«Τα σπλάχνα» που κυκλοφόρησαν προσφάτως από τις εκδόσεις Κριτική, μέσα από την ρευστότητα του βασικού ήρωα αλλά και των περιφερειακών ηρώων, σκιαγραφούν και όλη την ιδεολογική ρευστότητα της εποχής: «Ζούμε μια ιστορική περίοδο όπου το να ανήκεις κάπου ιδεολογικά είναι πολύ δύσκολο. Δεν είναι τόσο ο αμφίσημος χαρακτήρας των ιστορικών γεγονότων –αυτά, έτσι κι αλλιώς, αποτιμώνται συν τω χρόνω-, όσο η κατάχρηση των όρων και η απονοηματοδότηση των ιδεωδών, ιδιαίτερα της αριστεράς. Μέσα σε μια γενικευμένη αποδοχή των εξουσιαστικών όρων, ο πολίτης δεν ελέγχει πια τις δυνάμεις που καθορίζουν το ιστορικό γίγνεσθαι και αυτό καθιστά την εποχή μεταιχμιακή», θα μας πει ο συγγραφέας τονίζοντας ότι για όλους αυτούς λόγους «η εποχή μας κάθε άλλο παρά προσφέρεται για εύκολες συνεπαγωγές, για αβίαστα συμπεράσματα, για απόλυτες τοποθετήσεις. Η ασάφεια περιγραμμάτων είναι το κύριο γνώρισμά της».
Με αφορμή τον ήρωά του, Άλκη Δομέστικο, που «κόβει και ράβει» την ιστορία κατά βούληση και ζει μια καθόλα δική του φαντασιακή ζωή, μιλήσαμε για το βιβλίο, τους ήρωες, τη δεκαετία που αφήσαμε πίσω μας, τα τραύματα, τη λογοτεχνία, τη ζωή: «Για να αποκτήσεις την αρμόζουσα πίστη στον εαυτό σου πρέπει να τον γνωρίσεις πρώτα. Οι περισσότεροι άνθρωποι καταλήγουν στον ψυχαναλυτή ή στα χάπια γιατί δεν μπαίνουν στη διαδικασία της αυτογνωσίας, αλλά παραμένουν στην υπηρεσία της δημόσιας εικόνας τους».
Ας τον ακούσουμε, ο Νίκος Ξένιος μετά «Το άχτι», «Ένα τριάρι για τον Οιδίποδα», «Το κυνήγι του βασιλιά Ματθία» πίσω του και τώρα «Τα σπλάχνα», έχει κάτι σημαντικό να μας πει.
Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα
- «Διαρκώς τον περιέβαλλε ένας θόρυβος, μια πυρετώδης διάθεση επανατοποθέτησης»: Τι αποκαλύπτει η διαρκής δίψα μας για συμπέρασμα, κύριε Ξένιε;
Αυτή η διαρκής δίψα είναι η μόνη δυνατή ώθηση προς την πρόοδο. Αρκεί να υπηρετεί το σύνολο, και όχι τις ατομικές φιλοδοξίες.
- Η διακαής επιθυμία του ανθρώπου κάπου να ανήκει; Δεν υπάρχουν εποχές μεταιχμιακές, σύνθετες; Που να απαιτούν ανά πάσα στιγμή διάκριση, τα γεγονότα να είναι αμφίσημα;
Ζούμε μια ιστορική περίοδο όπου το να ανήκεις κάπου ιδεολογικά είναι πολύ δύσκολο. Δεν είναι τόσο ο αμφίσημος χαρακτήρας των ιστορικών γεγονότων –αυτά, έτσι κι αλλιώς, αποτιμώνται συν τω χρόνω-, όσο η κατάχρηση των όρων και η απονοηματοδότηση των ιδεωδών, ιδιαίτερα της αριστεράς. Μέσα σε μια γενικευμένη αποδοχή των εξουσιαστικών όρων, ο πολίτης δεν ελέγχει πια τις δυνάμεις που καθορίζουν το ιστορικό γίγνεσθαι και αυτό καθιστά την εποχή μεταιχμιακή.
- Η εποχή μας, αλήθεια, πόσο πρόσφορη είναι γι’ αυτές τις συμπερασματικές ευκολίες;
Για τους λόγους που είπα παραπάνω, η εποχή μας κάθε άλλο παρά προσφέρεται για εύκολες συνεπαγωγές, για αβίαστα συμπεράσματα, για απόλυτες τοποθετήσεις. Η ασάφεια περιγραμμάτων είναι το κύριο γνώρισμά της.
- Ποιος είναι ο Άλκης Δομέστικος, κύριε Ξένιε; Πώς… πέσατε επάνω του;
Η αλήθεια είναι πως δεν τον γνώρισα προσωπικά. Τον συνέθεσα από χαρακτηριστικά που συνάντησα σε μια σειρά ανθρώπων που γνώρισα στη ζωή μου. Και από χαρακτηριστικά του εαυτού μου, επίσης.
- Η αδιαλλαξία του, η εμμονή του να προσαρμόζει τα πάντα στα δικά του μέτρα, θεωρείται ότι είναι χαρακτήρας, «ταυτότητα», ή ιδεολογία; Και ποιο θεωρείται ως το πιο… αδιάλλακτο από τα τρία;
Ο εγωκεντρισμός και η έλλειψη διαλλακτικότητας είναι το κατεξοχήν γνώρισμα του χαρακτήρα του. Γνώρισμα που, φυσικά, γίνεται πολύ επικίνδυνο όταν στεγάζεται κάτω από μια ιδεολογία, οποιανδήποτε.
- «Οι περισσότεροι άνθρωποι καταλήγουν στον ψυχαναλυτή ή στα χάπια, επειδή για κάποιον ακατανόητο τρόπο αισθάνονται ότι η ζωή τους δεν είναι η ενδεδειγμένη». Αλήθεια, υπάρχει η «ενδεδειγμένη» ζωή για τον καθένα μας και πού οφείλει κανείς πίστη, στον εαυτό του ή στην εικόνα του;
Για να αποκτήσεις την αρμόζουσα πίστη στον εαυτό σου πρέπει να τον γνωρίσεις πρώτα. Οι περισσότεροι άνθρωποι καταλήγουν στον ψυχαναλυτή ή στα χάπια γιατί δεν μπαίνουν στη διαδικασία της αυτογνωσίας, αλλά παραμένουν στην υπηρεσία της δημόσιας εικόνας τους.
- Τι ακριβώς ξέρουν «τα σπλάχνα» μας, κύριε Ξένιε, και με παράδοξους ή επίπονους τρόπους δεν μας αφήνουν να το ξεχνάμε;
Ότι ο θάνατος είναι η κοινή μοίρα όλων των ανθρώπων και ότι με ορόσημο αυτήν την απόληξη της ζωής μας πρέπει να αξιολογούμε κάθε ενέργειά μας, κάθε σχέση μας, κάθε δημιουργία μας. Δεν είναι και εύκολο να το αποδεχτείς αυτό, έτσι δεν είναι;
- Τελικά, ο χαρακτήρας μας είναι το πεπρωμένο μας;
Κάποιος σοφός δεν το είπε αυτό; Ναι, απολύτως. Διότι, ανεξάρτητα από τις συνθήκες, έκαστος επιλέγει να δρα με συγκεκριμένους τρόπους. Το σύνολο των επιλογών του λοιπόν είναι «ο πέπρωται εκάστω».
- Υπάρχουν γεγονότα στη ζωή ενός ανθρώπου που θα μπορούσαν να γίνουν «μοίρα» του;
Αυτά που σχετίζονται με τον θάνατο. Και μόνον αυτά.
- Υπήρξαν τέτοια γεγονότα στη δική σας ζωή που δυσκολευτήκατε να υπερβείτε;
Ναι. Που δεν θα τα υπερβώ ποτέ. Ο θάνατος αγαπημένων μου προσώπων.
- Η δεκαετία που μας πέρασε θα μπορούσε να εκληφθεί από όλους μας σαν ένα τέτοιου είδους τραυματικό γεγονός;
Όχι. «Τραυματικό» θα χαρακτήριζα ένα μη αναμενόμενο γεγονός. Αν αναφέρεστε στην περίφημη «κρίση», το μόνο που μπορώ να πω είναι πως η κρίση ήταν αναπόφευκτη, είναι σύμπτωμα του καπιταλισμού και αναφύεται ανά δεκαετία, εδώ και αιώνες. Θέλω να πω ότι η δεκαετία που μας πέρασε ήταν πανομοιότυπη με όλες τις άλλες δεκαετίες «κρίσης» που γνώρισε η ανθρώπινη Ιστορία.
- Από ένα τραύμα, τελικά, βγαίνουμε «άγιοι» ή «άγριοι»;
Άγιοι. Γιατί ο εξαγνισμός και η κάθαρση είναι γνωρίσματα της πληγωμένης συνείδησης. Το δήλωσε και ο Ουγκώ στους «Αθλίους».
- «Η συνάντηση δύο προσωπικοτήτων είναι όπως η επαφή δύο χημικών ενώσεων: αν υπάρξει αντίδραση, και οι δύο θα μεταμορφωθούν». Ο Γιουνγκ το είπε. Εμείς, στην επιρροή του ήρωα στον «μαθητή» του, παρακολουθούμε μια τερατογένεση, προσλαμβάνουμε τα γεγονότα με ό,τι είμαστε; Θα μπορούσαν να έχουν έρθει τα πράγματα αλλιώς;
Για την επιρροή που ασκεί ο ήρωας του βιβλίου μου στον μαθητή του έχω να σχολιάσω το εξής: ο μαθητής είναι μια προσωπικότητα υπό διαμόρφωσιν, ενώ ο δάσκαλος είναι μια ανώριμη προσωπικότητα. Πώς θα μπορούσε να προκύψει κάτι καλό από αυτήν τη συνάντηση;
- «Ο υγιής άνθρωπος δεν βασανίζει τους άλλους. Γενικά είναι οι βασανισμένοι που εξελίσσονται σε βασανιστές». Γιουνγκ πάλι. Δεν έχουμε ελπίδα δηλαδή;
Αυτή η ρήση του Γιουνγκ αποκτά διαφορετική φόρτιση ξεκομμένη από το συγκείμενό της. Στην ουσία, οι εξουσιαστικές σχέσεις θεσπίζουν μια κλίμακα. Όταν δέχεσαι την κλίμακα είσαι συνυπαίτιος για τις εξουσιαστικές σχέσεις, είτε βρίσκεσαι στο πάνω σκαλί και παίζεις τον ρόλο του βασανιστή, είτε βρίσκεσαι στο κάτω σκαλί και παίζεις τον ρόλο του βασανισμένου. Αυτό εννοεί ο Γιουνγκ. Ότι, ανεξαρτήτως του σε ποια βαθμίδα της κλίμακας βρίσκεσαι, επ’ ουδενί πρέπει να αποδεχθείς την κλίμακα επί συνόλω.
