Των Γ. Καραβάνα, Κ. Κουζή, Γ. Κολιάκου, Π. Κωνσταντίνου, Θ. Τοπαλούδη, Μ. Σωτήρχου*
Θα απαντήσουμε ένα προς ένα, σε όλα τα σημεία που έθεσε ο κος Αναγνωστόπουλος με την παρακάτω επιστολή του στο Liberal.
1. Αναφορικά με τη χρησιμότητα της ιδιωτικής φύλαξης βλαστοκυττάρων
Πριν μπούμε σε πολύπλοκα για το ευρύ κοινό επιστημονικά ζητήματα, ζητούμε από τον κο Αναγνωστόπουλο αλλά και κάθε καλόπιστο αναγνώστη, να απαντήσει στο παρακάτω ερώτημα: αν η ιδιωτική φύλαξη ομφαλοπλακουντιακού αίματος (ΟπΑ) πράγματι δεν ήταν χρήσιμη, θα ήταν δυνατόν να λειτουργούν ιδιωτικές τράπεζες βλαστοκυττάρων στις ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία, Η.Β., Ελβετία, Ολλανδία, Βέλγιο, Γερμανία, Ρωσία, Ιαπωνία, Σιγκαπούρη, Ισπανία, Κύπρο, Τουρκία, Κατάρ, Ουγγαρία, Τσεχία, Πολωνία… μόνο για να αναφέρουμε μερικές (ο πλήρης χάρτης τραπεζών ιδιωτικής φύλαξης εδώ). Έπεσαν οι νομοθέτες όλων αυτών των χωρών θύματα παραπληροφόρησης ή μήπως κάτι άλλο συμβαίνει;
Ο κος Αναγνωστόπουλος αναφέρει στο άρθρο του πως «…η μόνη ένδειξη για χρησιμοποίηση αυτόλογου ΟΠΑ (δότης και λήπτης είναι το ίδιο άτομο) είναι η παιδική Απλαστική αναιμία, η οποία όμως είναι πολύ σπάνια…». Ερωτούμε όμως τον κο Αναγνωστόπουλο: ποιος είναι αρμόδιος να αποφασίσει αν αξίζει το ρίσκο; Θα εισηγούνταν ο ίδιος την απαγόρευση πώλησης λαχείων στην Ελλάδα, «επειδή η πιθανότητα να κερδίσεις είναι πολύ σπάνια»; Κι αν το λαχείο αφορά στην υγεία ενός παιδιού, ποιος είναι αρμόδιος να αποφασίσει: ο γονιός που θέλει να αποκλείσει αυτή τη μικρή πιθανότητα ή ο κος Αναγνωστόπουλος;
Αναφέρει επίσης πως «…σε παιδιά που αρρώστησαν από οξεία λευχαιμία, έχουν βρεθεί (προ)λευχαιμικοί κλώνοι ή γενετικές βλάβες από την περίοδο της γέννησης…». Ξεχνά όμως να αναφέρει πως προλευχαιμικά κύτταρα ανιχνεύονται μόνο σε ένα υποσύνολο των περιπτώσεων και πως αυτά έχουν μόνο 1-2% πιθανότητα να γίνουν λευχαιμικά. Τι γίνεται όμως όταν δεν έχουμε το ιδανικό σενάριο ενός 100% ιστοσυμβατού μοσχεύματος, κι έχουμε αντίθετα στη διάθεσή μας μόνο μερικώς ιστοσυμβατά μη συγγενικά μοσχεύματα; Τα μερικώς ιστοσυμβατά μοσχεύματα έχουν πιθανότητα να οδηγήσουν σε θανατηφόρο νόσο απόρριψης, σε ποσοστό αρκετά μεγαλύτερο του 1-2%. Είναι ή δεν είναι λοιπόν,και σε αυτές τις περιπτώσεις, η αυτόλογη μεταμόσχευση ομφαλικού αίματος μια κλινική επιλογή;
Η αλήθεια βεβαίως είναι πως οι αυτόλογες μεταμοσχεύσεις βλαστοκυττάρων, αφορούν σε περισσότερες παθήσεις. Ενδεικτικά, αυτόλογες μεταμοσχεύσεις βλαστοκυττάρων για το ρετινοβλάστωμα, το νευροβλάστωμα, την Οξεία Μυελοβλαστική Λευχαιμία υψηλού κινδύνου, για ορισμένες μορφές Λεμφωμάτων, για Πολλαπλό Μυέλωμα, για χημειοευαίσθητους όγκους των γεννητικών κυττάρων κ.α., αποτελούν εδώ και χρόνια εγκεκριμένες θεραπείες. Το ίδιο ισχύει για την Πλασμοκυτταρική Λευχαιμία και την Μακροσφαιρινουρία του Waldenstrom.
Αλλά ακόμη κι αν δεχτούμε τον ισχυρισμό του, ότι δηλαδή πάντα απαιτείται μόσχευμα άλλου ανθρώπου για να ιαθεί κάποιος, οφείλει να γνωρίζει πως όταν συγκρίθηκαν ίσης ιστοσυμβατότητας αλλογενή μοσχεύματα, από συγγενείς και μη συγγενείς δότες, τα συγγενικά μοσχεύματα έδωσαν διπλάσιες πιθανότητες ίασης και μισές πιθανότητες νόσου απόρριψης (GvHD) σε σχέση με τα μη συγγενικά (E. Gluckman et al., The New England Journal of Medicine, vol. 337, number 6, pg. 373 – 381) Weisdorf, D.J. et al. Blood 2002; 99:1971-1977. Μάλιστα ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων Μυελού των Οστών ανακοίνωσε το 2011 ότι η τριετής επιβίωση των ασθενών που έλαβαν μόσχευμα από αδελφό ήταν 95%, έναντι 61% των ασθενών που έλαβαν μόσχευμα από μη συγγενή δότη, (Bizzetto, R. et al. (EBMT) Haematologica 2011; 96(01):134-141). Αν δεν υπήρχε ιδιωτική φύλαξη, πως θα μπορούσε κανείς να διασφαλίσει την ύπαρξη των βλαστοκυττάρων του παιδιού του, για χρήση σε επόμενο αδερφάκι που πιθανόν νοσήσει; Γιατί να στερηθεί η οικογένεια τη δυνατότητα να στρέψει τις πιθανότητες προς το μέρος της;
2. Αναφορικά με τη λειτουργία Τραπεζών ΟπΑ στην Ελλάδα
Το νομικό καθεστώς των ελληνικών ιδιωτικών Τραπεζών ΟπΑ το έχουμε αναλύσει εδώ και τα ισχύοντα στις αντίστοιχες «δημόσιες» τράπεζες βλαστοκυττάρων εδώ συνεπώς δεν υπάρχει λόγος να επανέλθουμε. Δεν μας προκαλεί εντύπωση πως ο κος Αναγνωστόπουλος δεν βρίσκει κανένα πρόβλημα και καμία σύγκρουση συμφερόντων στο ότι ο ίδιος είναι πρώην Πρόεδρος της ΕΑΕ (φορέας που συμβουλεύει την κυβέρνηση), νυν μέλος του ΔΣ του ΕΟΜ (εποπτεύων φορέας) και ταυτόχρονα προϊστάμενος δημόσιας τράπεζας ΟπΑ (δηλ. εποπτευόμενος του εαυτού του), ούτε ότι η κόρη της κας Γκιόκα (συντονίστρια μεταμοσχεύσεων στον ΕΟΜ, παρότι απόφοιτος «Διοίκησης Επιχειρήσεων» ελληνικού ΤΕΙ) εργάζεται στον φορέα που εποπτεύει τη μητέρα της (δ/ντρια της βιοτράπεζας της Ακαδημίας ). Με το κείμενό του όμως, ο κος Αναγνωστόπουλος πήγε ένα βήμα παρακάτω, κι από κατηγορούμενος έγινε κατήγορος, κατηγορώντας τις ιδιωτικές τράπεζες για παραπληροφόρηση! Συγκεκριμένα γράφει: «…ισχυρίζονταν, ότι κάνουν καλά την σκλήρυνση κατά πλάκας, τον σακχαρώδη διαβήτη και πολλά αυτοάνοσα νοσήματα. Τραγελαφικά πράγματα, τέρατα και σημεία…».
Τον ενημερώνουμε λοιπόν, αν και είμαστε βέβαιοι ότι το γνωρίζει, πως σε κλινικές δοκιμές εγκεκριμένες από τον αμερικανικό FDA και με χρηματοδότηση από το NIH, για χρήση αυτόλογου ομφαλικού αίματος, βρίσκονται τα παρακάτω αυτοάνοσα νοσήματα: ALS, Διαβήτης Τύπου Ι, Σκλήρυνση κατά Πλάκας (σε κλινικές δοκιμές φάσης Ι), Λύκος, Σκληρόδερμα (σε κλινικές δοκιμές φάσης ΙΙ) και η Ασθένεια του Crohn (σε κλινική δοκιμή φάσης ΙΙΙ). Σε φάση κλινικών δοκιμών βρίσκεται επίσης η χρήση αυτόλογου ομφαλικού αίματος για την Εγκεφαλική Παράλυση (κλινική δοκιμή φάσης ΙΙ), τον Αυτισμό (κλινική δοκιμή φάσης ΙΙ), την επίκτητη απώλεια ακοής (κλινική δοκιμή φάσης ΙΙ), την υποξική ισχαιμική εγκεφαλοπάθεια (κλινική δοκιμή φάσης Ι) καθώς και σε 9 ακόμα διαφορετικές ασθένειες της καρδιολογίας (σε κλινικές δοκιμές φάσης Ι,ΙΙ και ΙΙΙ). Κλινικές δοκιμές με χρήση αυτόλογου ομφαλικού αίματος διεξάγονται επίσης για 2 θεραπείες στην ορθοπεδική καθώς και σε πρωτόκολλα γονιδιακής θεραπείας για 9 διαφορετικά κληρονομικά νοσήματα (κλινικές δοκιμές φάσης Ι και ΙΙ). https://parentsguidecordblood.org/en/diseases#standard Είναι επίσης γνωστό πως στο ομφαλικό αίμα έχουν ανιχνευτεί VSEL βλαστοκύτταρα, (Ratajczak MZ et al, Leukemia. 2014 28(3):473-84), (Bhartiya D et al., Stem Cells Dev. 2012 Jan;21(1):1-6), δηλαδή κύτταρα με Ολοδύναμo (κι όχι πολυδύναμo) δυναμικό διαφοροποίησης, γεγονός που τα καθιστά ιδανική υποψήφια πρώτη ύλη για την αναδυόμενη επιστήμη της «Μηχανικής ιστών» (της in vitro κατασκευής ανθρώπινων ιστών και οργάνων προς μεταμόσχευση, με πρώτη ύλη κύτταρα του υποψήφιου λήπτη). Ασφαλώς δεν είναι βέβαιο πως όλα τα παραπάνω θα δώσουν καρπούς – αν και οι πρώτες ενδείξεις είναι εξόχως υποσχόμενες, με τις πρώτες σχετικές μεταμοσχεύσεις να έχουν ήδη γίνει με επιτυχία – ποιος είναι όμως αυτός που θα μπορούσε να στερήσει από γονείς παιδιών που πάσχουν από τις παραπάνω ασθένειες, τη δυνατότητα συμμετοχής στις παραπάνω εγκεκριμένες κλινικές δοκιμές;
Άλλωστε η ίδια η Ελληνική Αιματολογική Εταιρεία (της οποίας ο κος Αναγνωστόπουλος υπήρξε στο παρελθόν Πρόεδρος), σε ενημερωτικό της δελτίο (Νοε. 2018) αναφέρει πως «…στα πλαίσια οργανωμένης κλινικής μελέτης, αυτόλογη αιμοποιητική μεταμόσχευση πραγματοποιείται στην Οξεία Λεμφοβλαστική Λευχαιμία υψηλού κινδύνου, στο Μυελοδυσπλαστικό Σύνδρομο και σε μερικές ανθεκτικές μορφές λεμφώματος…».
Όχι μόνο παραπληροφορεί λοιπόν ο κος Αναγνωστόπουλος, αλλά επιχειρεί και να τρομοκρατήσει! Γράφει στο κείμενό του: «…Μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα (ιδιωτικά) μοσχεύματα σε αυτόλογη μεταμόσχευση, αν υπάρξει σχετική πάθηση; Σύμφωνα με την ΕΑΕ, όχι. Διότι αν ένα μόσχευμα δεν είναι βιώσιμο, θα πεθάνει ο ασθενής μετά την ισχυρή χημειοθεραπεία και ανοσοκαταστολή που χορηγείται πριν τη μεταμόσχευση...». Ακόμη και ο πιο αφελής άνθρωπος καταλαβαίνει πως, ΠΡΩΤΑ ελέγχει κανείς το υποψήφιο μόσχευμα και ΜΕΤΑ οδηγεί τον ασθενή του σε ανοσοκαταστολή μέσω ισχυρής χημειοθεραπείας! Κάθε φυλαγμένο μόσχευμα είναι κατεψυγμένο με τρόπο που να επιτρέπει την τμηματική απόψυξη ενός μικρού μέρους του, προκειμένου να διενεργηθούν σε αυτό τυχόν αναγκαίες ποιοτικές και ποσοτικές αναλύσεις, πριν τη μεταμόσχευσή του. Αν λοιπόν ένα μόσχευμα δεν έχει τα απαραίτητα ποιοτικά χαρακτηριστικά, απλώς δεν θα χρησιμοποιηθεί. Κανείς δεν πρόκειται να πεθάνει εξαιτίας του! Και είναι εντελώς απαράδεκτο, αντιδεοντολογικό αλλά και νομικά επιλήψιμο, το να τρομοκρατούνται οι γονείς με δηλώσεις που χαρακτηρίζουν αυθαίρετα, χωρίς προηγουμένως να ελέγξουν, τα ιδιωτικά φυλαγμένα δείγματα ως ακατάλληλα.
Εντούτοις ο κος Αναγνωστόπουλος μας ενημερώνει πως «…(οι δημόσιες τράπεζες) λειτουργούν με προσωρινές άδειες από το ΥΥ και εφαρμόζουν ευθύς εξαρχής εγκεκριμένο διεθνές επιστημονικό πρωτόκολλο (ποιος τους ελέγχει;), το ίδιο που περιλαμβάνει η ισχύουσα ΥΑ…». Η απόφαση του Υπουργείου όμως για τις σχετικές προδιαγραφές ελήφθη τον Μάρτιο του 2017, ενώ δημόσιες τράπεζες λειτουργούν ήδη από το 2003 (Ακαδημία Αθηνών), το 2009 (Παπανικολάου) και 2016 (Ηράκλειο). Πως γνώριζαν προκαταβολικά ποιες θα ήταν οι αποφάσεις του Υπουργείου (οι οποίες παρεμπιπτόντως, ειδικά σε ότι αφορούν στις ιδιωτικές τράπεζες, προβλέπουν προδιαγραφές που δεν ισχύουν πουθενά αλλού στον κόσμο και για το λόγο αυτό έχει κατατεθεί εναντίον τους αίτηση ακύρωσης στο ΣτΕ); Μήπως τελικά, το υπουργείο, οι φορείς που συμβουλεύεται, οι φορείς που εποπτεύουν και οι δημόσιες τράπεζες που εποπτεύονται, αποτελούν συγκοινωνούντα δοχεία; Κι αν όλα από πλευράς δημοσίου είναι καλώς καμωμένα, και οι φόβοι μας είναι αβάσιμοι, τότε πως αφέθηκε η τράπεζα της Ακαδημίας Αθηνών να «εμπορεύεται την συλλογή και κατάθεση Μεσεγχυματικών κυττάρων, γεγονός που βρίσκει αντίθετες τις αρμόδιες επιστημονικές εταιρείες και δεν συνάδει με την ιατρική δεοντολογία», όπως της καταλογίζει ο κος Αναγνωστόπουλος;
* Γιώργος Καραβάνας, Μορ. Βιολόγος- Γενετιστής (MSc, PhD), Δ/νων Συμβ. CRYOTECH, Πρόεδρος Ε.Ε.Τ.Ο.Α.νΚοκκώνα Κουζή, Αν. Καθηγήτρια Ιστολογίας-Εμβρυολογίας Α.Π.Θ. (MD, PhD), Επιστ. Υπευθ. Biohellenica Γεώργιος Κολιάκος, Καθηγητής Βιοχημείας και Δ/ντης Εργ/ρίου ΑΧΕΠΑ (MD, PhD), Πρόεδρος Biohellenica Παναγιώτης Κωνσταντίνου, Ιατρός Μικροβιολόγος, Δ/στης MyCells, Θοδωρής Τοπαλούδης, Μοριακός Βιοτεχνολόγος (MSc), Δ/νων Συμβ. Procell, Μαρία Σωτήρχος, Δ/νων Συμβ. Biophylaxis Hellas.
