Του Γιάννη Παπαδόπουλου*
Φωτιές άναψε η Νίκη Κεραμέως με την δήλωσή της περί του στόχου της η σχολική ιστορία «να πάψει να είναι κοινωνικού χαρακτήρα» αλλά «να αναπτύσσει την εθνική συνείδηση».
Οι βασικές «σχολές» μέσω των οποίων ερμηνεύεται η δήλωσή της φαίνεται να είναι δύο: η σχολή που βλέπει τον στόχο της ως αναχρονιστικό και η σχολή που τον βλέπει ως απόρροια του άρθρου 16 του Συντάγματος, δηλαδή του άρθρου εκείνου που θέτει ως σκοπό της (κρατικής, όχι της οικογενειακής, ατομικής, ιδιωτικής, κτλ) παιδείας (κομμάτι της οποίας είναι και η εκπαίδευση) «την ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή των Eλλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες».
Από τις δύο σχολές ερμηνείας μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η δεύτερη, καθότι πολλοί – συμπεριλαμβανομένης πιθανώς και της Υπουργού - φαίνεται να καταλαβαίνουν την «ανάπτυξη εθνικής συνείδησης» του Συντάγματος ως διαμόρφωση ομογενούς εθνικής ταυτότητας, όπου η ταυτότητα αυτή είναι η ταυτότητα μίας συγκεκριμένης ιδεολογικής ομάδας.
Δεν έχω γνώσεις νομικές για να ξέρω πώς επιλέγει λέξεις ο νομοθέτης, αλλά νομίζω πως αν σκοπός του ήταν να διαμορφωθεί μία ομογενής ταυτότητα, τότε η διατύπωσή του θα ήταν του τύπου: «Σκοπός της παιδείας είναι η ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή των Eλλήνων, ώστε να αναπτύξουν ομογενή Εθνική ταυτότητα και Χριστιανορθόδοξα Ιδεώδη» ή «ώστε να προωθήσουν τα συμφέροντα της εργατικής τάξης έναντι όποιας άλλης» ή «να υπακούουν τον βασιλιά» ή «να ξέρουν και να αποδέχονται τη θέση τους στον κόσμο» κτλ.
Αντιθέτως, το Σύνταγμα με αυτή του τη διατύπωση φαίνεται να μη θέτει συγκεκριμένους στόχους σε επίπεδο ατόμου, π.χ. στο τέλος των 10 ετών υποχρεωτικής εκπαίδευσης ο κάθε μαθητής να ξέρει το άλφα ή το βήτα, να συμπεριφέρεται με αυτόν τον τρόπο κτλ, αλλά να θέτει ένα όραμα για το κράτος: να δοθεί σε κάθε παιδί η ευκαιρία να κατανοήσει σε βάθος αυτό που συμβαίνει γύρω του – τη γλώσσα η οποία μιλιέται, τις γνώσεις που έχει κατακτήσει πανανθρώπινα η επιστήμη, τα σύμβολα, τη συμπεριφορά και τον τρόπο ζωής των παλαιότερων, κτλ .
Έτσι, αν το ογδόντα τοις εκατό των Ελλήνων είναι Χριστιανοί, το δέκα άθεοι και το δέκα Μουσουλμάνοι, τότε όλο αυτό είναι κομμάτι της εθνικής μας θρησκευτικής μας συνείδησης και πρέπει να έχουμε κάποιες βασικές γνώσεις γι αυτά. Αν το κράτος κάποια στιγμή έκανε ιστορικά λάθη, κακομεταχειρίστηκε και αδίκησε κάποιον, αυτό πρέπει να είναι κομμάτι της εθνικής συνείδησης των παιδιών και των μεγαλυτέρων. Αν η επιστήμη ξεπέρασε κάποιον συγκεκριμένο τρόπο σκέψης, τα παιδιά πρέπει να δουν το πώς και το γιατί και να γίνει μέρος της συνείδησής τους.
Με άλλα λόγια, η συλλογική εθνική και θρησκευτική μας ταυτότητα μεταβάλλεται μαζί με τις επιστήμες, δηλαδή το σύνολο των γνώσεων που έχει το ανθρώπινο είδος κάθε στιγμή, και τις περιστάσεις της ζωής μας, π.χ. μετανάστευση και παλιννόστηση, αλλά ο στόχος της εκπαίδευσης παραμένει ίδιος: η καλλιέργεια της εθνικής, θρησκευτικής, πολιτικής, κτλ συνείδησης, δηλαδή η κατανόηση της πραγματικότητας ειδωμένης μέσα από τα διάφορα πρίσματα που έχουν σημασία κάθε στιγμή (έθνος, τάξη, θρησκεία κτλ), όπως αυτά υφίστανται κάθε στιγμή και μέχρι αυτά να αλλάξει.
Στο δια ταύτα, λοιπόν, δεν μπορώ να ξέρω τι ακριβώς εννοεί η κυρία Κεραμέως ως εθνική και θρησκευτική συνείδηση, αλλά ελπίζω να εννοεί «αποκτώ επίγνωση των συνθηκών (κοινωνικών, πολιτικών, ιστορικών κτλ.) μέσα στις οποίες ζω και τοποθετούμαι απέναντι σε αυτές, αναλαμβάνοντας υποχρεώσεις ή διεκδικώντας δικαιώματα» (ορισμός του συνειδητοποιώ από το Λεξικό Τριανταφυλλίδη) και όχι την ανάπτυξη ή συντήρηση των στόχων και συμφερόντων κάποιας ειδικής ομάδας που συμπαθεί ή στην οποία ανήκει, εξαφανίζοντας όλους τους υπόλοιπους από την «συνείδησή» μας.
*Ο κος Γιάννης Παπαδόπουλος είναι μέλος της Μόνιμης Γενικής Συνέλευσης της Φιλελεύθερης Συμμαχίας.
