Της Δρ. Μαρίας Χρ. Αλβανού*
Το ενδιαφέρον πολλών σε σχέση με την τρομοκρατία στη Δύση αφορά στον ισλαμιστικό κίνδυνο και ειδικά στην «εξαγωγή ανθρώπινου δυναμικού» της ισλαμιστικής τρομοκρατίας προς τη Δύση από τη Μέση Ανατολή ως «πηγή». Όμως υπάρχουν και άλλες μορφές τρομοκρατίας και εξτρεμιστικής βίας, καθώς περιοχές «εξαγωγής» ριζοσπαστικοποίησης που πρέπει να μας απασχολούν.
Η σχέση Ουζμπεκιστάν και επιθέσεων τρομοκρατίας του ισλαμιστικού δικτύου βρίσκεται πίσω από το χτύπημα στις ΗΠΑ στο Μανχάταν (αλλά πίσω και από χτυπήματα σε Τουρκία, Σουηδία και Ρωσία). Χώρες της πρώην ΕΣΣΔ και της Κεντρικής Ασίας εμφανίζουν ενδιαφέρον σχετικά με πυρήνες ριζοσπαστικοποιημένους στην ισλαμιστική βία που επιχειρούν διεθνώς.
Η προσοχή στην περιοχή ήταν εντονότερη παλιότερα από τους ειδικούς, επί εποχής Al Qaeda. Το Daesh ταυτίστηκε σχεδόν για αρκετούς με τη Συρία και τη Μέση Ανατολή λόγω επιπλέον και της εδαφικής πολεμικής σύγκρουσης που είναι χαρακτηριστικό της εμφάνισης και δράσης της συγκεκριμένης οργάνωσης, αλλά είναι σαφές ότι η ισλαμιστική ριζοσπαστικοποίηση έχει και άλλες εστίες, αφού το ισλαμιστικό δίκτυο (και το Daesh ως ειδική έκφανση του) δεν εξαντλείται σε σχέση Συρίας-Μέσης Ανατολής και Δύσης. Εξάλλου, ακόμη και αν αλλάξει η εδαφική κατάσταση στη Μέση Ανατολή σε βάρος του Daesh (όπως φαίνεται), το ισλαμιστικό εξτρεμιστικό μήνυμα έχει ήδη βρει γόνιμο έδαφος άλλου προ πολλού.
Στο μεταξύ η καινούργια επίθεση στο Tέξας, που συγκαταλέγεται στην τυπολογία των “mass shootings”, έχει συγκλονίσει και πάλι τις ΗΠΑ και αναμένεται να διακριβωθεί το κίνητρο του δράστη για να μπορέσει να χαρακτηριστεί ανάλογα. Αν πρόκειται για εξτρεμιστική βία, τα ερωτήματα που προκύπτουν άμεσα σε κάθε τέτοια επίθεση είναι: τι είδους εξτρεμιστική βία; Τι έκταση έχει το φαινόμενο; Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί; Το ενδιαφέρον όσων ασχολούνται με την τρομοκρατία είναι στραμμένο σε διάφορες πηγές κινδύνου με προσανατολισμό ακόμη και σε απειλές που μπορεί να φαίνονται μακρινές, όμως μπορεί ήδη να βλέπουμε ανησυχητικά σημεία. Από την άλλη μεριά, η επίθεση στο Μανχάταν έχει θέσει επίσης διάφορα θέματα και ερωτήματα: Καταρχήν ακόμη δεν υπάρχει σύμφωνη γνώμη σε σχέση με τo αν πρόκειται σε επιχειρησιακό επίπεδο για περίπτωση «μοναχικού λύκου» με έμπνευση από τη δράση και τις προσκλήσεις του Daesh (μολονότι μια συνολική αξιολόγηση διάφορων πλευρών προς τα εκεί δείχνει).
Σε κάθε περίπτωση είναι πολύ κρίσιμο να μπορέσει να εντοπιστεί η χρονική αρχή της ριζοσπαστικοποίησης του δράστη και τα χαρακτηριστικά της. Πότε και πού ξεκίνησε η ριζοσπαστικοποίηση; Ποια η αιτία και ποια η αφορμή (διότι μια καλή πολιτική πρόληψης της ριζοσπαστικοποίησης στη βία λειτουργεί και προς το να ελαχιστοποιούνται ακόμη και οι «ευκαιρίες» εμπλοκής ενός προσώπου σε δίκτυα ριζοσπαστικοποίησης). Έπαιξε κρίσιμο ρόλο το διαδίκτυο και αν ναι, τινί τρόπω; Απλά σέρφαρε ο δράστης στα άπειρα jihadi websites ή είχε εισχωρήσει στο dark web; Υπήρχε σε chat rooms μορφή επικοινωνίας σαν μια προσπάθεια να υποκατασταθεί η φυσική επικοινωνία με άλλα πρόσωπα jihadi ιδεολογίας; Υπήρχε κάποιο υποστηρικτικό δίκτυο γύρω από τον δράστη, έστω και αν δεν εμπλέκεται άμεσα και με ποινική ευθύνη στην επίθεση;
Οι δημοσιογραφικοί χρόνοι μπορεί να απαιτούν άμεση πληροφόρηση και απαντήσεις, αλλά η έρευνα της τρομοκρατίας έχει τους δικούς της χρόνους. Υπενθυμίζεται για παράδειγμα ότι τα κάποτε «μεγάλα νέα» της υπόθεσης στο Λας Βέγκας που πλέον δεν ενδιαφέρουν δημοσιογραφικά, είναι ακόμη αντικείμενο αστυνομικής έρευνας που συνεχίζεται και φυσικά απασχολούν όσους ασχολούνται με τη μελέτη της τρομοκρατίας. Δεν γνωρίζουμε αν τα όσα προκύψουν από την έρευνα θα παρουσιαστούν με τους ίδιους πηχυαίους τίτλους στα ΜΜΕ, όπως στις πρώτες ημέρες μετά την επίθεση. Όμως η ορθή αξιολόγηση και αποκόμιση γνώσεων από τις τρομοκρατικές ενέργειες που λαμβάνουν χώρα χρειάζονται πολύ χρόνο, συλλογή και διασταύρωση πληροφοριών από διάφορες πηγές, καθώς και σύνδεση τους με γεγονότα και πρόσωπα, ακόμη και σε σχέση με δίκτυα που αρχικά φαίνονται άσχετα. Κάθε επίθεση και η εύρεση της αλήθειας πίσω από αυτήν μας δίδει ένα επιπλέον πολύτιμο κομματάκι για το πάζλ της ασφάλειας.
*Η Δρ. Μαρία Χρ. Αλβανού είναι Εγκληματολόγος-Ειδική σε θέματα τρομοκρατίας, μέλος ερευνητικής ομάδας ITSTIME.