Του Δημήτρη Κουρέτα*
Γενάρης 1990 Βοστώνη. Σκληρός χειμώνας. Μαθημένος να περνώ κάποιες ώρες με φίλους μετά τη δουλειά στο Πανεπιστήμιο στη Ελλάδα, το αναζητούσα και αυτό στην Αμερική. Ήταν όντως δύσκολο. Έτσι εκτιμούσα πολύ τη συντροφιά ενός συναδέλφου που είχα γνωρίσει στο εστιατόριο, και βρισκόμασταν μία το πολύ δύο φορές την εβδομάδα για καμιά μπύρα μετά τη δουλειά. 
Συχνά με ρωτούσε ως είναι δυνατόν από μια χώρα όπως η Ελλάδα, κάποιος όπως εγώ, να μην έχει πρόβλημα που δούλευε σε ένα ανταγωνιστικό και απαιτητικό περιβάλλον όπως η Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. Του εξηγούσα ότι στην Ελλάδα οι προπτυχιακές σπουδές είναι πολύ καλού επιπέδου. Μια μέρα η συζήτηση είχε γυρίσει προσωπικά σε μένα, και κουβεντιάζαμε πως καθόμουν ώρες ατελείωτες μέχρι να ολοκληρώσω το πείραμα μου , και δεν το άφηνα για την επομένη μέρα. Του εξήγησα ότι στην Ελλάδα υπήρχαν πολλά παιδιά που μεγάλωσαν τη δεκαετία του 60, από γονείς που έζησαν τον πόλεμο και είχαν πάρει πολλά στοιχεία, που οι Αμερικανοί δεν καταλάβαιναν. Τέτοια ήταν τα στερημένα παιδικά χρόνια, δύσκολα σε επαρχιακές πόλεις, και οι σκληρές αρχές που έπαιρναν πολλά παιδιά. Όρια, τα οποία πολλές φορές επιβάλλονταν σε όλους τους κύκλους ζωής όχι μόνο στην οικογένεια. Πολλά χρόνια αργότερα σε μια συζήτηση μου με τον Παπά Θεόφιλο Φάρο, μου εξήγησε πόσο σημαντική ήταν για ένα παιδί η ύπαρξη ορίων και σκληρών κανόνων στην παιδική του ηλικία.
Κλείνω φέτος είκοσι τέσσερα χρόνια διδασκαλίας στο Πανεπιστήμιο, και έκανα μια αναδρομή σε φοιτητές και εμπειρίες αυτών των ετών. Ξεχώρισα παιδιά που προχώρησαν μετά τις σπουδές, και έκαναν καριέρα στην έρευνα, μια ιδιαίτερα απαιτητική «δουλειά», με πολλές ωραίες περιόδους, αλλά και μια δουλειά που είσαι «αναγκασμένος» να βασανίζεσαι από την εσωτερική ανάγκη να απαντήσεις σε αυτό που δεν σε αφήνει να ησυχάσεις.
Θυμήθηκα και τον Αμερικανό φίλο ψυχίατρο, αλλά και τον Φιλόθεο Φάρο. Τα παιδιά που μεγαλώνουν με όρια και σκληρές αρχές, έχουν πολλές πιθανότητες να ξεφύγουν από τα καθιερωμένα και να ξεχωρίσουν στη δουλειά τους όπου και να βρεθούν. Όμως και πολλά παιδιά που μεγαλώνουν σε περιβάλλον, που τα όρια είναι κάτι δύσκολο, δεν μπορούν να προχωρήσουν. Η ζωή, χωρίς όρια και σκληρούς κανόνες, τους κάνει να πανικοβάλλονται στη ζωή, και να μην μπορούν να δημιουργήσουν. Συχνά αυτά τα παιδιά καταστρέφουν. Κάποια, τυχερά, βρίσκουν στο διάβα της ζωής τους, ανθρώπους που η συναναστροφή μαζί τους, τα αλλάζει. Τα κάνει πολίτες, που επιθυμούν να συνεισφέρουν στο κοινό καλό. Προσπαθώ και κρατώ σημειώσεις για πολλούς φοιτητές μου. Αυτοί που προχωρούν στην έρευνα είναι συνήθως εκείνοι με τα όρια. Η έρευνα είναι ασχολία που έχει ίσως τον μεγαλύτερο βαθμό φιλευσπλαχνίας. Δουλεύεις για κάτι που ελπίζεις ότι κάποτε θα βοηθήσει τους ανθρώπους. Τώρα ίσως όχι, μπορεί και ποτέ. Όμως χαλαλίζεις το χρόνο σου σε αυτό. Αλλιώς η έρευνα θα είναι μια βαρετή και κουραστική δουλειά. Και η συνταγή για ικανοποίηση στη ζωή είναι να αποκτήσεις όραμα και μην είσαι διεκπεραιωτικός.
Γιατί θυμήθηκα σήμερα τον Γενάρη του 1990? Ήμουν τις προάλλες σε μια παρουσίαση βιβλίου και κάποιος πρώην υπουργός ανέφερε για την κοινωνία που λυπάται τον Τσίπρα επειδή έβγαλε έρπη στο χείλος στη διάρκεια της διαπραγμάτευσης το 2015. Αυτό λοιπόν το μικρό άρθρο είναι μια ωδή σε όλα εκείνα τα παιδιά που έφυγαν από τη χώρα όλα τα προηγούμενα χρόνια γιατί τους ήταν εντελώς αποκρουστικό το σύστημα της χώρας, που ωθούσε εκτός Ελλάδος ένα σωρό παιδιά με ικανότητες. Ένα σωρό παιδιά που βγάζουν έρπη κάθε μήνα γιατί τα πειράματα της έρευνας δεν βγαίνουν και κινδυνεύουν να χάσουν τη χρηματοδότηση τους κει στα ξένα που είναι. Ένα σωρό παιδιά που τα «έστειλαν» αδιάβαστα στα ξένα ένα σωρό πολιτικές του παρελθόντος, αλλά και πρόσφατα πολιτικοί που έβγαλαν έρπη όταν ζορίστηκαν με δύσκολες αποφάσεις. Αυτά λοιπόν τα παιδιά θα μένουν έξω, και δεν θα συμβάλουν στην ανασυγκρότηση της πατρίδας τους.
Ας όψονται οι πολιτικοί που βγάζουν έρπη εδώ στην πατρίδα. Οι υπουργοί που διαβάζουν αυτές τις γραμμές ας προσπαθήσουν να φτιάξουν ένα γενναίο πρόγραμμα επαναπατρισμού ικανών επιστημόνων που θα συμβάλλουν στην ανασυγκρότηση της χώρας. Υπάρχει χρόνος. Το έχουν κάνει με επιτυχία η Ισπανία, η Ιταλία πριν 20 και πλέον χρόνια. Όμως με τρόπο που θα ευθυγραμμίζει την επιχειρηματική κοινότητα με το εκπαιδευτικό σύστημα. Αλλιώς θα είναι συνταγή αποτυχίας.
*O Δημήτρης Κουρετας είναι καθηγητής Βιοχημείας-Βιοτεχνολογιας και πρώην αναπληρωτής πρύτανης στο πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, ιδρυτής της spin off εταιρείας του πανεπιστημίου Θεσσαλίας foodoxys.
