Του Λέανδρου Ρακιντζή*
Ένας από τους πιο προβληματικούς τομείς είναι αυτός της αειφορικής διαχείρισης του οικολογικού αποθέματος της χώρας, καθόσον η συνεχής υποβάθμιση της ποιότητας του περιβάλλοντος παρά την ύπαρξη της συνταγματικής επιταγής και του εθνικού και κοινοτικού περιβαλλοντικού δικαίου, οφείλεται κατά κύριο λόγο σε φαινόμενα κακοδιοίκησης όχι μόνο από δημόσιες υπηρεσίες αλλά και από τους ΟΤΑ και τις εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες κυρίως σε τοπικό επίπεδο. Παράλληλα, οφείλεται και σε πολλές περιπτώσεις διαφθοράς, που αφήνουν λόγω του πελατειακού κράτους την αδηφάγο ιδιωτική πρωτοβουλία ασύδοτη, που επωφελείται από τους ευνοϊκούς νόμους για τη νομιμοποίηση των αυθαιρέτων, την έλλειψη αστυνομεύσεως και τη βραδύτητα απονομής της δικαιοσύνης.
Ο ισχυρισμός ότι η μη εκτέλεση έργων προστασίας του περιβάλλοντος οφείλεται σε γραφειοκρατικά εμπόδια δεν ευσταθεί πλήρως, γιατί όταν υπάρχει ισχυρή πολιτική βούληση η γραφειοκρατία προβάλλει μεν εμπόδια, αλλά τελικά συμμορφώνεται. Οι πρόσφατες πλημμύρες και οι πυρκαγιές τα καλοκαίρια απέδειξαν με τραγικό τρόπο τις ελλείψεις για την πρόληψη των θεομηνιών, που θα μπορούσαν να είχαν αποτραπεί ή οι συνέπειές τους να ήσαν ελαφρότερες, εάν είχαν ληφθεί τα απαραίτητα προληπτικά μέτρα.
Είναι γεγονός, ότι σε πολλές περιοχές ακόμη και εντός σχεδίου πόλεως πολλά σχετικώς μικρά ρέματα δεν εμφανίζονται στους πολεοδομικούς χάρτες, πολλές φορές από υπαιτιότητα πολιτών, που κατά την υποβολή τοπογραφικών σχεδίων για την έκδοση αδειών οικοδομής τα αποκρύπτουν. Επειδή όμως τα αποτελέσματα των παράνομων πράξεων ή παραλείψεων επέρχονται ετεροχρονισμένα και για την επέλευση των οποίων συνετέλεσαν πολλοί παράγοντες ιδιωτικοί ή δημόσιοι συνήθως οι διατασσόμενες έρευνες ακόμη και οι δικαστικές απολήγουν σε γενικά πορίσματα χωρίς απόδοση ποινικών ή πειθαρχικών ευθυνών, που συνήθως έχουν παραγραφεί. Άλλωστε είναι πολύ δύσκολο, όταν ένα πρόβλημα εξελίσσεται δυσμενώς σε βάθος χρόνου, με εμπλοκή πολλών παραγόντων, να διαπιστωθούν ατομικές ευθύνες, γιατί ο ένας ρίχνει το φταίξιμο στον άλλο.
Πάντως η κάλυψη των ρεμάτων και τα εντός σχεδίου πόλης αντιπλημμυρικά έργα ανάγονται κατά κύριο λόγο στη δικαιοδοσία των ΟΤΑ και πιστεύω, ότι για την περίπτωση της Μάνδρας προς τα εκεί θα στραφούν οι έρευνες. Δεν μπορώ όμως να προδικάσω το αποτέλεσμα, γιατί το πρόβλημα ήταν χρόνιο με πολλές εμπλεκόμενες υπηρεσίες. Η συνεχιζόμενη υποβάθμιση του περιβάλλοντος δεν επηρεάζει μόνο την ποιότητα ζωής, αλλά αποτελεί ταυτόχρονα και σοβαρή απειλή κατά της αναπτυξιακής προσπάθειας της χώρας, φαλκιδεύει τα δικαιώματα των επερχομένων γενεών και περιορίζει σε μεγάλο βαθμό τη διατήρηση των φυσικών πόρων.
Από τις ποικίλες απειλές κατά του περιβάλλοντος και των οικοσυστημάτων ξεχωρίζουν, για το μη αναστρέψιμο του χαρακτήρα τους, οι χωροταξικές μεταβολές με επιπτώσεις στο οικολογικό απόθεμα της χώρας, που συνιστούν ευθεία απειλή στο υπόβαθρο της ζωής. Σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως το νέφος και η αλόγιστη χρήση επικίνδυνων ουσιών μπορούν να αντιμετωπισθούν με τη λήψη τεχνικών ή θεσμικών μέτρων. Η ερημοποίηση, η καταστροφή των δασών και η επέκταση της βιομηχανικής και τουριστικής ανάπτυξης εις βάρος της γεωργικής γης και των οικοσυστημάτων είναι φαινόμενα μη αναστρέψιμα. Η χώρα μας είναι από τις λίγες χώρες που καταστρέφουν τη γεωργική γη για οικοπεδοποίηση αντί της άγονης γης.
Συνεπώς, η διοίκηση οφείλει να εφαρμόσει κατά προτεραιότητα πολιτικές και μέσα πρόληψης μέσα από έναν υγιή προληπτικό σχεδιασμό. Η διοίκηση θα όφειλε επίσης κατά προτεραιότητα να συντάξει, να εφαρμόσει και να ελέγξει αποτελεσματικά τον εθνικό και περιφερειακό χωροταξικό σχεδιασμό, με άξονες την προστασία των δασών, τη χωροθέτηση της διάθεσης των στερεών αποβλήτων και την αποτελεσματική διαχείριση τους, τη καταπολέμηση της άναρχης δόμησης του νησιωτικού κυρίως χώρου και το χωροταξικό της ανοικοδόμησης με ταυτόχρονη χαρτογράφηση των ρεμάτων, έγκαιρο καθαρισμό τους και κατασκευή αντιπλημμυρικών έργων.
Η χώρα μας έχει καταδικασθεί πολλές φορές και με βαρύτατες χρηματικές ποινές για τη μη προστασία του περιβάλλοντος και ιδίως για τη λειτουργία μη νομίμων ΧΥΤΑ. Χρήσιμο όμως εργαλείο θα ήταν η μετά την εκδίκαση των ενστάσεων επικύρωση των δασικών χαρτών και η ολοκλήρωση και πλήρης εφαρμογή του κτηματολογίου.
* Ο κ. Λέανδρος Τ. Ρακιντζής, είναι Αρεοπαγίτης επί τιμή.
