Του Παναγιώτη Καρκατσούλη*
Ο κ. Χουλιαράκης παρουσίασε στο υπό συζήτηση σχέδιο του προϋπολογισμού 2018 ένα όντως εντυπωσιακό επίτευγμα. Οι δημόσιες δαπάνες που περικόπτονται, βάσει του σχεδίου εξοικονόμησης δαπανών (spending review), δημιουργούν δημοσιονομικό χώρο 320 εκατ. ευρώ. Αυτό, όμως, το μεμονωμένο επίτευγμα δεν είναι αρκετό για να στηρίξει μια πολιτική μείωσης των δημοσίων δαπανών.
Η συζήτηση για μια γενναία πολιτική μείωσης των δημοσίων δαπανών αντί της ακολουθούμενης υπερφορολόγησης παραμένει σε πρωτόλειο στάδιο. Δεν έχουν καν τεθεί, ακόμη, τα μείζονα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν για να υπάρξει μια τέτοια πολιτική. Η συζήτηση για μια γενναία πολιτική μείωσης των δημοσίων δαπανών αντί της ακολουθούμενης υπερφορολόγησης παραμένει σε πρωτόλειο στάδιο. Οι ευθύνες για το διπλό έλλειμμα ανήκουν σε όλες τις κυβερνήσεις των μνημονίων εξ ίσου. Σκεφθείτε να είχαν αξιοποιηθεί οι μελέτες και τα ευρήματα από το 2010 έως σήμερα, ποιο θα ήταν το όφελος. Εάν οι κυβερνήσεις εύρισκαν την τόλμη να ελέγχουν τη χαώδη και λασπώδη περιοχή των επιχορηγούμενων δημόσιων νομικών προσώπων ή να εφαρμόζουν τους κανόνες της κοινής λογικής για να συμμαζέψουν τις επικαλύψεις, οι οποίες ενίοτε φθάνουν στο 70% του συνόλου των αρμοδιοτήτων ενός φορέα, λιγότεροι φόροι θα επιβάλλονταν σήμερα.
Αναλογιστείτε, κυρίως, πώς θα ήταν η κατάσταση σήμερα, εάν από τις 23.000 αρμοδιότητες του κεντρικού κράτους είχαμε περικόψει τις μισές (εννοείται, ότι υπάρχει περιθώριο ακόμη μεγαλύτερων περικοπών). Η εξοικονόμηση των δαπανών θα ήταν πολύ μεγαλύτερη και ο παραγωγικός ιστός της χώρας θα είχε διατηρηθεί ακέραιος. Αλλά δεν το έκαναν.
Σήμερα δεν υπάρχει, πλέον, περιθώριο για γενικότητες και στρογγυλέματα του τύπου «θα μειώσουμε τις δημόσιες δαπάνες» ή «θα νοικοκυρέψουμε το Δημόσιο». Οποιος δεν τοποθετείται συγκεκριμένα, επιχειρεί, απλώς, να ψαρέψει στα θολά νερά της αοριστολογίας - μη δυσαρεστώντας κανέναν.
Τα ερωτήματα, όμως, θέλουν συγκεκριμένη απάντηση, τόσο από την κυβέρνηση όσο και από την αντιπολίτευση. Ιδού μερικά εξ αυτών:
Πόσα υπουργεία πρέπει να υπάρχουν;
Σήμερα υπάρχουν, τυπικά, 18 υπουργεία και 3 υπουργοί Επικρατείας. Ο αριθμός είναι ψευδεπίγραφος και τα υπουργεία είναι 57, όσα και οι γενικές γραμματείες που συγκολλώνται. Σ' αυτές πρέπει να προστεθούν και οι 17 ειδικές γραμματείες οι οποίες διαθέτουν επίσης διοικητική αυτοτέλεια.
Ενα παράδειγμα: Το ονομαζόμενο υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης, για παράδειγμα, αποτελείται από 5 γενικές γραμματείες και 4 ειδικές Γραμματείες, τις εξής:
• Γενική γραμματεία του υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης
• Γενική γραμματεία Δημοσίων Επενδύσεων (ΕΣΠΑ)
• Γενική γραμματεία Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή
• Γενική γραμματεία Βιομηχανίας
• Γενική γραμματεία Στρατηγικών & Ιδιωτικών Επενδύσεων
• Ειδική γραμματεία Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα
• Ειδική γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους.
• Ειδική γραμματεία Διαχείρισης Τομεακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης και του Ταμείου Συνοχής
• Ειδική γραμματεία Διαχείρισης Τομεακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου
γενικές και ειδικές γραμματείες έχουν δικές τους υπηρεσίες υποστήριξης (δηλαδή, οικονομικές υπηρεσίες, υπηρεσίες διοίκησης προσωπικού και υποστήριξης συστημάτων), οι οποίες προκαλούν επιπλέον έξοδα και επιπλέον ανάγκες σε προσωπικό.
Οι αυτοτελείς γενικές γραμματείες διαφέρουν από τις οντότητες που σχηματίζονται με βάση τα πρόσωπα των γενικών γραμματέων. Μπορεί, δηλαδή, οι γενικοί γραμματείς να είναι περισσότεροι από τις γενικές γραμματείες (ενθυλακώνοντας τις παχυλές αμοιβές τους).
Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι εκείνο του υπουργείου Εσωτερικών
Τον γενικό γραμματέα του υπουργείου πλαισιώνουν, εκτός από τον αναπληρωτή του, και η γενική γραμματέας Ισότητας των Φύλων, ο γενικός γραμματέας Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων, ο γενικός γραμματέας Δημόσιας Τάξης, ο γενικός γραμματέας Πολιτικής Προστασίας, ο γενικός γραμματέας Συντονισμού Θεμάτων Αλλοδαπών, Υπηκόων Τρίτων Χωρών και Παράτυπης Μετανάστευσης, καθώς και ο ειδικός τομεακός γραμματέας Ιθαγένειας.
Πόσο συντονισμό επιδέχεται το ελληνικό κράτος;
Μόνο για τον συντονισμό της κεντρικής κυβέρνησης ο κ. Τσίπρας χρειάζεται τρεις υπουργούς Επικρατείας και έναν υφυπουργό που αναφέρεται σ' αυτόν. Πέραν αυτών, διαθέτει τρεις μονάδες διοικητικής υποστήριξής του: τη γενική γραμματεία της Κυβέρνησης, τη γενική γραμματεία Συντονισμού και τη γενική γραμματεία Πρωθυπουργού. Εν συνόλω, οι 430 οργανικές θέσεις προσωπικού αθροιζόμενες με τις δεκάδες των συμβούλων δημιουργούν περισσότερο ένα ευμέγεθες υπουργείο παρά μια μικρή ευέλικτη συντονιστική δομή. Σημειωτέον, ότι και στην προκειμένη περίπτωση, οι ίδιες αδυναμίες που παρατηρούνται στην κάθετη δημόσια διοίκηση (επικαλύψεις αρμοδιοτήτων, αδυναμία επικοινωνίας μεταξύ μονάδων με συναφές έργο, πληθωρισμός μονάδων υποστήριξης) απαντούν και στην προκειμένη περίπτωση.
Εκείνο το οποίο δεν διασφαλίζεται είναι η εποπτεία του συνόλου της κυβέρνησης και ο συντονισμός του έργου της, παρά τις αλλεπάλληλες δομές που δημιουργήθηκαν (και με την επίνευση των δανειστών) την τελευταία οκταετία. Ισως στην επόμενη προσπάθεια συντονισμού να κατανοηθεί ότι το πρόβλημα της ελληνικής δημόσιας διοίκησης είναι, προεχόντως, λειτουργικό και δευτερευόντως δομικό. Επομένως, η αποκάθαρση των αρμοδιοτήτων είναι η κρίσιμη λειτουργία που πρέπει να εκπληρωθεί, προκειμένου να οδηγηθούμε σε δομές που δεν θα δημιουργούν αλλά θα λύνουν προβλήματα. Θα πληρώσουμε 2.395.000 ευρώ το 2018 μόνο για τους μετακλητούς των πολιτικών γραφείων των υπουργών του Μαξίμου.
Η πάταξη του πελατειακού κράτους υπήρξε ακόμη μία υπόσχεση του κ. Τσίπρα που δεν τηρήθηκε. Ο λογαριασμός αυξάνει όταν προσθέσουμε στο κόστος των μετακλητών και το κόστος λειτουργίας των τριών γενικών γραμματειών που υποστηρίζουν τον πρωθυπουργό, ανεβάζοντας τον σε 8.622.000.
* Αναδημοσίευση από την εφημερίδα «Φιλελεύθερος».
