Τον Ιούλιο του 1909, η Μάριον Ουάλας Ντάνλοπ ξεκινά στη φυλακή απεργία πείνας, προκειμένου να της αναγνωριστεί το καθεστώς της πολιτικής κρατούμενης. Αμήχανες, οι αρχές την αφήνουν ελεύθερη ύστερα από 91 ώρες. Στη συνέχεια, όλες οι κρατούμενες σουφραζέτες ακολουθούν την ίδια τακτική. Με πρωτοβουλία του υπουργού Εσωτερικών Γκλάντστοουν, η βρετανική κυβέρνηση αποφασίζει να αντιδράσει αποφασιστικά, θεσπίζοντας με νόμο του κοινοβουλίου την αναγκαστική σίτιση. Πλέον η Μεγ. Βρετανία απαγορεύει την αναγκαστική σίτιση, όμως η συζήτηση όσον αφορά την νομιμότητά της είναι ακόμη παρούσα.
Η απεργία πείνας και δίψας ως μία αυτοπροσβολή φέρνει σε αμηχανία κάθε έννομη τάξη και δίκαιο. Το διεθνές δίκαιο δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Η αναγκαστική σίτιση ως επώδυνη επεμβατική πράξη έχει νομικές, ηθικές, φιλοσοφικές και θεολογικές πτυχές. Η παρούσα σύντομη παρουσίαση σχετίζεται με την ανάλυση αυτού του ζητήματος μόνο από την σκοπιά του διεθνούς δικαίου. Οι ηθικές, φιλοσοφικές και θεολογικές του προεκτάσεις, εάν και σημαντικότατες για τον δημόσιο διάλογο, δεν παρουσιάζονται στην εν λόγω προσπάθεια η οποία απαντά περιληπτικά σε συγκεκριμένα ερωτήματα.
- Υφίσταται ένας κανόνας συμβατικού διεθνούς δικαίου που να απαγορεύει την αναγκαστική σίτιση;
Όχι. Δεν υφίσταται κατηγορηματικός κανόνας συμβατικού διεθνούς δικαίου που να επιτρέπει ή να απαγορεύει την αναγκαστική σίτιση. Δηλαδή, δεν υφίσταται ένα διεθνές σύμφωνο ή μια διεθνής σύμβαση, συμφωνία, συνθήκη, πολυμερής ή διμερής, που να αναφέρεται στην αναγκαστική σίτιση ρητώς και αυτολεξεί.
Επί παραδείγματι, η Σύμβαση του ΟΗΕ κατά των Βασανιστηρίων και άλλων τρόπων σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας (UNCAT) στο άρθρο 1 αναφέρεται στον ορισμό του βασανιστηρίου, όμως ο όρος «αναγκαστική σίτιση» δεν αναφέρεται πουθενά στην σύμβαση, το ίδιο ισχύει και με το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (ICCPR).
Η μόνη διεθνής σύμβαση που ίσως να υπονοεί και την αναγκαστική σίτιση είναι η Convention for the protection of Human Rights and Dignity of the Human Being with regard to the Application of Biology and Medicine: Convention on Human Rights and Biomedicine στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης, όπου στο άρθρο 4 αναφέρεται σε “any intervention in the health field...”. Αλλά και πάλι το ΕΔΔΑ δεν έχει προχωρήσει σε γνωμοδότηση ερμηνείας της, σύμφωνα με το άρθρο 29 της Σύμβασης· δεν έχει εξετάσει δλδ εάν το εύρος της εν λόγω Σύμβασης — αυτό το “any” — περιλαμβάνει και την αναγκαστική σίτιση.
- Μπορούμε να μιλήσουμε για δημιουργία εθιμικού κανόνα διεθνούς δικαίου που να επιτρέπει την αναγκαστική σίτιση ή να την απαγορεύει;
Όχι. Το διεθνές έθιμο αποτελεί μία από τις πηγές του διεθνούς δικαίου, σύμφωνα με άρθρου 38, παρ. 1 β, του Καταστατικού του Διεθνούς Δικαστηρίου, και είναι η γενική, σταθερή και ομοιόμορφη πρακτική, που γίνεται δεκτή ως κανόνας δικαίου. Για τη διαπίστωση και απόδειξη του διεθνούς εθίμου χρησιμοποιούνται αποφάσεις τόσο διεθνών, όσο και εσωτερικών δικαστηρίων, διπλωματική αλληλογραφία, πρακτικά συνεδριάσεων, γνωμοδοτήσεις του Υπουργείου Εξωτερικών των κρατών, διεθνείς συνθήκες, εσωτερική νομοθεσία και πρακτική διεθνών οργανισμών.
Αναφορικά με το διεθνές εθιμικό δίκαιο, αυτό εστιάζει σε δύο στοιχεία: Τη συνεπή και διεθνή πρακτική των κρατών και την υποκειμενική αποδοχή της πρακτικής ως δικαίου από τη διεθνή κοινότητα. Πρόκειται για το γνωστό ως opinio juris/νομική πεποίθηση, ότι δηλαδή η τέλεση των πράξεων αυτών δεν επαφίεται στη διακριτική ευχέρεια των κρατών ή στην αβροφροσύνη, αλλά «επιβάλλεται υπό προϋπάρχοντος άγραφου νομικού κανόνος».
Υπάρχουν κράτη που επιτρέπουν την αναγκαστική σίτιση θέτοντας προϋποθέσεις όπως ΗΠΑ, Ισραήλ, Γερμανία (αυτές οι τρεις χώρες έχουν κι ανεπτυγμένη νομολογία), Γαλλία, Αυστραλία, Ελλάδα, Αυστρία, κτλ και υπάρχουν χώρες που απαγορεύουν την αναγκαστική σίτιση πχ Ηνωμένο Βασίλειο, Φινλανδία κτλ. Υπάρχουν και τοπικά διεθνή έθιμα που δεσμεύουν ορισμένα μόνο κράτη σε μία συγκεκριμένη περιοχή της γης ή διεθνή έθιμα που δημιουργήθηκαν στιγμιαία ή ο θεσμός του επίμονου αντιρρησία που δεν δεσμεύεται από ένα διεθνές έθιμο.
Δεν χρειάζεται όμως να αναλυθεί όλη η θεωρία της δημιουργίας του διεθνούς εθίμου, και δεν γίνεται γιατί πρόκειται περί ενός τεράστιο θέμα που δεν μπορεί να αναλυθεί σε ένα άρθρο, επαρκεί το γεγονός ότι δεν υφίσταται διεθνές έθιμο, που να επιτρέπει ή να απαγορεύει την αναγκαστική σίτιση.
- Υφίσταται soft law που να απαγορεύει ή να επιτρέπει την αναγκαστική σίτιση; Μπορούμε να μιλήσουμε για de lege ferenda;
Ναι υφίσταται. Οι Standard Minimum Rules for the Treatment of Prisoners (SMR), οι Principles of Medical Ethics, το Body of Principles for the Protection of All Persons under Any Form of Detention or Imprisonment του 1988 και οι Basic Principles for the Treatment of Prisoners του 1990, που υιοθετήθηκαν στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών δεν εμπεριέχουν άμεση αναφορά ή ρήτρα σχετική με την αναγκαστική σίτιση. Μπορεί να συναχθεί εμμέσως η απαγόρευση της αναγκαστικής σίτισης, αλλά δεν υφίσταται ρητή αναφορά.
Η Γεν. Συνέλευση του World Medical Association, ο οποίος ιδρύθηκε μετά την αγριότητα και την συνεπαγόμενη φρίκη του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου όπου ιατροί συμμετείχαν στο Ολοκαύτωμα και σε ανθρώπινα πειράματα, με τις Διακηρύξεις του Τόκιο και της Μάλτας απαγορεύει την αναγκαστική σίτιση “Where a prisoner refuses nourishment and is considered by the physician as capable of forming an unimpaired and rational judgment concerning the consequences of such a voluntary refusal of nourishment, he or she shall not be fed artificially.”
Το Διεθνες Συμβούλιο των Νοσηλευτών (International Council of Nurses) επίσης καταδικάζει την αναγκαστική σίτιση σύμφωνα με το κείμενο “Nurses and Human Rights”, το οποίο και εξέδωσε βάσει του κώδικα δεοντολογίας του (Code of ethics for Nurses). Η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού, εδώ και πολλά χρόνια, στέκεται στο πλευρό των απεργών πείνας και καταδικάζει με τον πιο απόλυτο τρόπο την αναγκαστική σίτιση δηλώνοντας ξεκάθαρα ότι “[I]t is essential that the detainees' choices be respected and their human dignity preserved”.
Ωστόσο, η σύσταση του Συμβουλίου της Ευρώπης αναφορικά με τις ηθικές και οργανωτικές πλευρές της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης στις φυλακές (CoE Recommendation Concerning the Ethical and Organizational Aspects of Health Care in Prisons) στο άρθρο 63 καλεί τον ιατρό να αναφέρει την χειροτέρευση της κατάστασης της υγείας του απεργού πείνας, η οποία και κρίνεται από τον ίδιο τον ιατρό, και να δράσει συμφώνως με την εθνική νομοθεσία του κράτους μέλους. Επιπροσθέτως η European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (CPT), η οποία και ιδρύθηκε από την ανάλογη συνθήκη του Συμβουλίου της Ευρώπης (ECPT), δεν απαγορεύει την αναγκαστική σίτιση.
Όπως συνέβη άλλωστε και στην περίπτωση των CPT standards, η Επιτροπή αναγνωρίζει τις διαφορετικές αντιλήψεις των κρατών μελών σχετικά με το θέμα αυτό και προσφέρει διακριτική ευχέρεια, θέτοντας όμως κριτήρια και προϋποθέσεις. Τα κριτήρια αυτά ονομάζονται De Juana (De Juana Criteria) και δημιουργήθηκαν μετά την ad hoc επίσκεψη της Επιτροπής στην Ισπανία το 2007 για την περίπτωση του απεργού πείνας, Jose Ignacio De Juana Chaos. Σύμφωνα με τα οποία, η αναγκαστική σίτιση πρέπει να βασίζεται σε ιατρική αναγκαιότητα, να προβλέπεται με νόμο οποίος να ορίζει μια διαδικασία με δικονομικές εγγυήσεις, να τηρεί συγκεκριμένες αρχές, να επιχειρείται με τον λιγότερο επεμβατικό τρόπο και να εφαρμόζεται σε εξαιρετικές και περιορισμένες περιπτώσεις.
Πρέπει να τονισθεί ότι η εν λόγω επιτροπή, σύμφωνα με το άρθρο 17 της ECPT, δεν έχει δικαιοδοτικές αρμοδιότητες, μόνο προληπτικής φύσεως πχ ad hoc επισκέψεις, αναφορές κτλ. Πρέπει να απέχει από κάθε ερμηνεία της σύμβασης και της ΕΣΔΑ, είτε in abstracto είτε in concreto, οπότε δεν έχει δεσμευτικής φύσεως αρμοδιότητες. Και σε αυτό το σημείο τίθεται και το ζήτημα του «εν δυνάμει» δικαίου. Για την μετατροπή ενός κανόνα soft law σε hard law είτε θα πρέπει να μετουσιωθεί αυτός ο κανόνας σε μια νομικώς υποχρεωτική μορφή δλδ να γίνει πηγή του δικαίου, δλδ να γίνει συνθήκη με τρόπο που συνάπτονται οι συνθήκες (βλ την μετατροπή της Οικουμενικής Διακήρυξης του ΟΗΕ του 1948 — που ήταν απλώς διακήρυξη δλδ soft law — στα δύο Διεθνή.
Σύμφωνα ICCPR και ICESCR του 1966 που είναι διεθνείς συνθήκες) είτε να αποκρυσταλλώνει διεθνές έθιμο είτε να μετατραπεί σε εθιμικό κανόνα αλλά αυτό είναι πολύ δύσκολο γιατί όπως τονίστηκε ανωτέρω η νομική πεποίθηση και ομοιόμορφη πρακτική από τα κράτη δεν υφίσταται. Ναι μεν μπορεί το soft law να προδιαγράφει τις κατευθυντήριες γραμμές σε ένα υπό διαμόρφωση θέμα, αλλά τα κράτη είναι αυτά που αν θελήσουν θα προχωρήσουν σε νομικές δεσμεύσεις (βουλητικό στοιχείο). Βέβαια αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υφίστανται συνέπειες. Ένας ιατρός, που συμμετέχει σε μια αναγκαστική σίτιση, μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπος με το πειθαρχικό συμβούλιο του συλλόγου του, εάν ο σύλλογος του είναι μέλος του World Medical Association.
- Υφίστανται αποφάσεις διεθνών δικαστηρίων, που να απαγορεύουν ή να επιτρέπουν την αναγκαστική σίτιση;
Ναι υφίστανται. Το ΕΔΔΑ ασχολήθηκε εκτενώς με το θέμα. H υποχρεωτική σίτιση ενός απεργού πείνας δεν είναι εξ ορισμού καταδικασμένη πρακτική ως βασανιστήριο ή ως άλλη απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση, υφίστανται κριτήρια: Πρώτον, κατά πόσον τεκμηριώνεται η ιατρική/θεραπευτική αναγκαιότητα της υποχρεωτικής σίτισης η οποία και πρέπει να κρίνεται από ιατρούς, δεύτερον, η ύπαρξη διαδικαστικών εγγυήσεων και κατά πόσο τηρούνται στην κρινόμενη απόφαση αναγκαστικής σίτισης, και τέλος ο τρόπος με τον οποίο επιχειρείται η αναγκαστική σίτιση.
Οι τρεις αυτές προϋποθέσεις αποκαλούνται και ως Nevmerzhitsky test. Εάν μια αναγκαστική σίτιση περάσει αυτό το τεστ, είναι αποδεκτή ως πράξη από το Δικαστήριο. Εάν δεν καλύπτεται από το εν λόγω τεστ, τότε παραβιάζει το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ περί απαγόρευσης των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης, όπως έγινε επί παραδείγματι με την Ουκρανία, γιατί ακριβώς δεν απέδειξε την ιατρική/θεραπευτική αναγκαιότητα για την συγκεκριμένη πράξη την οποία και επέβαλε σε κρατούμενο.
Επίσης το Δικαστήριο νομολόγησε ότι επιλογή του κράτους να μην παρέμβει στην απεργία πείνας με αναγκαστική σίτιση, έχοντας λάβει βεβαίως όλα τα απαραίτητα μέτρα παροχής της ιατρικής φροντίδας, δεν παραβιάζει το άρθρο 2 της ΕΣΔΑ. Και αυτό δεν είναι οξύμωρο. Σύμφωνα με το ΕΔΔΑ το κράτος υποχρεούται να παρέχει στον απεργό πείνας την απαραίτητη φροντίδα και όλα τα κατάλληλα υγειονομικά μέτρα. Ωστόσο δεν μπορεί να καταστεί υπεύθυνο όταν σέβεται την επιθυμία και την βούληση του απεργού πείνας και αυτός καταλήξει λόγω των πράξεων του, δλδ της άρνησης σίτισης. [βλ. Αποφάσεις Nevmerzhitsky v. Ukraine 2005, Pandjikidzé and Others v. Georgia 2006, Özgül v. Turkey 2007, Ciorap v. Republic of Moldova 2007, Rappaz v. Switzerland 2013].
- Ποιο είναι όμως το κρίσιμο σημείο της κατάστασης της υγείας του απεργού πείνας, στο οποίο μπορεί να παρέμβει το κράτος με αναγκαστική σίτιση; Όταν η απεργία πείνας μπορεί να οδηγήσει στον κίνδυνο της δημιουργίας μιας μόνιμης βλάβης της υγείας του απεργού ή και μόνο όταν η κατάσταση γίνει απειλητική για την ίδια την ζωή του;
Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δίνεται με την συνδυαστική ερμηνεία των αποφάσεων Nevmerzhitsky και Wilkinson [Wilkinson v. UK 2006]. Ένα μόλις έτος μετά την Nevmerzhitsky, το ΕΔΔΑ σημείωσε στην Wilkinson ότι η ιατρική αναγκαιότητα δεν περιορίζεται μόνο στην σωτήρια για την ζωή του ανθρώπου θεραπεία. Συνεπώς η ιατρική αναγκαιότητα μπορεί να υπάρξει και πριν γίνει η κατάσταση απειλητική για την ζωή του ανθρώπου.
Το Δικαστήριο στις περιπτώσεις της αναγκαστικής σίτισης προέβη σε στάθμιση, όπως ένας άνθρωπος που ισορροπεί σε ένα τεντωμένο σκοινί, δέχθηκε την θετική υποχρέωση του κράτους στην προστασία της ζωής, χρησιμοποιώντας και το νομολογιακό προηγούμενο της καταργημένης πλέον επιτροπής X. v. Germany του 1984, και θεώρησε παράλληλα ότι η βούληση του απεργού πείνας δεν είναι ο θάνατος per se, αλλά η άσκηση πίεσης στην εκπλήρωση των αιτημάτων του, συνεπώς δεν τίθεται θέμα δικαιώματος στον θάνατο.
Υπάρχουν κι αποφάσεις έκδοσης προσωρινών μέτρων, όπου το ΕΔΔΑ ζητά την λήξη της απεργίας πείνας και παράλληλα την λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων για την προστασία της ζωής και της υγείας τους [βλ Ilaşcu and Others v. Republic of Moldova and Russia 2004]. Την νομολογία του ΕΔΔΑ ακολούθησε και το Διεθνές Ποινικού Δικαστηρίου για τα Εγκλήματα στην Πρώην Γιουγκοσλαβία, στην υπόθεση Vojislav Seselj [ICTY, IT-03-67-T, 2006], διατάσσοντας την αναγκαστική σίτιση. Η υπόθεση Vojislav Seselj έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Το Δικαστήριο αναφέρθηκε στην αξία της δικαιοσύνης και ότι αυτή επιβάλλει την προστασία της υγείας του κατηγορουμένου. Χαρακτήρισε την συμπεριφορά του κατηγορουμένου όσον αφορά τα αιτήματά του ως χειριστική. Στην σελίδα 5 προέβη σε μια αναφορά που προκάλεσε συζητήσεις στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Ο όρος “subsequent medical intervention”, που χρησιμοποιήθηκε από το Δικαστήριο, μπορεί να περιλαμβάνει και ιατρικές πράξεις πέρα της αναγκαστικής σίτισης.
Βέβαια, σύμφωνα με την πλειοψηφία της θεωρίας ο όρος αυτός πρέπει να διαβάζεται σε σχέση με την επείγουσα κατάσταση (urgency) στην οποία βρέθηκε το Δικαστήριο, την συγκεκριμένη υπόθεση per se, δηλαδή απεργία πείνας κατηγορουμένου και το γεγονός ότι ο κατηγορούμενος βρισκόταν στην δικαιοδοσία ενός δικαστηρίου με διεθνή εντολή.
Τέλος, προβληματισμό προκάλεσε και η φράση “internationally accepted standards of medical ethics or binding rules of international law”. Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος το Δικαστήριο προφανώς αναφερόταν στην νομολογία του ΕΔΔΑ, όμως όσον αφορά το πρώτο σκέλος σε ποια στάνταρ ηθικών αρχών αναφέρεται όταν ο WMA αποκηρύττε την αναγκαστική σίτιση; Η λύση δίνεται από το διαζευτικό «ή» (or).
Για την ιστορία, οι δικαστές δέχθηκαν την σφοδρή και εκ του πονηρού επίθεση ακροδεξιών κύκλων και ΜΜΕ της Σερβίας όσον αφορά την εν λόγω απόφαση τους — ας έχουμε υπόψη μας ότι κριτική στις δικαστικές αποφάσεις σημαίνει την αντίδραση της κοινής γνώμης στις αιτιολογίες των δικαστικών αποφάσεων, δίχως όμως να αμφισβητείται η δεσμευτικότητα του διατακτικού τους και δίχως να καταλογίζονται ευθύνες στους δικαστές που δίκασαν.
- Υφίστανται συστάσεις ή απόψεις quasi judicial οργάνων ή άλλων μηχανισμών που να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν την αναγκαστική σίτιση;
Ναι, υφίστανται. Όσον αφορά τα οιονεί όργανα (UN treaty based regime): Μια σειρά οργάνων συνθηκών, που ονομάζονται επιτροπές, έχουν συσταθεί από τις συνθήκες ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ και τους έχει ανατεθεί να επιτηρούν την εφαρμογή της συνθήκης από τα κράτη που έχουν δεσμευθεί. Τα περισσότερα από αυτά τα οιονεί δικαστικά όργανα αναλαμβάνουν την παρακολούθηση μέσω της αξιολόγησης περιοδικών εκθέσεων, που υποβάλλονται από τα συμβαλλόμενα κράτη σχετικά με την εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους, που απορρέουν από τη συνθήκη και εκδίδουν συστάσεις ή ερμηνεύουν τα άρθρα της συνθήκης πχ comments, recommendations. Ορισμένα όργανα συνθηκών είναι επίσης αρμόδια να κρίνουν ατομικές προσφυγές σχετικά με τις παραβιάσεις των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη συνθήκη και εικάζεται ότι διαπράχθηκαν από ένα κράτος, εφόσον βέβαια το εν λόγω κράτος έχει παράσχει τη συγκατάθεσή του, ώστε το όργανο επιτήρησης να ασκεί αυτή την ανωτέρω αρμοδιότητα.
Όλες αυτές οι πράξεις, όπως και εάν ονομάζονται αιτήσεις, αποφάσεις, διαπιστώσεις, συμπερασματικές παρατηρήσεις, ανακοινώσεις, υποδείξεις και συστάσεις, αποτελούν μεν authoritative interpretations των εν λόγω συνθηκών, η οποία και θωρακίζει την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά δεν έχουν υποχρεωτική ισχύ. Τα κράτη οφείλουν να τις εξετάσουν, αλλά δεν δεσμεύονται, δλδ οφείλουν να τις λάβουν υπόψη αλλά δεν οφείλουν να πράξουν. Και μέχρι στιγμής λίγες πράξεις αυτών των οργάνων σχετίζονται με την αναγκαστική σίτιση και πάλι μόνο εμμέσως: Το general comment no. 14 για το άρθρο 12 του ICESCR όπου η Επιτροπή αναφέρει ότι το δικαίωμα στην υγεία εμπεριέχει και το δικαίωμα του ελέγχου και κυριαρχίας του σώματος και της υγείας του κάθε ανθρώπου από τον ίδιο, το δικαίωμα της μη παρέμβασης και της άρνησης μη συναινετικής θεραπείας. Συνάγεται η απαγόρευση της αναγκαστικής σίτισης αλλά δεν αναφέρεται ρητώς.
Οι συμπερασματικές παρατηρήσεις της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που επιβλέπει το ICCPR, στην περιοδική έκθεση της Αυστρίας όπου ζητά ανεξάρτητη κι αμερόληπτη έρευνα για τον θάνατο δύο μεταναστών κρατούμενων υπό απέλαση και “[t]he State party should ensure adequate medical supervision and treatment of detainees awaiting deportation who are on hunger strike”. Δηλαδή, αναφέρεται μόνο σε επαρκή ιατρική επίβλεψη. Τέλος, στις παρατηρήσεις και τις συστάσεις όσον αφορά την περιοδική έκθεση της Τουρκίας, η Επιτροπή της UNCAT πρότεινε στην Τουρκία να εισέλθει σε έναν σοβαρό διάλογο με τους απεργούς πείνας και να επιλύσει το πρόβλημα που δημιουργείται από τις φυλακές τύπου F. Μιλά δηλαδή μόνο περί διενέργειας σοβαρού διάλογου.
Όσον αφορά στους άλλους μηχανισμούς: Υφίστανται οι Ειδικές Διαδικασίες (Special Procedures) του Συστήματος του ΟΗΕ (UN Charter Based Regime). Τα όργανα των Ειδικών Διαδικασιών εκδίδουν recommendations (συστάσεις), οι οποίες αναμφίβολα δεν είναι δικαστικές αποφάσεις ούτε καν views (διαπιστώσεις), συνεπώς δεν είναι δεσμευτικές. Έχουν υπάρξει συστάσεις που θεωρουν την αναγκαστική σίτιση βασανιστήριο πχ ο Ειδικός Εισηγητής για το δικαίωμα στην υγεία έχει χαρακτηρίσει την αναγκαστική σίτιση ως βασανιστήριο όταν διερεύνησε το ζήτημα του Γκουαντάναμο ως μέλος κοινής αποστολής.
Ο Ειδικός Εισηγητής για τα βασανιστήρια, τη σκληρή και απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή ποινή στο πλαίσιο των κατεχόμενων και των παλαιστίνιων κρατουμένων στις Ισραηλινές φυλακές χαρακτήρισε την αναγκαστική σίτιση ως βασανιστήριο και απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση, το ίδιο και ο Ειδικός Εισηγητής για την προώθηση και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας.
- Τι υποστηρίζει η θεωρία;
Υφίσταται βιβλιογραφία κι αρθρογραφία που υποστηρίζει την αναγκαστική σίτιση με προϋποθέσεις και κριτήρια βλ Rubinstein και αντίστοιχη που την χαρακτηρίζει ως βασανιστήριο βλ Ryan Goodman.
Συμπέρασμα:
Στην περίπτωση μας βέβαια μάς αφορά το Ευρωπαϊκό πλαίσιο προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ΕΔΔΑ, ΕΣΔΑ και Συμβούλιο της Ευρώπης, γιατί αυτό δεσμεύει την Ελλάδα.
*Ο Στυλιανός Πάλλας είναι research fellow IBA
