Του Ασημάκη Παπαγεωργίου*
Σύντομη αναδρομή σε ημερομηνίες - ορόσημα κατά τα προηγούμενα έτη:
25/7/2013: Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας θεσμοθετεί το μεταβατικό πλαίσιο λειτουργίας στην αγορά ηλεκτρισμού. Το σταθμισμένο συνολικό κόστος ηλεκτροπαραγωγής μειώνεται κατά τουλάχιστον 150 εκατομμύρια ευρώ κατ' έτος.
20/12/2013: Η ΔΕΗ εξασφαλίζει δάνειο ύψους 739 εκατομμυρίων ευρώ. Ανοίγει ο δρόμος για την υλοποίηση της εμβληματικότερης επένδυσης, της νέας λιγνιτικής μονάδας της Πτολεμαΐδας που θα μειώσει το κόστος και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της παραγωγής ενέργειας από λιγνίτη.
5/3/2014: Ολοκληρώνεται η επένδυση της Qatar Petroleum σε εγχώρια μονάδα ηλεκτροπαραγωγής. Η μοναδική μέχρι σήμερα ενεργειακή επένδυση του Κατάρ στην Ελλάδα.
30/4/2014: Η ΔΕΗ εκδίδει εταιρικό ομόλογο ύψους 700 εκατ. ευρώ, επιτυγχάνοντας τη μείωση του συνολικού κόστους δανεισμού της και την υλοποίηση νέων παραγωγικών επενδύσεων.
9/7/2014: Υπερψηφίζεται η δημιουργία της «μικρής ΔΕΗ», η ιστορικά μεγαλύτερη δομική μεταρρύθμιση για το άνοιγμα του κλάδου της ηλεκτρικής ενέργειας στον ανταγωνισμό, η οποία επιπρόσθετα θα έλυνε τον «γόρδιο δεσμό» των προβλημάτων που επί δεκαετίες αντιμετωπίζει η ίδια η ΔΕΗ, καθώς τα αναμενόμενα έσοδα θα της παρείχαν πρόσβαση σε ζωτικά κεφάλαια για την επενδυτική και χρηματοδοτική της προσαρμογή στις προκλήσεις και τις ευκαιρίες μιας ολοένα και πιο ανταγωνιστικής ευρωπαϊκής αγοράς.
10/9/2014: Υπογράφονται οι συμβάσεις για την υλοποίηση του έργου της ηλεκτρικής διασύνδεσης των Κυκλάδων, επένδυση που εκμηδενίζει τους κινδύνους blackout σε σημαντικούς τουριστικούς προορισμούς της χώρας μας και μειώνει το κόστος ενέργειας για τους εγχώριους καταναλωτές κατά 100 εκατομμύρια ευρώ ετησίως τουλάχιστον, μέσω αντίστοιχης μείωσης των χρεώσεων ΥΚΩ για το αυξημένο κόστος ηλεκτροπαραγωγής από πετρελαϊκούς σταθμούς.
Επιστροφή στο σήμερα.
Η ΔΕΗ ανακοινώνει σημαντικές ζημιές άνω των 100 εκατομμυρίων ευρώ στο τρίτο τρίμηνο του 2015.
Ζημιές κοντά στα 100 εκατομμύρια ευρώ για το σύνολο του έτους καταγράφουν οι ιδιώτες ηλεκτροπαραγωγοί.
Η παραγωγή ενέργειας από λιγνίτη, διαχρονικός στυλοβάτης της εγχώριας αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, υποχωρεί σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα κάτω του 40%.
Οι ανείσπρακτες οφειλές της ηλεκτρικής αγοράς αναρριχώνται ταχύτατα προς τα 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ, επαναφέροντας στη μνήμη ημέρες 2012, όταν και εξουδετερώσαμε την ωρολογιακή βόμβα της αλυσίδας χρεών στην ενεργειακή αγορά αποτρέποντας την κατάρρευση της.
Όλα αυτά μάλιστα, σε ένα περιβάλλον ιστορικά χαμηλών τιμών πετρελαίου και φυσικού αερίου, το οποίο αναμενόταν να δώσει τη δυνατότητα νέων ελαφρύνσεων, όπως αυτές που δόθηκαν στις αρχές του 2014 στους βιομηχανικούς καταναλωτές και στα μέσα του 2014 σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις για την προστασία των θέσεων εργασίας.
Ποια μαθήματα πρέπει λοιπόν να λάβουμε για να αποτρέψουμε την τροχιά αποεπένδυσης και απαξίωσης της εγχώριας αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας;
Πρώτον, οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να προωθούνται στον κατάλληλο χρόνο με τον ορθό τρόπο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το μεταβατικό άνοιγμα της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, με βάση το γαλλικό μοντέλο (δημοπρασίες φθηνού ενεργειακού μείγματος τύπου NOME). Δυστυχώς με την αβελτηρία που χαρακτηρίζει την πορεία υλοποίησης του μηχανισμού, όταν θα λάβει η ουσιαστική εφαρμογή του θα είναι πια ένα μέτρο κενό περιεχομένου, καθώς θα έχουν προηγηθεί οι εξελίξεις που αφορούν τη μεταρρύθμιση του πανευρωπαϊκού μηχανισμού εμπορίου ρύπων, οι οποίες ακυρώνουν το πνεύμα βάσει του οποίου προωθήθηκε το εν λόγω μέτρο, δηλαδή η επί ίσοις όροις πρόσβαση των «παικτών» της αγοράς σε ομοιογενές ως προς το κόστος μείγμα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Υπό αυτό το πρίσμα, η επίτευξη των ευρωπαϊκών υποχρεώσεων που έχουν αναληφθεί από την κυβέρνηση για μείωση του μεριδίου της ΔΕΗ στη λιανική αγορά ενέργειας κατά 25% βραχυπρόθεσμα και κατά 50% μέχρι το 2020 μέσω του NOME δεν αποτελεί παρά μία ακόμη χίμαιρα. Το ίδιο ισχύει για την αμφιβόλου σκοπιμότητας και περιεχομένου πρόταση της κυβέρνησης για τον ιδιοκτησιακό διαχωρισμό του ΑΔΜΗΕ, η οποία δεν απαντά στα ζητήματα που πρώτιστα αφορούν τον τελικό καταναλωτή, αυτά του ανταγωνισμού και των επενδύσεων. Με απλά λόγια, μιλούμε για το Βατερλώ της ΔΕΗ και της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.
Δεύτερον, η κοινωνική πολιτική δεν θα πρέπει να ασκείται αποσπασματικά και για τον προσπορισμό βραχυπρόθεσμων πολιτικών ωφελειών, αλλά με τρόπο μελετημένο και διαφανή στο πλαίσιο συντεταγμένων μηχανισμών. Το Κοινωνικό Οικιακό Τιμολόγιο διευρύνθηκε από την Πολιτεία διαδοχικά κατά τα προηγούμενα έτη, ενώ θεσμοθετήθηκε η κατηγορία των ευάλωτων πελατών, οι οποίοι δεν διατρέχουν κίνδυνο διακοπής ηλεκτροδότησης. Όλα αυτά έγιναν δυνατά χωρίς να φθάσει η ΔΕΗ στο χείλος της κατάρρευσης, μέσα από τον υπερδιπλασιασμό των επισφαλειών.
Τρίτον, πρέπει να προστατευθούν οι επενδύσεις που προσελκύσαμε. Επενδύσεις όπως η Πτολεμαΐδα 5, η ηλεκτρική διασύνδεση των Κυκλάδων, η εγκατάσταση των «έξυπνων μετρητών» ηλεκτρικής ενέργειας που θα δώσει μεγαλύτερο βαθμό ελευθερίας και επιλογών στον τελικό καταναλωτή αποτελούν την εγγύηση για το ενεργειακό μας μέλλον. Σε διαφορετική περίπτωση, η εγχώρια αγορά θα τεθεί σε τροχιά σημαντικής αποδυνάμωσης και το επίπεδο ανταγωνισμού θα μειωθεί δραστικά.
Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θεσμοθετήθηκαν τα τελευταία χρόνια στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας την επανέφεραν σε ένα υγιές λειτουργικό πλαίσιο με αποτέλεσμα την προσέλκυση επενδύσεων. Δυστυχώς οι πληγές του παρελθόντος επέστρεψαν, τα ελλείμματα που είχαν τεθεί σε τροχιά μείωσης διογκώνονται ξανά σε δυσθεώρητα επίπεδα, και οι επιτυχίες που σημειώθηκαν τίθενται σε κίνδυνο.
Η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας εκπέμπει σήμα κινδύνου. Επείγει η ανάληψη δράσεων για να αποτραπούν περαιτέρω δυσμενείς συνέπειες για την ανταγωνιστικότητα του ηλεκτρικού κλάδου, του «οξυγόνου» της εθνικής μας οικονομίας.
*Ο Ασ. Παπαγεωργίου είναι οικονομολόγος, πρ. υφυπουργός Ενέργειας
