Του Δημήτρη Χριστοδουλάκη*
Η σύζυγος μου που δεν είναι Ελληνίδα, συχνά ταξιδεύει στην πατρίδα της για να επισκεφτεί την οικογένεια της. Έχω λοιπόν παρατηρήσει πως στο check in του αεροδρομίου Ελευθέριος Βενιζέλος, που διεξάγεται από Έλληνες υπαλλήλους, παρότι το ανώτατο επιτρεπτό βάρος της βαλίτσας είναι τα είκοσι κιλά, πάντοτε υπάρχει μία ανοχή για δύο ή τρία το πολύ επιπλέον κιλά. Αντίθετα στο check In του Ευρωπαϊκού αεροδρομίου της πατρίδας της συζύγου μου, ο έλεγχος είναι εξαιρετικά αυστηρός. Ακόμα και μισό κιλό υπέρβαση του επιτρεπτού ορίου, χρεώνεται.
Ακόμα θυμάμαι την γυναίκα μου σε έξαλλη κατάσταση να μου διαμαρτύρεται για την ψυχρότητα και την αδιαφορία των συμπατριωτών της όταν την έβλεπαν με ένα μωρό στην αγκαλιά να προσπαθεί να μεταφέρει εκείνο το ένα επιπλέον κιλό από την βαλίτσα στην χειραποσκευή ώστε να μην χρειαστεί να πληρώσει το πρόστιμο.
Εγώ λοιπόν, την στάση των Ελλήνων ελεγκτών, την ονομάζω φιλότιμο.
Ένα άλλο παράδειγμα Ελληνικής φιλοτιμίας σε αεροδρόμιο που μπορώ να φέρω στη μνήμη μου, αφορά ένα περιστατικό δύο δεκαετίες πίσω, όταν ζούσα στην Αγγλία και τα ταξίδια στην Ελλάδα γίνονταν με μεταμεσονύκτιες πτήσεις Charter. Θυμάμαι λοιπόν πως στον έλεγχο των διαβατηρίων στο αεροδρόμιο Γκάτγουικ του Λονδίνου, υπήρχαν δύο πύλες ελέγχου. Μία για τους επιβάτες που ταξίδευαν εντός ΕΟΚ και μία για τους υπόλοιπους. Δεν θα ξεχάσω μία κρύα νύχτα του χειμώνα όπου διακόσιοι και πλέον επιβάτες που ταξιδεύαμε για την πατρίδα με δύο διαφορετικές πτήσεις, στοιβαχτήκαμε σε μία ατελείωτη ουρά περιμένοντας τον ελεγκτή να επιβεβαιώσει τα στοιχεία μας, όταν ο διπλανός του ελεγκτής που ήταν υπεύθυνος για τον έλεγχο των μη Ευρωπαϊκών πτήσεων, βάραγε μύγες.
Όταν το ίδιο σκηνικό επαναλήφθηκε στο αεροδρόμιο του Ελληνικού, και πειθήνια, σχηματίσαμε ξανά την ατελείωτη ουρά, μπροστά από την πύλη ελέγχου των Ευρωπαίων, ο υπάλληλος που ήταν υπεύθυνος για τον έλεγχο των πτήσεων εκτός Ευρώπης, για να διευκολύνει την κατάσταση, προθυμοποιήθηκε να ελέγξει και αυτός διαβατήρια ώστε να μειωθεί η πίεση στον συνάδελφό του αλλά και σε εμάς. Όλοι ζητωκραυγάσαμε τότε με περίσσια περηφάνια για την πρωτοβουλία του Έλληνα υπαλλήλου.
Εγώ λοιπόν, την στάση των Ελλήνων ελεγκτών, την ονομάζω φιλότιμο.
Πρόσφατα διάβασα ένα άρθρο μίας Πολωνέζας, η οποία ζούσε στα σύνορα Πολωνίας – Γερμανίας και αναγκάστηκε για επαγγελματικούς λόγους να μετακομίσει στο διπλανό χωριό το οποίο ωστόσο ανήκει στην Γερμανική επικράτεια. Εκείνο που της έκανε μεγαλύτερη εντύπωση ήταν η καθαριότητα στους δρόμους και τις πλατείες του χωριού που την φιλοξενούσε. Σύντομα συνειδητοποίησε πως η καθαριότητα αυτή ήταν αποτέλεσμα μίας συνήθειας των κατοίκων του χωριού. Κάθε κάτοικος ήταν επιφορτισμένος με την καθαριότητα του πεζοδρομίου μπροστά από το σπίτι του και καθημερινά το σκούπιζε. Κάθε Κυριακή, όλοι οι κάτοικοι έβγαιναν με τις σκούπες και τα φαράσια στους δρόμους του χωριού και καθάριζαν τους υπόλοιπους δημόσιους χώρους που δεν ανήκαν στην επικράτεια κάποιου σπιτιού. Εκείνο που έκανε περισσότερη εντύπωση στην Πολωνέζα, ήταν πως κανείς δεν της ζήτησε να ακολουθήσει την συνήθεια των υπολοίπων και το έκανε από μόνη της όταν συνειδητοποίησε τι ακριβώς συνέβαινε.
Εγώ λοιπόν αυτή τη στάση των Γερμανών την ονόμασα ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή!
Αποφάσισα πως η υπερβολική τάση για καθαριότητα των κατοίκων του συγκεκριμένου Γερμανικού χωριού, προκαλείται από έντονο άγχος που οδηγεί σε ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές, δηλ. σε επαναληπτικές, στερεότυπες και τελετουργικές συμπεριφορές ή νοητικές πράξεις, όπως υπερβολική καθαριότητα, πλύσιμο χεριών και χώρων, έλεγχος συνθηκών ασφαλείας, ταξινόμηση, συμμετρία, μέτρημα, προσευχές κλπ.
Μετά την διάγνωση αυτή, ηρέμησα κάπως και συνέχισα την ζωή μου πεπεισμένος πως ζω στη μόνη χώρα στον κόσμο που έχει εφεύρει λέξη για να περιγράψει το φιλότιμο.
Σε μία όμως κρίση ειλικρίνειας και αυτοκριτικής, συνειδητοποίησα πως εκείνο που εγώ αποκαλούσα Ελληνικό φιλότιμο στο check in του Ελευθέριος Βενιζέλος, είχε και κάποιες άλλες προεκτάσεις, ανησυχητικές για το άτομο μου. Συνειδητοποίησα πως εγώ όλο αυτό τον καιρό, εκμεταλλευόμουν το φιλότιμο των συμπατριωτών μου ελεγκτών του Ελευθέριος Βενιζέλος, προσπαθώντας να ανακαλύψω ποιο είναι το όριο ανοχής στην παραβίαση του κανόνα των είκοσι κιλών στη βαλίτσα. Παραβίαζα συστηματικά τον κανόνα, τον νόμο, την υποχρέωση μου ως επιβάτης και αυτό δεν με ενόχλησε ποτέ.
Δε λέω πως οι Έλληνες ελεγκτές δεν είναι φιλότιμοι. Λέω πως εγώ όλο αυτόν τον καιρό υπήρξα αφιλότιμος.
Διαμαρτύρομαι μία ζωή για το κράτος, για την κατάντια της κοινωνίας για την παραβατικότητα των συμπολιτών μου χωρίς να αδειάσω να κοιτάξω και λίγο στον καθρέπτη μου. Έχω βαρεθεί να κρίνω τους άλλους για τις πράξεις τους και τον εαυτό μου για τα ιδανικά μου.
Ο Αίσωπος έλεγε πως κάθε άνθρωπος έχει κρεμασμένα στον ώμο του δύο σακιά. Ένα μπροστά του που είναι γεμάτο με τα ελαττώματα των άλλων και ένα πίσω του που είναι γεμάτο με τα δικά του. Έτσι τα δικά του ελαττώματα δεν τα βλέπει ενώ των άλλων τα βλέπει διαρκώς και τα κατακρίνει.
* Ο κ. Δημήτρης Χριστοδουλάκης είναι Μαθηματικός, MSc Information Systems.
