήμου Θεσσαλονίκης είναι σε πολύ κατάσταση, μολονότι όταν αναλάβαμε τον Ιανουάριο του 2011 ήταν οικτρά λόγω της προηγούμενης κακής και αδιαφανούς διαχείρισης αλλά και της υπεξαίρεσης – την οποία ακόμη δυστυχώς πληρώνουμε – όπως και εξαιτίας των δραστικών περικοπών της κρατικής επιχορήγησης κατά 60% στην πρώτη τριετία (ακόμη βέβαια δουλεύουμε με εξαιρετικά μειωμένη επιχορήγηση). Ο Δήμος ήδη απ' το 2011 είναι πλεονασματικός, παρά το έλλειμμα 51 εκ. Ευρώ που βρήκαμε όταν αναλάβαμε, εξυπηρετεί τα δάνεια που είχαν ληφθεί από προηγούμενες διοικήσεις, αποπληρώνει τους προμηθευτές του – παρότι βρήκαμε τεράστια χρέη. Γι' αυτό και μας προσεγγίζουν διάφοροι διεθνείς οργανισμοί προτείνοντάς μας ευνοϊκά δάνεια.
Επιπλέον, στήσαμε ξανά από το μηδέν ένα σύγχρονο και δημόσιο σύστημα καθαριότητας, εξυγιαίνοντας τον τομέα αυτόν, τον οποίο και παραλάβαμε σχεδόν σε κατάρρευση, μόλις με 7 απορριμματοφόρα σε λειτουργία από το σύνολο των 70. Πλέον έχουμε έναν σύγχρονο στόλο απορριμματοφόρων με 50 νέα οχήματα που εξασφαλίσαμε με κοινοτικά κονδύλια, ενώ είμαστε έτοιμοι να βάλουμε σε εφαρμογή το σχέδιό μας για υπογειοποίηση των κάδων απορριμμάτων. Εφαρμόσαμε νέο σύστημα ανακύκλωσης και σήμερα τα ποσοστά της ανακύκλωσης ανέρχονται σε περίπου 15% του συνόλου των παραγόμενων απορριμμάτων, μειώνοντας έτσι το κόστος εναπόθεσης απορριμμάτων στον ΧΥΤΑ Μαυροράχης. Μ' αυτόν τον τρόπο, και με τον εξορθολογισμό του συστήματος προμηθειών ανταλλακτικών και καυσίμων καταφέραμε μείωση των δημοτικών τελών κατά 20% στην πρώτη τριετία και για το 2017 προσανατολιζόμαστε σε περαιτέρω μείωση των τελών κατά επιπλέον 5%.
Δημιουργήσαμε μόνιμες δομές για την κοινωνική μέριμνα και αλληλεγγύη μέσα από ευρείες συνέργειες με την κοινωνία των πολιτών και τις ΜΚΟ της πόλης. Η δουλειά αυτή, όπως και η επιμονή μας στις διαδημοτικές συνεργασίες ελλείψει μητροπολιτικής συγκρότησης της Θεσσαλονίκης, αποτέλεσε το υπόβαθρο για τις πρωτοβουλίες που αναλάβαμε για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης στην περιοχή μας, προκειμένου να διασφαλίσουμε τις δυνατόν αξιοπρεπείς συνθήκες υποδοχής και φιλοξενίας των προσφύγων, αλλά και την καλή λειτουργία της καθημερινότητας της πόλης. Αυτή τη στιγμή, μέσα από το πρόγραμμα της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες επιδιώκουμε την ενσωμάτωση των προσφύγων που βρίσκονται προσωρινά εδώ.
Ασχοληθήκαμε, επίσης, σοβαρά με αυτό που λέμε βιώσιμη πόλη, μέσα από μικρές αλλά ουσιαστικές αστικές αναπλάσεις, πεζοδρομήσεις και οδούς ήπιας κυκλοφορίας που άλλαξαν τις γειτονιές σε όλη την πόλη, δημιουργώντας δημόσιο χώρο για τους πολίτες. Υλοποιήσαμε και μεγαλύτερες αστικές παρεμβάσεις με χρηματοδότηση από ευρωπαϊκούς ή εθνικούς πόρους, όπως η Βιοκλιματική Αναβάθμιση της πλατείας Χρηματιστηρίου και του Φραγκομαχαλά, ο πεζόδρομος της Αγίας Σοφίας και η βιοκλιματική αναβάθμιση της πλατείας Καούδη.
Στα θετικά, βεβαίως, θεωρώ ότι είναι και ο αέρας της εξωστρέφειας, μέσα από την προβολή του πολυπολιτισμικού παρελθόντος της πόλης κυρίως στις αγορές της Τουρκίας και του Ισραήλ που έχουν ιστορικούς δεσμούς με τη Θεσσαλονίκη, στη συνέχεια στις γειτονικές Βαλκανικές χώρες και τελικά σε Ευρώπη, Αμερική και Ασία. Έτσι προέκυψε η κατακόρυφη αύξηση επισκεπτών από αυτές τις χώρες και η τόνωση της τοπικής αγοράς. Αξίζει να σας πω ότι το 2010 οι διανυκτερεύσεις στα ξενοδοχεία της πόλης δεν ξεπερνούσαν το 1 εκατομμύριο, ενώ το 2015 ανέρχονταν πια σε 2,5 εκατομμύρια.
Συνεχίσαμε την προσπάθεια για την στήριξη της επιχειρηματικότητας, με το Οικοσύστημα Καινοτομίας Θεσσαλονίκης «ΟΚ! Thess» που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με άλλους επτά φορείς της πόλης. Φιλοδοξούμε ότι θα κάνει τα πρώτα του βήματα αυτό το Φθινόπωρο, με την προ-θερμοκοιτίδα του.
Από την άλλη, το 2016 μπήκαν οι βάσεις και ξεκίνησαν οι δράσεις ώστε η πόλη να μπορεί να πορεύεται με ισχυρά εργαλεία και με γερές βάσεις. Ξεκίνησε το πρόγραμμα «100 Ανθεκτικές Πόλεις» που χρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Ροκφέλερ, ενώ παράλληλα ο Δήμος Θεσσαλονίκης συμμετέχει στο πρόγραμμα URBACT – Resilient Cities προωθώντας συγκροτημένα την ποδηλατοκίνηση στη Θεσσαλονίκη. Το κυριότερο, όμως, είναι ο στρατηγικός σχεδιασμός για τη Θεσσαλονίκη του 2030, ο οποίος ξεκίνησε με το Αναπτυξιακό Συνέδριο του Οκτωβρίου του 2015. Πλέον είμαστε σχεδόν έτοιμοι να παρουσιάσουμε τον στρατηγικό σχεδιασμό μας και τον τρόπο της χρηματοδότησής του. Στόχος μας είναι η Θεσσαλονίκη ως το 2030 να έχει γίνει μια πόλη εξωστρεφής, βιώσιμη, με σύγχρονες υποδομές, ανθεκτική και ανοιχτή.
Τέλος, το μνημόνιο συναντίληψης για την κατά χώρα ανάδειξη των αρχαιοτήτων στο Σταθμό Βενιζέλου, που υπογράφηκε τον Ιούνιο, δικαιώνει όλες τις προσπάθειές μας – παρά τις συκοφαντίες εναντίον μας έως και σήμερα. Είναι το πρώτο βήμα ώστε να εξασφαλιστούν στον αρχικό τους τόπο και να αναδειχθούν οι εκπληκτικές αρχαιότητες του Σταθμού Βενιζέλου. Το σημαντικότερο όλων είναι ότι το βυζαντινό σταυροδρόμι Decumanus Maximus θα μείνει και θα αναδειχθεί στον τόπο του παράλληλα με τον σταθμό του Μετρό, που αποδείχτηκε τελικά ότι είναι εφικτό να κατασκευαστεί χωρίς την απόσπαση των αρχαιοτήτων.
Βρίσκεται σε εξέλιξη μια έκθεση στην Αθήνα όπου το κοινό μπορει να απολαύσει τη συλλογή σας με προσωπικά «κιτς» αντικείμενα»! Να κάτι που θα πρέπει κάποτε η τοπική αυτοδιοίκηση να ασχοληθεί. Τι κάνετε εσείς για το κιτς της Θεσσαλονίκης; Έχετε κάποια αρμόδια ομάδα στον Δήμο σας που να παίζει το ρόλο μιας «αισθητικής αστυνομίας»; Ή θεωρείτε πως το συλλογικό γούστο μιας πόλης εκφράζεται και μέσα από την αναρχία της;
Ναι, πράγματι, ξεκίνησε η έκθεση με τα κιτς αντικείμενα που μάζευα από τα ταξίδια μου για 30 χρόνια. Για μένα το κιτς είναι η άλλη όψη της ομορφιάς, μπορεί να μην είναι η κλασική αισθητική που έχουμε συνηθίσει (ας πούμε ο Παρθενώνας), αλλά είναι κι αυτό μια μορφή αισθητικής. Εξάλλου, αυτό που για μένα είναι όμορφο μπορεί για σένα να είναι άσχημο… Επομένως, στον Δήμο Θεσσαλονίκης δεν έχουμε κάποιου είδους «αισθητική αστυνομία», διότι δεν μπορεί κανείς να επιβάλλει την τάδε ή την δείνα αισθητική. Θα έλεγα, πάντως, πως η αισθητική μιας πόλης καθορίζεται περισσότερο από τη μεγάλη κλίμακα, δηλαδή από την χωροταξική της οργάνωση και τον τρόπο που οργανώνονται οι ελεύθεροι δημόσιοι χώροι. Εκεί, νομίζω η Θεσσαλονίκη δεν εμπίπτει στο κιτς. Επίσης, νομίζω πως η δραστηριότητα των κατοίκων μιας πόλης καθορίζει την αισθητική της, δηλαδή η Θεσσαλονίκη έχει το Φεστιβάλ Κινηματογράφου, έχει καλλιτεχνικό δυναμικό, έχει μουσική σκηνή, κ.ο.κ. Όμως, δεν θα έλεγα ότι μπορεί να υπάρχει συλλογικό γούστο, όπως το θέτετε, το γούστο είναι τόσο υποκειμενικό. Υπάρχει, όμως, η αναρχία και το χάος, κι αυτά μπορεί να είναι κάποιες φορές ιδιαίτερα δημιουργικά και προωθητικά.
