Η φράση έχει ειπωθεί από δικαστή του αμερικανικού Ανώτατου Δικαστηρίου σε μια από τις πιο γνωστές από τις θυελλώδεις και γοητευτικές μάχες που δίνονται διαρκώς εκεί για τα ατομικά δικαιώματα και αφορούσε μια υπόθεση (Jacobellis v. Ohio ) όπου το δικαστήριο έπρεπε να προσδιορίσει αν μια ταινία («Οι Εραστές» του Λουί Μαλ) ήταν πορνογραφική, άρα ενέπιπτε στο νόμο «περί ασέμνων» και έπρεπε να απαγορευτεί η προβολή της ή ήταν έργο τέχνης, οπότε προστατευόταν από την περίφημη, ιερή για τους Αμερικανούς, 1η τροποποίηση του αμερικανικού συντάγματος περί ελευθερίας της έκφρασης. Κατά την εκδίκαση εκείνης της υπόθεσης λοιπόν ο δικαστής Πότερ Στιούαρτ έγραψε: «Δεν θα κάτσω τώρα να περιγράψω τι ακριβώς συνιστά πορνογραφία αλλά μόλις το βλέπω το αναγνωρίζω».
Δεν μπορώ να το περιγράψω επακριβώς αλλά μόλις το βλέπω, το αναγνωρίζω.
Η φράση έμεινε ιστορική και ταιριάζει γάντι στη συζήτηση περί ευρωπαϊκού τρόπου ζωής. Κανείς δεν μπορεί να περιγράψει με ακρίβεια τι είναι τέλος πάντων αυτός ο ευρωπαϊκός τρόπος ζωής που η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανέθεσε στον Μαργαρίτη Σχοινά να προστατέψει. Αλλά όλοι πιστεύουμε ότι το αναγνωρίζουμε. Και κανείς δεν μπορεί να το ορίσει ούτε καν αποφατικά δηλαδή ούτε απαριθμώντας όλα όσα δεν είναι ευρωπαϊκός τρόπος ζωής. Κι αυτό συμβαίνει γιατί οι ευρωπαϊκές κοινωνίες δεν περίμεναν να δουν τις πρώτες… μπουργκαφορούσες στις φανταιζί πρωτεύουσές τους για να μπουν σε αυτή τη συζήτηση. Ήδη οι χριστιανικές δυτικές κοινωνίες διαφωνούν, σήμερα, τώρα πάνω στο τί είναι ο ευρωπαϊκός τρόπος ζωής.
Δείτε. Οι εκτρώσεις, τα δικαίωμα γάμου των ομόφυλων ζευγαριών, το δικαίωμα των ομόφυλων ζευγαριών να υιοθετούν παιδιά, ο χωρισμός της εκκλησίας από το κράτος, ακόμα και το να χτυπούν οι καμπάνες των εκκλησιών την Κυριακή, όλα αυτά είναι ζητήματα που διαφωνούμε σήμερα μεταξύ μας, οι ευρωπαίοι πολίτες, χριστιανοί στην πλειοψηφία μας. «Είναι δυνατόν σε ευρωπαϊκή χώρα, σε ορκωμοσία κυβέρνησης να γεμίζει παπάδες η Βουλή;», φωνάζουν οι Έλληνες προοδευτικοί κεντροδεξιοί, κεντροαριστεροί και φιλελεύθεροι. Στο πλαίσιο του διαρκούς ντιμπέιτ πάνω στο τί είναι ο ευρωπαϊκός τρόπος ζωής γίνεται η συζήτηση αυτή και δεν συναντιέται πουθενά με τη μετανάστευση.
Κι ας το δούμε λίγο πιο προσεκτικά! Με ποιους συμφωνούν όσοι είναι εναντίον των εκτρώσεων, των δικαιωμάτων των ομοφυλόφιλων, του χωρισμού εκκλησίας και κράτους; Μα με τους ισλαμιστές που θέλουν τις γυναίκες να φοράνε μπούργκες, τους πιστούς τους να διακόπτουν την εργασία τους το μεσημέρι και να πέφτουν στα τέσσερα για να προσευχηθούν και πόσα άλλα.
Οι φίλοι και οι εχθροί της μπούργκας έχουν περισσότερα κοινά μεταξύ τους απ'όσα θέλουν να παραδεχτούν και πάνω απ'όλα τους ενώνει ένας κοινός πόθος: η επιθυμία επιβολής στον άλλον. Και οι δύο θέλουν να έχουν τον έλεγχο στις ζωές μας, τα σπίτια μας, τα κρεβάτια μας. Θέλουν να ρυθμίσουν με ποιους θα παντρευόμαστε, με ποιους θα κάνουμε παιδιά, πώς θα ζούμε, τι θα φοράμε.
Το αίτημα της υπεράσπισης του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής δεν είναι «φρέσκο». Μέχρι τον 19ο αιώνα η Καθολική Εκκλησία προσπαθούσε «να υπερασπιστεί την Ευρώπη», όπως έλεγε, από τους Εβραίους. Με αυτό ακριβώς το επιχείρημα, την ανάγκη υπεράσπισης του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής από τους Εβραίους, έγραφε ο Καρλ Σμιτ του χιτλερικούς νόμους που οδήγησαν στη μεγαλύτερη θηριωδία της ιστορίας.
Είναι παλιά και γνωστή αυτή η ιστορία. Και σ'αυτή την παλιά ιστορία έβαλε ένα τέλος η «Συνθήκη της Ρώμης» τραβώντας μια κόκκινη γραμμή με το παρελθόν.
Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες ακόμα και στις χώρες της περιφέρειας έχουν πάψει εδώ και πάρα πολύ καιρό καιρό να είναι ομοιογενείς. Πώς πρέπει να τοποθετούμαστε απέναντι σε αυτό;
Το σύγχρονο δημοκρατικό κράτος έχει δύο επιλογές: να μην προστατεύσει καμία πολιτισμική παράδοση. Καμία, ούτε την κυρίαρχη, τη χριστιανική αλλά να εξασφαλίζει τα δικαιώματα και την ευημερία όλων των πολιτών. Η άλλη επιλογή είναι να ενισχύει και να ενθαρρύνει την κυρίαρχη πολιτιστική παράδοση προστατεύοντας ταυτόχρονα τα δικαιώματα των μειονοτήτων.
Οι θιασώτες του πολιτικού φιλελευθερισμού, δηλαδή οι κλασικοί φιλελεύθεροι πολιτικοποιούμαστε για την πρώτη λύση: θέλουμε ένα ουδέτερο κράτος το οποίο αναγνωρίζει και προστατεύει μία μόνο ταυτότητα. Τη δημοκρατική. Όλα τα υπόλοιπα είναι φερεντζές για κάθε αυταρχικό όποια κι αν είναι η θρησκεία του.
Η δημοκρατική, ανοιχτή κοινωνία είναι ακατανίκητα ελκυστική. Οι αληθινοί της μέτοχοι, μέσω της Παιδείας και της συμμετοχής σε κάθε κοινωνική δραστηριότητα βαθμιαία την υιοθετούν. Και η μόνη τους έννοια πλέον είναι να μετέχουν του δημοκρατικού λαού που προσέρχεται στην πολιτική ζητώντας ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα, δουλειά, παιδεία, υγεία. Για τη δημοκρατία στη βάση της λαϊκής κυριαρχίας φλέγονται οι φιλελεύθεροι όχι για την επιβολή.
Η συζήτηση λοιπόν δεν αφορά τις μπούργκες κι αν πρέπει να επιτρέπεται να τις φορούν στη Δύση, δεν αφορά την πολυπολιτισμικότητα και τις συνέπειες της μετανάστευσης. Η συζήτηση αφορά πόσο πρόθυμοι είμαστε να επιβάλλουμε τη δική μας ταυτότητα στους άλλους, χωρίς να ξεχνάμε τι συνέβη στην Ευρώπη μόλις πριν από 75 χρόνια, όταν κάποιοι αποφάσισαν να επιβάλλουν τη δική τους ταυτότητα σε όλους, γεμίζοντας την ήπειρο στάχτη και πτώματα και στιγματίζοντάς την με μια ντροπή που δεν θα καταφέρει να ξεπεράσει ποτέ.
Όποιος θέλει να υπερασπιστεί τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής πρέπει να υπερασπιστεί την άρνηση της επιβολής. Όλα τ' άλλα είναι ντροπιαστικές προφάσεις, εν πολλαίς αμαρτίαις.
