Του Άκη Σκέρτσου*
Την τελευταία δεκαετία, η Ελλάδα βρέθηκε παγιδευμένη σε ένα τρίγωνο στασιμότητας, που ορίζεται από τον δημοσιονομικό κορσέ της υπερφορολόγησης, το αδύναμο τραπεζικό σύστημα και την καθυστέρηση στις μεταρρυθμίσεις. Η οριστική έξοδος από την κρίση προϋποθέτει, λοιπόν, κατά μέτωπο επίθεση και στα τρία σημεία.
Προϋποθέτει όμως και κάτι ακόμη: την κατανόηση ότι στον πυρήνα όλων αυτών βρίσκεται η χαμηλής ποιότητας διακυβέρνηση σε κράτος, ΔΕΚΟ και επιχειρήσεις. Και την ανάληψη πρωτοβουλιών για την υιοθέτηση κανόνων καλύτερης διακυβέρνησης παντού.
Οι Ντάρεν Ατζέμογλου & Τζέιμς Ρόμπινσον, στο εξαιρετικό βιβλίο τους «Γιατί αποτυγχάνουν τα έθνη», αποδεικνύουν ότι η βάση της ανάπτυξης, της άνθισης ή του μαρασμού των εθνών είναι η ποιότητα των θεσμών και της πολιτικής διακυβέρνησης. Ακριβώς όπως η ποιότητα της εταιρικής διακυβέρνησης αποτελεί τη θεμέλιο για τη μακροημέρευση και την άνθιση ή το μαρασμό μιας εταιρείας.
Μπήκαμε στην κρίση με ένα κράτος που δεν γνώριζε καν πόσους υπαλλήλους μισθοδοτεί, τι χρωστά και σε ποιον, τι μελλοντικές υποχρεώσεις αναλάμβανε μέσω του κατακερματισμένου Ασφαλιστικού συστήματος. Ένα κράτος πελατειακό, γραφειοκρατικό, αναξιόπιστο, αδιαφανές, χαοτικό στη λειτουργία του. Χωρίς στοχοθεσία, χωρίς αξιολόγηση, χωρίς λογοδοσία. Είχε μέλλον; Η ιστορία έδειξε πως όχι, αν συνεχίζαμε στον ίδιο δρόμο.
H κυβέρνηση που αναδείχθηκε από τις κάλπες της 7ης Ιουλίου πιστεύει ακράδαντα ότι η ανάταξη της χώρας, η αποκόλληση από το τέλμα και τον φαύλο κύκλο της υστέρησης και της υπανάπτυξης δεν θα επιτευχθεί, αν δεν αντιμετωπίσουμε το πρωταρχικό αίτιο, την ποιότητα και τον χαρακτήρα της διακυβέρνησης.
Όχι μόνο το πιστεύει αλλά και το εννοεί όπως έδειξαν οι πρώτες κινήσεις της. Το εναρκτήριο λάκτισμα δόθηκε με το νομοσχέδιο για το επιτελικό κράτος, το οποίο αποτελεί θεσμική τομή στη λειτουργία του κράτους και θεμέλιο για την επόμενη μέρα της Ελλάδας.
Όσα καταφέραμε στις πρώτες 90 μέρες της Κυβέρνησης είναι μόνο η αρχή.
1. Η σύνθεση της νέας κυβέρνησης περιλαμβάνει 18 τεχνοκράτες υφυπουργούς.
2. Η κρατική μηχανή στελεχώθηκε τάχιστα, οι θέσεις των Γενικών Γραμματέων πληρώθηκαν αμέσως με αξιοκρατικά κριτήρια και είναι 30% λιγότεροι από τους ΓΓ της Κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ ενώ το 70% αυτών κατέχουν μεταπτυχιακά και το 30% διδακτορικά.
3. Δημιουργήσαμε ισχυρό πρωθυπουργικό γραφείο και μια νέα κυβερνητική δομή, ένα επιχειρησιακό κέντρο στην καρδιά της κυβέρνησης, στην Προεδρία, για να συντονίζει και να επιταχύνει την υλοποίηση του κυβερνητικού έργου, όπως συμβαίνει σε όλα τα προηγμένα διοικητικά συστήματα στον κόσμο.
4. Προχωρούμε στη διοικητική μεταρρύθμιση και την αποκομματικοποίηση της δημόσιας διοίκησης.
Εμπιστευόμαστε τη Διοίκηση. Καθιερώνοντας θέση Υπηρεσιακού Γενικού Γραμματέα σε κάθε Υπουργείο, δηλαδή Γραμματέα από την ίδια τη Διοίκηση, δημοσίου υπαλλήλου καριέρας, ο οποίος θα επιλέγεται από το ΑΣΕΠ και θα έχει αρμοδιότητες διοικητικές, συντονιστικές και οικονομικής διαχείρισης.
Προχωράμε στην πραγματική αποκομματικοποίηση – είναι τολμηρό γι΄αυτό κανείς δεν το αποτόλμησε ως σήμερα, αλλά είναι αναγκαίο! Επιστρέφουμε το δικαίωμα υπογραφής εκεί που ανήκει: στους Γενικούς Διευθυντές, τους άξιους δημοσίους υπαλλήλους. Δεν πρόκειται απλώς για αποπολιτικοποίηση της δημόσιας διοίκησης. Συνιστά και τολμηρή καινοτομία στην ελληνική δημόσια ζωή, καθώς μεταφέρει μία κρίσιμη μάζα διοικητικής ύλης από την πολιτική ηγεσία στην υπηρεσιακή διοίκηση.
5. Μια άλλη διοικητική καινοτομία ήταν η σύσταση της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας, η οποία θα ενσωματώσει τις διάσπαρτες σήμερα δομές ελέγχου για την αντιμετώπιση της δημόσιας και ιδιωτικής διαφθοράς, με επικεφαλής ένα εξειδικευμένο στέλεχος δημόσιο υπάλληλο με εμπειρία από τον ΟΟΣΑ.
6. Μια πραγματικά ανεξάρτητη ηγεσία εγκαταστάθηκε στην Ανεξάρτητη Αρχή Προστασίας Ανταγωνισμού.
7. Διορίστηκε νέα ηγεσία στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς.
8. Καταργήσαμε το «άσυλο ανομίας» στα Πανεπιστήμια που εμπόδιζε τις Διοικήσεις τους να προχωρήσουν σε σχέδια εκσυγχρονισμού τους.
9. Καταρτίσαμε και εφαρμόσαμε με επιτυχία το σχέδιο διάσωσης της ΔΕΗ. Ο νέος Διευθύνων Σύμβουλος δεν είναι πρώην συνδικαλιστής αλλά ένας έμπειρος manager της αγοράς και του κλάδου,η σύνθεση του διοικητικού συμβουλίου του οργανισμού ενδυναμώθηκε με την προσθήκη έμπειρων και καταρτισμένων στελεχών επιχειρήσεων και εξειδικευμένων επιστημόνων ως ανεξάρτητων μη εκτελεστικών μελών.
10. Με το σχέδιο Ηρακλής μεθοδεύουμε την ταχεία εξυγίανση των προβληματικών χαρτοφυλακίων των τραπεζών ώστε, η οικονομία και η χώρα να βγουν από το γύψο.
Και έπεται το νομοσχέδιο «Επενδύω στην Ελλάδα» που αίρει πλήθος εμποδίων σε πολλούς τομείς του επιχειρηματικού περιβάλλοντος ώστε να βελτιώσει την επαφή επιχειρήσεων και πολιτών με το κράτος.
Η κυβέρνηση είναι αποφασισμένη, όμως, να θέσει τις βάσεις ώστε η η χώρα να ξεχωρίσει και σε εταιρικό επίπεδο.
Στην Ελλάδα, πολλές και μεγάλες εταιρείες υψηλής οικονομικής και κοινωνικής σημασίας έχουν δημόσιο χαρακτήρα. Νομίζω όλοι μοιραζόμαστε την ίδια αντίληψη, ότι στο παρελθόν, μακρινό αλλά και πολύ πρόσφατο, κάποιες εμβληματικές ΔΕΚΟ, όπως ο ΟΣΕ, η ΛΑΡΚΟ, η Ολυμπιακή παλιότερα, υπο-απέδιδαν διαρκώς, επειδή έλειπαν οι διαδικασίες ελέγχου και λογοδοσίας αλλά περίσσευε ο πελατειασμός, η έλλειψη αξιοκρατίας και η αδιαφάνεια με τις επιπτώσεις να αγγίζουν και άλλους υπο-κλάδους και τελικό αποτέλεσμα την δραματική επιβάρυνση των δημοσίων οικονομικών.
Και για τις δημόσιες επιχειρήσεις η κυβέρνηση θέτει τον πήχη ψηλά. Ο στόχος είναι οι ΔΕΚΟ να υιοθετήσουν και να εφαρμόσουν σωστά πολιτικές και διαδικασίες όπως είναι ο κώδικας δεοντολογίας και επαγγελματικής συμπεριφοράς, οι πολιτικές σύγκρουσης συμφερόντων, η προστασία της εμπιστευτικότητας, η καταπολέμηση της δωροδοκίας και διαφθοράς, η αξιολόγηση και η διαχείρισης κινδύνων κ.ά. Να εμπεδώσουν, εν ολίγοις, κουλτούρα βασισμένη σε υψηλά επίπεδα αρχών και αξιών, να είναι αποδοτικές, υπεύθυνες κοινωνικά και περιβαλλοντικά.
Κεντρικό ρόλο στην προσπάθεια αυτή, θα διαδραματίσει η Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας (ΕΕΣΥΠ), στην οποία έχουν μεταβιβαστεί οι συμμετοχές του Ελληνικού Δημοσίου σε μεγάλες δημόσιες επιχειρήσεις.
Υιοθετώντας πρακτικές καλής διακυβέρνησης στις Δημόσιες Επιχειρήσεις δεν βελτιώνονται απλώς η ανταγωνιστικότητα και η παραγωγικότητά τους. Ωφελείται η οικονομία στο σύνολό της, κατανέμεται δικαιότερα το μέρισμα της ανάπτυξης στην κοινωνία.
Ένα καλό σύστημα εταιρικής διακυβέρνησης διασφαλίζει πολλά οφέλη όχι μόνο για τις κρατικές αλλά και για τις ιδιωτικές επιχειρήσεις μιας χώρας: καλύτερη πρόσβαση σε εξωτερική χρηματοδότηση, ευκολότερη προσέλκυση επενδύσεων, υψηλότερη ανάπτυξη, τόνωση της απασχόλησης, καλύτερη κατανομή των πόρων και πιο αποτελεσματική διαχείριση, μείωση της φτώχειας και της ανισότητας των εισοδημάτων.
Επιπλέον, συμβάλλει στην αποσόβηση εταιρικών κρίσεων και σκανδάλων, όπως το πρόσφατο της Folli Follie που ζημίωσε τους επενδυτές, έβλαψε τη φήμη της χώρας και την αξιοπιστία της εγχώριας κεφαλαιαγοράς.
Στην προσπάθειά της να θωρακίσει την εγχώρια κεφαλαιαγορά για να αποτρέψει την επανάληψη παρόμοιων περιστατικών στο μέλλον, η κυβέρνηση με νέο νόμο σκοπεύει να εκσυγχρονίσει και θωρακίσει τον οργανισμό με την χορήγηση εξουσιών παρέμβασης και επιβολής μέτρων, ενισχύοντας ταυτοχρόνως το δυναμικό και τους πόρους του.
Επιπλέον, καταλυτικός είναι και ο ρόλος των Διοικητικών Συμβουλίων, που συνιστούν το σημαντικότερο όργανο διακυβέρνησης μιας επιχείρησης. Με σχέδιο νόμου, λοιπόν, για την εταιρική διακυβέρνηση, το οποίο θα κατατεθεί προς ψήφιση εντός του 2019, εξειδικεύονται τα κριτήρια ανεξαρτησίας των μελών διοικητικού συμβουλίου, ο ρόλος του προέδρου του διοικητικού συμβουλίου, ρυθμίζεται καλύτερα η λειτουργία της επιτροπής ελέγχου και του εσωτερικού ελέγχου.
Η κυβέρνηση πιστεύει στην αξιοκρατία, τη λογοδοσία, τη διαφάνεια και την εφαρμογή των κανόνων και των νόμων και στα μετρήσιμα αποτελέσματα. Είμαστε διαφορετικοί από τους προηγούμενους που με τις πράξεις τους διατύπωναν την ηθική του φρονήματός τους, ενώ εμείς πορευόμαστε με γνώμονα την ηθική της ευθύνης, όπως έλεγε ο Max Weber στην περίφημη ομιλία του «Η πολιτική ως επάγγελμα». Και είμαστε αποφασισμένοι να θέσουμε τις βάσεις ώστε η Ελλάδα, και σε κρατικό και σε εταιρικό επίπεδο να λάμψει ξανά.
*Ο κ. Άκης Σκέρτσος είναι υφυπουργός στον Πρωθυπουργό
