Του Γιάννη Παντελάκη
Στην ΕΡΤ υπήρχε για πολλά πολλά χρόνια ένας παπάς. Παπάς ως ιδιότητα, ιερωμένος δηλαδή. Φόραγε τα ράσα του, έμπαινε στο στούντιο και έκανε διάφορες εκπομπές σε ραδιόφωνο και τηλεόραση. Στην ΕΡΤ υπήρχε πάντα και εξακολουθεί να υπάρχει κι ένας Παππάς, ένας υπουργός δηλαδή που θεωρούσε πως η δημόσια ραδιοτηλεόραση αποτελεί ιδιοκτησία του. Δική του και της κυβέρνησης. Εδώ συμπυκνώνεται το πρόβλημα της ΕΡΤ.
Ο πρώτος, ο ιερωμένος, απ'' ότι έχω μάθει, με την επαναλειτουργία της ΕΡΤ, πήρε μετάθεση σε κάποια ενορία. Και αν αυτό ισχύει, είναι θετικό, τι δουλειά έχει ένας παπάς σε μια δημόσια ραδιοτηλεόραση Δυτικής χώρας; Ο δεύτερος, ο υπουργός δηλαδή που θεωρεί πως η ΕΡΤ ανήκει στην κυβέρνηση, δεν έχει πάρει δυστυχώς καμιά μετάθεση, παραμένει στην Αγία Παρασκευή όπως συμβαίνει από τότε που ξεκίνησε τη λειτουργία της. Ουσιαστικά διορίζει τη διοίκηση που θέλει και με ανάλογο τρόπο την ελέγχει μ'' έναν έμμεσο αλλά σαφή τρόπο.
Ήταν πάντα έτσι η ΕΡΤ; Δυστυχώς ναι, με μερικά μικρά φωτεινά διαλείμματα όπου κάποιοι υπουργοί είχε την ιδέα ν'' αφήσουν τους εργαζόμενους να κάνουν τη δουλειά που ξέρουν. Ήταν μικρές παρενθέσεις ωστόσο. Καμιά κυβέρνηση δεν ήταν τόσο τολμηρή για να δώσει συνέχεια σε κάτι τέτοιο. Η ΕΡΤ αποτελούσε άλλοτε με σκληρό, άλλοτε πιο ήπιο τρόπο το μακρύ χέρι, την προέκταση κυβερνήσεων που ήθελαν να ελέγχουν την παρεχόμενη από αυτήν πληροφόρηση. Πολλοί εργαζόμενοι είχαν αντιρρήσεις σ'' αυτό, όμως ένας υπουργός, είναι πάντα ένας υπουργός.
Λίγα εικοσιτετράωρα πριν, συμπληρώθηκαν τέσσερα χρόνια από εκείνο το απόγευμα που ο τότε κυβερνητικός εκπρόσωπος Κεδίκογλου, ανακοίνωνε το μαύρο στην ΕΡΤ. Η κυβέρνηση το πλήρωσε πολιτικά αυτό, το κόστος ήταν μεγάλο. Το πλήρωσαν και εκατοντάδες άνθρωποι βέβαια που είδαν έναν ξαφνικό θάνατο στις ζωές που είχαν ως τότε. Το λάθος εκείνης της κίνησης, το παραδέχτηκαν (δημόσια και ιδιωτικά) και πολλά κυβερνητικά στελέχη της εποχής. Το κλείσιμο της ΕΡΤ προκάλεσε κυβερνητική κρίση-αποχώρησε η ΔΗΜΑΡ-και συνόδευε την κυβέρνηση ως ένα από τα πιο μελανά σημεία της πορείας της.
Λένε πως μέσα από τις στάχτες, μερικές φορές κάτι ωραίο μπορεί να γεννηθεί. Και η αλήθεια είναι πως μέσα από τις στάχτες της ΕΡΤ θα μπορούσε να γεννηθεί κάτι εξαιρετικά ωραίο. Ήταν μια μοναδική ευκαιρία, ο νέος δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός φορές να παίξει τον ρόλο που του αναλογεί, ένας δημόσιος και όχι κρατικός οργανισμός που θα παρείχε αντικειμενική ενημέρωση, πολιτισμό επιπέδου και ψυχαγωγία ανάλογη. Μια απίστευτα μοναδική ευκαιρία η δημόσια ραδιοτηλεόραση να μοιάσει κατά προσέγγιση έστω με άλλους δημόσιους φορείς Ευρωπαϊκών χωρών.
Μοναδική ευκαιρία, δεν ήταν μόνο επειδή είχε προηγηθεί το βίαιο κλείσιμο της και θα μπορούσε ν'' αποτελεί παρελθόν ο κυβερνητισμός της ΕΡΤ. Αλλά και επειδή οι συνθήκες το 2015 ήταν ιδανικές για να γιγαντωθεί επιτέλους ένας δημόσιος φορέας που δεν τον αφήνουν να αναπνεύσει. Τα ιδιωτικά κανάλια βρίσκονται σε βαθειά κρίση, η οποία δεν είναι μόνο οικονομική αλλά και κρίση αξιοπιστίας του προϊόντος που παράγουν. Όλες οι έρευνες επιβεβαιώνουν πως η συντριπτικά μεγάλη πλειονότητα της κοινωνίας, δεν τους έχει εμπιστοσύνη για τις πληροφορίες που μεταδίδουν, η αξιοπιστία τους βρίσκεται στο πιο χαμηλό επίπεδο. Όσο για τις εκτός του τομέα ενημέρωσης εκπομπές, μοιάζουν ν'' απευθύνονται σε κατοίκους τριτοκοσμικής χώρας σε απόλυτη πολιτισμική παρακμή.
Η ευκαιρία-που φοβάμαι δεν θα πάλι δοθεί στο άμεσο μέλλον-πετάχτηκε στα σκουπίδια. Οι άνθρωποι που τοποθετήθηκαν να διοικούν την ΕΡΤ σε όλα τα επίπεδα-από την διοίκηση μέχρι τις θέσεις ευθύνης-ήταν άνθρωποι που είχαν την εμπιστοσύνη του Παππά. Όπως συνέβαινε πάντα. Το διαβατήριο για ν αποκτήσει κάποιος μια θέση από την οποία επηρεαζόταν η λειτουργία της, ήταν αυτό που περιείχε τις λέξεις: έμπιστος, υπάκουος και με φιλοκυβερνητικές διαθέσεις και διαπιστευτήρια.
Αυτό προκάλεσε-όπως ήταν φυσικό-μια σειρά από αρνητικές παρενέργειες. Άνθρωποι ικανότατοι αλλά χωρίς τα ανάλογα διαπιστευτήρια παραμερίστηκαν, μπήκαν στην άκρη και ακυρώθηκαν ως επαγγελματίες. Σίγουρα υπάρχουν και οι εξαιρέσεις στις επιλογές που έγιναν, περιπτώσεις ανθρώπων που ήταν ικανότατοι για να δουλέψουν σε μια θέση ευθύνης, αλλά δεν παύουν να είναι εξαιρέσεις. Γνωρίζω περιπτώσεις όπου ικανότερος κρίθηκε αυτός που φώναξε πιο δυνατά υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ τα προηγούμενα χρόνια. Και είναι πολλές αυτές. Και σε κάποιες, αυτοί που φώναξαν πιο δυνατά ήταν άνθρωποι που το έκαναν με ανάλογο τρόπο υπέρ του ΠΑΣΟΚ ή της Ν.Δ. παλαιότερα. Είχαν το know how και την ανάλογη διάθεση.
Στα μεγάλα γεγονότα (εκλογές σε άλλες χώρες, φυσικές καταστροφές κ.ο.κ.) αν θέλεις να μάθεις στοιχειωδώς τι έγινε από την τηλεόραση, ακόμα και σήμερα θ αναζητήσεις την ΕΡΤ. Τα ιδιωτικά κανάλια κυνηγάνε υψηλές θεαματικότητες και διαφημίσεις με survivοr και άλλα παρεμφερή προϊόντα και ασχολούνται μόνο παρεμπιπτόντως με κάτι σοβαρό. Για καλές έως εξαιρετικές ταινίες ή πολιτιστικές εκπομπές επιπέδου, τον ίδιο φορέα θα ψάξεις. Αν όμως θέλεις να πληροφορηθείς τι συμβαίνει στη χώρα που εξακολουθείς να ζεις, θα έχεις ένα πρόβλημα. Αν αναζητήσεις ενημέρωση από το δημόσιο κανάλι θα νομίσεις πως ζεις σε μια χώρα σε σχεδόν απόλυτη ευημερία. Τα κακά νέα για την κυβέρνηση και τη χώρα, ειναι λίγα, η λιτότητα τέλειωσε, όπως έγραφε και ο τίτλος μιας εκπομπής της ΕΡΤ.
Ο τρόπος για να παίξει η ΕΡΤ τον ρόλο ενός ανεξάρτητου δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα, είναι γνωστός, είναι ο τρόπος που ακολουθείται σε αρκετές Ευρωπαϊκές χώρες. Τρόποι υπάρχουν πολλοί άλλωστε, δεν θ'' ανακαλύψουμε την πυρίτιδα. Αυτό που πρέπει να υπάρξει είναι η διάθεση από την πλευρά των κομμάτων εξουσίας να τους εφαρμόσουν. Και αυτό να συμβεί όχι με την λογική της κομματικής αντιπροσώπευσης η οποία ακολουθείται σε άλλους φορείς. Τρεις από το πιο μεγάλο κόμμα, δυο από το δεύτερο κ.ο.κ. Δεν είναι μόνο αδιέξοδο, είναι και λάθος, η μισή σχεδόν κοινωνία άλλωστε δεν έχει κομματική εκπροσώπηση. Να εφαρμοστεί απλά μια λογική που θα στηρίζεται σε μια στοιχειώδη αξιοκρατία. Πρόσωπα τα οποία κατά κοινή ομολογία είναι ικανά, να επιλεγούν και ν αφεθούν να δουλέψουν. Και κυρίως να έχουν την δυνατότητα στο πρώτο τηλεφώνημα υπουργού για παρέμβαση, να κατεβάζουν το ακουστικό...
