Του Δημήτρη Δημητράκου
Ο φιλελευθερισμός είναι ασύμβατος με τον κρατισμό και τα παράγωγά του, που είναι ο κολεκτιβισμός, ο οποίος στην ακραία μορφή του καταλήγει στον ολοκληρωτισμό κομμουνιστικού ή φασιστικού τύπου. Αυτές είναι οι φανερές αντιδημοκρατικές δυνάμεις στις οποίες αντιτάσσεται ο φιλελευθερισμός.
Υπάρχει, όμως, και ένα φαινόμενο με αντι-φιλελεύθερα και κοινωνικά άδικα αποτελέσματα, που συχνά παραβλέπεται στις δημοκρατίες, και ιδίως στην Ελλάδα, και αυτό είναι η προσοδοθηρία, η οποία συνυφαίνεται με τον κρατισμό. Η προσοδοθηρία είναι η αναζήτηση προσόδου -και η πρόσοδος εδώ σημαίνει εισόδημα, η απολαβή του οποίου δεν είναι σύστοιχη προς εργασία ή επένδυση. Πρακτικά σημαίνει προσπάθεια απόκτησης κάποιου «δώρου» εκ μέρους της πολιτικής εξουσίας, μέσα από κάποια χαριστική διάταξη.
Δεν συνειδητοποιούμε πάντα ότι κάθε αίτημα για «ειδική μεταχείριση» είναι προσοδοθηρικό: έμμεσα, αν όχι άμεσα, αποτελεί απαίτηση να επωμισθεί το σύνολο ένα κόστος το οποίο διαχέεται και συχνά δεν είναι άμεσα ορατό. Σε ένα καθεστώς κυριαρχούμενο από κρατικές επιχορηγήσεις, επιλεκτικές φοροαπαλλαγές και πάσης φύσεως περιοριστικούς κανόνες, ο επιχειρηματίας εύλογα θα επενδύσει χρόνο, χρήμα και ενέργεια αναζητώντας τρόπους με τους οποίους να επηρεάσει τα κέντρα εξουσία για να αποκτήσει την εύνοιά τους.
Οι προσοδοθηρικές ομάδες συμφερόντων ανταγωνίζονται στην παλαίστρα της πολιτικής και όχι της αγοράς. Η παλαίστρα της πολιτικής είναι η αγορά της εύνοιας. Με τη διαφορά ότι αυτό επιβάλλει ένα τεράστιο κόστος στην παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών, το οποίο κατόπιν μετακυλίεται στους καταναλωτές, πράγμα κοινωνικά άδικο. Επιπλέον, είναι και αντιπαραγωγικό. Εκεί που μπορούν να γίνουν πραγματικές επενδύσεις σπαταλιέται χρόνος και προσπάθεια σε προσοδοθηρία. Υποβαθμίζεται έτσι η επιχειρηματική επινοητικότητα σε νέες μεθόδους και η δραστηριότητα στην έρευνα, οι οποίες αποτελούν τον δυναμικό άξονα της ανάπτυξης: αυτή είναι η ετυμηγορία της οικονομικής έρευνας στον τομέα αυτό σήμερα.
Η προσοδοθηρία ευδοκιμεί εκεί όπου τα μέλη του κοινωνικού συνόλου επιδεικνύουν σαφή προτίμηση για αναδιανεμητικές πολιτικές πρωτοβουλίες. Με άλλα λόγια, σε μια κοινωνία στην οποία η κυβερνητική εξουσία έχει τη δυνατότητα να επιβάλει αναγκαστικές μεταφορές εισοδήματος από μια κοινωνική ομάδα σε μια άλλη, η προσοδοθηρία είναι αναπόφευκτη. Αυτό οδηγεί σε έναν άγονο προσοδοθηρικό ανταγωνισμό μεταξύ ομάδων, όπου η κάθε μία πιέζει για ευνοϊκή μεταχείριση από την πολιτική εξουσία.
Η ιδιοποίηση αγαθών με πολιτικά μέσα είναι ελκυστική, διότι δίνει μεγάλα οφέλη σε ορισμένους παίρνοντας λίγα από κάθε άλλον. Οι πολιτικοί ωφελούν τους λίγους «κατάλληλους», ενώ οι πολλοί δεν παραπονούνται. Η προσοδοθηρία σε αυτήν την περίπτωση συνίσταται στο ότι οι ωφελούμενοι εισπράττουν πρόσοδο μόνο και μόνο επειδή μετέχουν στην ομάδα συμφέροντος που πιέζει για τέτοια οφέλη. Ωφελούνται για αυτό που είναι, όχι γι' αυτό που έχουν κάνει ή αυτό που έχουν. Και φυσικά, ο λαϊκισμός ενισχύει την προσοδοθηρία, εφόσον απαιτεί την εγκατάσταση προσοδοθηρικών συσσωματώσεων στο κράτος: συνδικάτων, ορισμένων επιχειρηματικών και επαγγελματικών συμφερόντων. Σχηματίζεται έτσι ένα πανίσχυρο και άκαμπτο προσοδοθηρικό μπλοκ κράτους/συνδικάτων/επιχειρήσεων.
Αυτό το μπλοκ ταυτίζεται με το στάτους κβο, εναντιώνεται σε οποιαδήποτε μεταρρύθμιση, διότι κάθε τέτοια πρωτοβουλία θα απειλήσει όχι απλώς ορισμένα από αυτά τα συμφέροντα, αλλά το σύστημα ισορροπιών που συνιστά και εξασφαλίζει εγγυημένη πρόσοδο. Όσο η τελευταία παραμένει αδιαφανής, η διαπλοκή θα διαιωνίζεται. Δεν μπορεί να συντελεστεί καμιά αλλαγή, δεν μπορεί να ξεμπλοκαριστεί αυτό το σύστημα, αν δεν καταδειχθεί ότι η βασική αναμέτρηση δεν είναι ανάμεσα στην «πλουτοκρατία» και τους «μη προνομιούχους», αλλά ανάμεσα στο διαπλεκόμενο καθεστώς των προσοδοθηρικών ομάδων και όλους τους άλλους που δεν σχετίζονται με τα διαπλεκόμενα και δεν συμβάλλουν στο λαϊκισμό.
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον Φιλελεύθερο στις 19 Αυγούσστου.
