Του Παναγιώτη Γκλαβίνη*
Από το περασμένο Σάββατο, στην ουρά των Ευρωπαίων αξιωματούχων που τελευταία λένε (μόνο) καλά λόγια για την Κυβέρνηση, προστέθηκε και ο ίδιος ο Wolfgang Schaeuble. «Η Ελλάδα βρίσκεται σε καλό δρόμο, δήλωσε στην FAZ, και οι απαισιόδοξες προγνώσεις των επικριτών δεν επαληθεύτηκαν. Σύντομα θα έχει τη δυνατότητα να χρηματοδοτηθεί από τις αγορές. Γι' αυτό και η συζήτηση εάν θα ήταν καλύτερο το Grexit δεν βοηθά καθόλου σήμερα».
Μετά από αυτό, σταματάμε πλέον να απορούμε κάθε φορά που μας λένε οι απ' έξω τι καλά που τα πάτε. Τα πράγματα είναι πιο σοβαρά από αυτό. Δεν θα πρέπει να ανησυχούμε τόσο επειδή όλοι οι αξιωματούχοι της Ευρωζώνης επαινούν την κυβέρνηση για τα επιτεύγματά της. Θα πρέπει ν' ανησυχούμε γιατί δεν βρίσκεται ΟΥΤΕ ΕΝΑΣ να εκφράσει δημόσια τον προβληματισμό του για τον δεύτερο συνεχή χρόνο ύφεσης, στον οποίο έσυρε την Ελλάδα η διακυβέρνηση της αριστεράς.
Μα ούτε ένας; Έτσι για δείγμα; Όλοι τους συνεννοημένοι είναι να παίζουν την ίδια κασέτα κάθε φορά που ερωτώνται για την Ελλάδα; Φανταστείτε ένα μαθητή να παίρνει συνέχεια κάτω απ' τη βάση και να του λένε οι δάσκαλοι «τι καλά που τα πας, παιδί μου, είσαι σε καλό δρόμο, συνέχισε έτσι και θα πετύχεις στις εξετάσεις του Αυγούστου»…
Πώς είναι δυνατόν τη μια μέρα να κυκλοφορούν τα τελικά νούμερα του '16, δείχνοντας ύφεση, και την άλλη ο αμερικανός πρόεδρος να λέει «η Ελλάδα επιστρέφει σε μια ισχυρή ανάπτυξη»; Και καλά αυτός, είχε τους λόγους του στην προκειμένη περίπτωση. Στο κάτω-κάτω, δεν του κόστισε και τίποτε. Σε μας, κάτι δισ… Το ν' ακούς, όμως, τον ίδιο τον κ. Schaeuble να βγαίνει και να σου λέει ότι «οι απαισιόδοξες προγνώσεις των επικριτών δεν επαληθεύτηκαν», ξεπερνάει κάθε προηγούμενο.
Ποιες προγνώσεις δεν επαληθεύτηκαν, κύριε Schaeuble; Οι δικές σου; Εσύ δεν έλεγες πως δεν θα τα καταφέρει η Ελλάδα στο Ευρώ και καλύτερα να πάει στη δραχμή; Γιατί τα έλεγες αυτά; Διότι, προφανώς, είχες προβλέψει ότι η Ελλάδα δεν θα τα πήγαινε καλά αν συνέχιζε στο Ευρώ και καλύτερα θα ήταν να αποχωρούσε για ένα διάστημα. Ποιανού, λοιπόν, οι προβλέψεις διαψεύστηκαν;
Και στ' αλήθεια τώρα, διαψεύστηκαν πράγματι; Οι δικές μας τουλάχιστον όχι. Δυο χρόνια συνεχώς σε ύφεση, με τα νούμερα και του '17 να μην είναι πλέον αυτά που προβλέπατε, πρόκειται για διάψευση ή για επιβεβαίωση ότι μ' αυτή την Κυβέρνηση δεν πρόκειται να ανακάμψει η οικονομία; Μάλλιασε η γλώσσα μας να σας τα λέμε αυτά.
Ποιος ανέμενε, αλήθεια, να εκτιναχθεί η οικονομία μετά το κλείσιμο της α' αξιολόγησης; Εσείς! Εμείς σάς λέγαμε ότι αποκλείεται να γίνει κάτι τέτοιο. Ποιος ανέμενε να εκτοξευτεί επιτέλους η οικονομία μετά το κλείσιμο της β' αξιολόγησης; Πάλι εσείς και πάλι εμείς σας λέγαμε ότι δεν πρόκειται να συμβεί κάτι τέτοιο μ' αυτή την κυβέρνηση. Κι εσείς εννοείτε να την στηρίζετε μέχρι τέλους.
Ε, λοιπόν αυτό είναι, πατριώτες! Το τέλος. Ποιο είναι το τέλος; Το τέλος του τρίτου προγράμματος στήριξης της ελληνικής οικονομίας. Μέχρι τότε έχουν δώσει διορία στην Κυβέρνηση να βγάλει τη χώρα στις αγορές. Μέχρι τότε, λοιπόν, δεν πρόκειται να της πουν λέξη! Ούτε ΛΕΞΗ! Θα την στηρίζουν μέχρις εκεί που δεν πάει. Θα κάνουν κι αυτοί, μαζί της, τη μέρα νύχτα. Κι αυτό για πέντε (5) λόγους:
-
Μπας και βγούμε επιτυχώς στις αγορές τον Αύγουστο και η Ελλάδα γίνει κι αυτή, αν και με καθυστέρηση και με μεγαλύτερο κόστος, ένα ακόμη success story του ESM. Δεν ξέρεις καμιά φορά…
-
Διότι αυτό συμφώνησαν με τον κ. Τσίπρα και θέλουν να του δώσουν ολόκληρη την τελευταία του ευκαιρία και, άρα, δεν θα τον υπονομεύσουν. Δεν θα σπάσουν αυτοί πρώτοι την συμφωνία. Από 'κει και πέρα, όμως, αν δεν πετύχει ο κ. Τσίπρας, μας περιμένουν στη γωνία. Το πρόβλημα είναι ότι θα περιμένουν εμάς στη γωνία κι όχι τον κ. Τσίπρα. Τότε, όμως, θα μας πούνε, τέσσερις φορές τον ψηφίσατε, τι να σας κάνουμε, μήπως να σας στέλναμε και ψηφοφόρους να ψηφίσουνε στις εκλογές σας;
-
Δεν θέλουν να του δώσουν αφορμές και επιχειρήματα να δραπετεύσει όταν διαπιστώσει ότι το πρόγραμμα δεν βγαίνει. Δεν θέλουν να του δώσουν αφορμές για νέες ρήξεις και νέα δημοψηφίσματα. Δεν θέλουν, όταν αρχίσει το blame game, να δώσουν άμυνες στην ελληνική πλευρά, αν τα πράγματα στραβώσουν στην πορεία, όποιος κι αν είναι τότε στην εξουσία, ότι αυτοί, με τη συμπεριφορά τους και τις δηλώσεις τους, εμπόδισαν καθ' οιονδήποτε τρόπο την Ελλάδα να βγει επιτυχώς στις αγορές. Αν αποτύχει, η Ελλάδα μόνη της θα έχει αποτύχει και δεν θέλουν να κατηγορηθούν ότι συνέβαλαν και οι ίδιοι σε αυτό. Την ίδια στιγμή, βεβαίως, δεν κάνουν τίποτα θετικό για να σε βγάλουν στις αγορές: δεν σου δίνουν QE, δεν σου δίνουν ελάφρυνση χρέους, δεν σ' αφήνουν να βγεις για νέα λεφτά στις αγορές. Και στο μεταξύ, ο χρόνος ροκανίζεται… Νομικά, όμως, έχουν απαντήσεις γι' αυτό το κομμάτι του blame game. Για τις επικοινωνιακές δηλώσεις, που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν κλίμα στην αγορά, δεν έχουν. Γι' αυτό και τις αποφεύγουν σαν τον διάλογο το λιβάνι. Επειδή έτσι τους έχουν συμβουλεύσει οι δικηγόροι τους.
-
Πεπεισμένοι ότι δεν πρόκειται αυτή η κυβέρνηση να φέρει ανάκαμψη στην οικονομία τέτοια, που να εγγυηθεί μεσοπρόθεσμα τα υψηλά πλεονάσματα, ούτε και καμιά άλλη κυβέρνηση –αυτό πιστεύουν τουλάχιστον, ότι δηλαδή η Ελλάδα είναι μια χαμένη υπόθεση– δεν ενδιαφέρονται τόσο για την ανάπτυξή μας, όσο για την εξασφάλιση της αποπληρωμής των δανείων τους. Και αυτή την τελευταία, τους την παρέχει απλόχερα ο Αλέξης, όπως δεν θα τους την παρείχε οιοσδήποτε αστός πολιτικός στη θέση του. Και σ' αυτό το επίπεδο, φαίνεται πως έχουν ακόμη λαμβάνειν. Η τέταρτη εταιρία του Υπερταμείου, αλήθεια, τι απέγινε; Στήθηκε; Λειτουργεί; Γιατί δεν ακούμε τίποτα γι' αυτήν; Πρόκειται για την θυγατρική εκείνη που θα κατείχε τις συμμετοχές του Κράτους σε δημόσιες επιχειρήσεις. Τέτοια είναι π.χ. και η Ελληνική Διαχειριστική Εταιρία Υδρογονανθράκων, αλλά επί του παρόντος δεν περιλαμβάνεται στο Παράρτημα Δ' του ν. 4389/2016, που απαριθμεί τις εταιρίες που θα περάσουν κατ' αρχήν στο Υπερταμείο. Πλην όμως, στο άρθρο 197.6 προβλέπεται σχετικά: «Με απόφαση του Κυβερνητικού Συμβουλίου Οικονομικής Πολιτικής καθορίζεται η διαδικασία και τα κριτήρια για τις υπόλοιπες δημόσιες επιχειρήσεις που θα μεταφερθούν στην ΕΔΗΣ». Η πόρτα άνοιξε. Αν μας βρουν μπόσικους κάποια στιγμή, θα μας πουν χωρίς αυτό, δόση δεν έχει.
-
Θέλουν να μας κοιμίσουν με το καλό σενάριο που παίζουν όλη την ώρα, ώστε να έχουν το κεφάλι τους ήσυχο μέχρις ότου αποφασίσουν μεταξύ τους ποια θα είναι η νέα Ευρωζώνη που τώρα ετοιμάζουν. Και τα χρονοδιαγράμματα εδώ πέρα ταιριάζουν απόλυτα. Μετά το Eurogroup της 9ης Οκτωβρίου 2017, όπου συζητήθηκε το τρισέλιδο non paper του κ. Schaeuble, η απόφαση θα ληφθεί στη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου. Τι έλεγε αυτό το non paper; Όπως διέρρευσαν οι FT, έλεγε ότι ο νέος ESM, που θα αναλάμβανε να διορθώσει τα ελαττώματα της Ευρωζώνης, δεν θα έδινε βοήθεια σε κράτη μέλη του, παρά μόνον εφόσον αυτά αναλάμβαναν την υποχρέωση να διεξάγουν ένα «comprehensive debt restructuring», ώστε να γίνει το χρέος τους βιώσιμο. Ζήτω το Deauville! Πλην όμως, το «comprehensive» παραπέμπει εύλογα σε όλο το χρέος μιας χώρας, άρα και σε αυτό που οφείλεται προς τους δημόσιους δανειστές του, και όχι μόνον προς τους ιδιώτες ομολογιούχους του. Εάν είναι να μπει σε μια τέτοια διαδικασία η Ελλάδα, θα είναι ασφαλώς για το δημόσιο μέρος του χρέους της, καθώς το ιδιωτικό –εάν κάποια στιγμή επιθυμεί η Ευρωζώνη να μας επαναφέρει στις αγορές– δεν μπορεί να υποστεί νέα αναδιάρθρωση. Εδώ ταιριάζουν και οι δηλώσεις της Christine Lagarde μετά το Eurogroup της 15ης Ιουνίου 2017 περί ακαταλληλότητας του Paris Club για τη νέα αναδιάρθρωση του χρέους μας που ζητά επιμόνως η ίδια και που οι Ευρωπαίοι φαίνεται πως σιγά-σιγά το συμμερίζονται, αναζητώντας το κατάλληλο forum για τη διεξαγωγή του.
Ως φαίνεται, το forum, στο οποίο θα διεξαχθεί η συζήτηση για την αναδιάρθρωση του χρέους μας, θα είναι ο νέος ESM. Ο οποίος θα υποκαθιστά την έξοδο από την Ευρωζώνη, που δεν προέβλεψαν οι συνθήκες. Για να προβλεφθεί αυτό στο ισχύον ενωσιακό πλαίσιο, θα πρέπει ν' αλλάξουν οι συνθήκες. Και δεν υπάρχει χρόνος, ούτε διάθεση γι' αυτό, ενώ τα ρίσκα στα δημοψηφίσματα που κινδυνεύουν να γίνουν ανά την Ευρώπη είναι μεγάλα και μπορεί να λειτουργήσουν για μια ακόμη φορά φυγόκεντρα, ανοίγοντας τον ασκό του Αιόλου. Γι' αυτό και φαίνεται να προκρίνεται τελικά ο διακυβερνητικός δρόμος της υπαγωγής μιας χώρας σ' ένα ιδιαίτερο καθεστώς υπό την σκέπη του νέου ESM.
Προσωπικά, πιστεύω πως μια χώρα θα καλείται να επιλέξει είτε να αποχωρήσει εντελώς από την Ε.Ε., προκειμένου να φύγει από την Ευρωζώνη, βάσει του κοινού ενωσιακού δικαίου που ισχύει τώρα, κάτι εξαιρετικά δύσκολο, όπως αποδεικνύεται από το Brexit, και πάντως ανεπιθύμητο από τον γαλλογερμανικό άξονα και όχι μόνον, είτε να υπαχθεί αυτοβούλως στο ειδικό καθεστώς υπό τον νέο ESM, το οποίο μπορεί να προβλέπει από time out για ένα διάστημα μέχρι και διπλό νόμισμα, έναντι αναδιάρθρωσης του χρέους της και συνέχισης της στήριξής της από τον ESM, ώστε κάποια στιγμή να μπορέσει να επανέλθει στην πρώτη κατηγορία της Ευρωζώνης, χωρίς όμως να φύγει ποτέ από την Ε.Ε., ούτε και να εγκαταλείψει μόνιμα το Ευρωσύστημα.
Να θυμίσω ότι συντάκτης του non paper του προτεινόμενου time out στην Ελλάδα την 10η Ιουλίου 2015 ήταν επίσης ο κ. Schaeuble. Σήμερα, ο κ. Schaeuble διαμορφώνει την ατζέντα της συζήτησης για τον νέο ESM, τον οποίο προτείνει εκ μέρους της Γερμανίας να γίνει το όχημα των αλλαγών στην Ευρωζώνη. Γι' αυτό και οι τοποθετήσεις του αναφορικά με τη χώρα μας έχουν σημασία, ιδίως τώρα που με το ένα χέρι μάς ράβει το κοστούμι της νέας θέσης μας στην Ευρωζώνη και με το άλλο μας αποκοιμίζει ώστε να μην μπορέσουμε να αντιδράσουμε μόλις δουν το φως της δημοσιότητας τα οριστικά σχέδια ανάπλασης του ESM.
Η Ελλάδα είναι απούσα από την συζήτηση αυτή. Και δεν ομιλώ για το ΥΠΟΙΚ μας, που δεν γνωρίζω σε ποιο βαθμό εμπλέκεται. Σε κάθε περίπτωση, δεν μας έχει ενημερώσει. Δεν μας έχει προειδοποιήσει για τίποτα. Κατ' αυτό, όλα φαίνεται να βαίνουν καλώς, αφού προπαγανδίζει ότι η Ελλάδα «επιστρέφει». Να υποθέσουμε, συνεπώς, ότι πιστεύει και ότι οι συζητήσεις για τον νέο ESM δεν το αφορούν; Επειδή ό,τι και να γίνει, η Ελλάδα επιστρέφει στην καρδιά της Ευρωζώνης, επομένως δεν χτυπά για μας η καμπάνα;
Κι όμως, τον Οκτώβριο του 2010 στο Deauville, όταν η κυρία Merkel συμφώνησε με τον κύριο Sarkozy στην εφαρμογή του κουρέματος, η καμπάνα χτυπούσε για μας. Έκτοτε, το κούρεμα εφαρμόστηκε στην Ελλάδα για τα ομόλογα το 2012 και στην Κύπρο για τις καταθέσεις το 2013. Από το non paper του κ. Schaeuble και τις συζητήσεις που διέρρευσαν ότι έγιναν στο Eurogroup της 9ης Οκτωβρίου 2017, προτείνεται η εποπτεία του διπλού αυτού dirty job στην Ευρωζώνη να ανατεθεί στο νέο ESM.
Φοβάμαι πως κι αυτή τη φορά, για μας χτυπά η καμπάνα, πατριώτες.
* Ο κ. Γκλαβίνης είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Οικονομικού Δικαίου Νομικής Σχολής ΑΠΘ.
