Του Γεώργιου Ι. Δουκίδη*
Η ανεργία στην χώρα μας ξεπερνάει κατά πολύ το ένα εκατομμύριο με ένα ουσιώδες αρνητικό χαρακτηριστικό αφού η συντριπτική πλειοψηφία είναι μακροχρόνιοι άνεργοι ή νέοι. Η αρνητική πρωτιά μας γίνεται πιο εμφανής από το γεγονός ότι το 40% των αποφοίτων ΑΕΙ είναι εκτός εργασίας ενώ υπάρχουν πάνω από 100000 STEM (απόφοιτοι θετικών και τεχνολογικών επιστημών) άνεργοι παρ ότι πάνω από 200000 αυτών των ειδικοτήτων εργάζονται πλέον εκτός Ελλάδος σε πολύ εξειδικευμένες θέσεις παραγωγής αξίας και πλούτου και δημιουργίας πολλών υποστηρικτικών θέσεων εργασίας. Είναι το μεγαλύτερο κοινωνικό, οικονομικό και ανθρωπιστικό πρόβλημα των τελευταίων δεκαετιών και θα πρέπει να αντιμετωπισθεί με ολοκληρωμένο τρόπο, μακροπρόθεσμη στρατηγική, κοινωνική ευαισθησία και σύμπνοια όλων.
Όλοι συμφωνούν ότι η χώρα μας χρειάζεται ένα αναπτυξιακό σοκ τα επόμενα χρόνια το οποίο θα δημιουργήσει εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας μέσω των γνωστών μεγάλων εξωστρεφών αλλά και των νέων καινοτόμων επιχειρήσεων υψηλής επίδρασης. Το ερώτημα βέβαια είναι αν έχουμε το εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό για να υλοποιήσουμε τον εθνικό αυτό στόχο. Η ποιότητα υπάρχει αλλά ποσοτικά μάλλον υπολοιπόμασθε. Άρα θα πρέπει να υλοποιηθεί ένα πρόγραμμα εξειδίκευσης ή επανειδίκευσης ανέργων έτσι ώστε να έχουν τις αναγκαίες δεξιότητες για την κάλυψη των νέων αυτών θέσεων εργασίας που να συνδυάζεται όμως με την αναγκαία αναβάθμιση των προγραμμάτων στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα στα πλαίσια της εθνικής αυτής πρόκλησης.
Μία τέτοια πολύπλοκη δράση μπορεί να υλοποιηθεί σε χρονικό ορίζοντα δεκαετίας και να αφορά την επανειδίκευση τουλάχιστον ενός εκατομμυρίου ανέργων. Η στόχευση να δοθεί σε κλάδους που έχουν προοπτική για υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης όπως ψηφιακές τεχνολογίες, αγροδιατροφή, τουρισμός, μεταφορές με την ναυτιλία, ηλεκτρονικό επιχειρείν κλπ. Τα γνωστικά αντικείμενα μπορεί να περιλαμβάνουν κλασικές ειδικότητες όπως του προγραμματιστή αλλά και νέες όπως ανάλυση μεγάλων δεδομένων (big data). Η έμφαση μπορεί να είναι σε εξειδίκευση (ένας απόφοιτος πληροφορικής να εξειδικευθεί σε ασφάλεια ψηφιακών συστημάτων) ή επανειδίκευση (μία απόφοιτη ανθρωπιστικών σπουδών να επανειδικευθεί στο ψηφιακό μάρκετιγκ που χρειάζεται ειδικούς στην δημιουργία περιεχομένου). Θα πρέπει επίσης να συνδυάζεται με ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο ανάπτυξης ανθρώπινου δυναμικού και την προοπτική απασχόλησης με την εμπλοκή του επιχειρηματικού κόσμου αλλά και ειδικών φορολογικών κινήτρων για του νέους επιστήμονες.
Σε αυτό το έργο εθνικής εμβέλειας τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της χώρας μπορούν να παίξουν σημαντικό ενεργό ρόλο με την αναβάθμιση των μεταπτυχιακών τους και των προγραμμάτων κατάρτισης των ΚΕΚ. Ήδη λειτουργούν πάνω από 800 μεταπτυχιακά προγράμματα με 20000 μεταπτυχιακούς φοιτητές εκ των οποίων περίπου οι μισοί είναι εργαζόμενοι με προσανατολισμό επανειδίκευσης. Παράλληλα τα πανεπιστήμια μέσω των ΚΕΚ προσφέρουν ετησίως σε 10000 ανέργους/επαγγελματίες γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες που αυξάνουν την ενεργό συμμετοχή τους στην αγορά εργασίας. Με ειδικά μέτρα ενίσχυσης των εκπαιδευτικών οργανισμών και κίνητρα στους ανέργους τα ΑΕΙ/ΤΕΙ θα μπορούσαν να διπλασιάσουν το αριθμό αυτών των εκπαιδευόμενων σε 60000 ετησίως και ουσιαστικά να προσφέρουν την δυνατότητα επανειδίκευσης στο ίδιο αριθμό που αποφοιτούν ετησίως από τα προπτυχιακά προγράμματα. Αυτό θα μας καταστήσει μιά σύγχρονη με αναπτυξιακή προοπτική χώρα όπου το εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό θα πρέπει να εκπαιδεύεται τουλάχιστον δύο φορές κατά την διάρκεια του εργασιακού του βίου.
Παράλληλα η έλλειψη μακροπρόθεσμου σχεδιασμού από πλευράς πολιτείας στο θέμα των αναγκαίων ειδικοτήτων δημιουργεί ένα τεράστιο κοινωνικό πρόβλημα αφού μόνο το 50% των αποφοίτων από τα Ελληνικά ΑΕΙ αφορά ειδικότητες που συμβάλουν άμεσα στην αναπτυξιακή προσπάθεια της χώρας. Άρα οι προτεινόμενες δράσεις επανειδίκευσης για τους ανέργους θα πρέπει να συνδυασθούν με την σύνδεση των ΑΕΙ/ΤΕΙ με την αγορά εργασίας σε επίπεδο προπτυχιακών σπουδών. Για παράδειγμα είναι αναγκαίο το θεσμικό πλαίσιο και η σταδιακή υποχρεωτικότητα του θεσμού της Πρακτικής Άσκησης αλλά και ενός εθνικού προγράμματος Erasmus δίνοντας την δυνατότητα για ένα εξάμηνο οι φοιτητές να φοιτούν σε άλλα τμήματα (για παράδειγμα φοιτητής γεωπονικής σε πρόγραμμα μάρκετιγκ ή φοιτητής διοίκησης επιχειρήσεων σε πρόφραγμα Πολυτεχνείου). Η αναβάθμιση επίσης θα πρέπει να περιλαμβάνει την έμφαση σε νέες δεξιότητες (όπως συνεργασία, επικοινωνία, καινοτομία κλπ), τις υβριδικές ειδικότητες συνδυασμού διαφορετικών γνωστικών αντικειμένων αλλά και την προετοιμασία για την αναγκαία πλέον επαγγελματική πιστοποίηση στους περισσότερους επιστημονικούς κλάδους.
Το εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό είναι ο σημαντικότερος πλούτος αυτής της χώρας. Θα πρέπει να τους δώσουμε τα αναγκαίες δεξιότητες και την δυνατότητα επανειδίκευσης για να δημιουργήσουν αξία για τους ίδιους αλλά και την Ελληνική κοινωνία και οικονομία.
*Ο κ. Γεώργιος Ι. Δουκίδης είναι καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
