Το νομοσχέδιο «Εκσυγχρονισμός της Χωροταξικής και Πολεοδομικής νομοθεσίας» του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας ψηφίζεται σήμερα από την Βουλή.
Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας: στον τομέα της χωροταξίας και της πολεοδομίας η χώρα μας υστερεί, όχι τόσο σε θεωρητικό επίπεδο γνώσης και καταγραφής, όσο στο επίπεδο εφαρμογής και ελέγχου της δόμησης. Ενδεικτικό παράδειγμα τα εκατομμύρια των αυθαιρέτων που δρουν καταλυτικά στην αναγκαιότητα του ανασχεδιασμού και της ορθής καταγραφής της δόμησης. Το νομοθέτημα με πρωτοβουλία του ΥΠΕΝ απαντά σε παθογένειες του παρελθόντος.
Μια προσπάθεια μετά από εξαντλητική συζήτηση, διαφορετικές απόψεις, «ιδεολογικές συγκρούσεις» και εν τέλει τους διαξιφισμούς διαφορετικών συμφερόντων (Ιδιοκτήτες γης, συλλογικότητες, μηχανικοί, Κράτος και συνταγματικές ευθύνες). Θεμιτό, δίκαιο και στο πλαίσιο του δημοκρατικού μας πολιτεύματος. Άλλωστε η πόλη συνιστά το απτό αποτύπωμα της προσπάθειας ετερογενών συλλογικοτήτων και ατομικοτήτων να ανακατασκευάσουν τον κόσμο στον οποίο ζουν σύμφωνα με τις επιθυμίες τους.
Και η συναίνεση επί αυταποδείκτων και βάσει δεδομένων ζητήματα; Ως αποδείχτηκε κατά το στάδιο της διαβούλευσης έχουμε δρόμο για αυτή την πολιτική ωριμότητα καθώς διαφαίνεται ότι για μια ακόμα αφορά αδυνατούμε ως κοινωνία και ως πολιτεία να συμφωνήσουμε σε πολύ απλά ζητήματα που αφορούν το χώρο και το σχεδιασμό: Παρεκκλίσεις στην εκτός σχεδίου δόμηση, προστασία κοινοχρήστων χώρων και αποζημιώσεις στους ιδιοκτήτες, προσβασιμότητα για όλους, κίνητρα στις επενδύσεις με περιβαλλοντικό πρόσημα, είναι μόνο μερικά από αυτά.
Πρέπει ωστόσο, την επόμενη περίοδο να ρυθμίσουμε και να καλύψουμε πολλά ακόμη κενά του παρελθόντος (Το ζήτημα της οριοθέτησης των ρεμάτων εν όψει της κλιματικής αλλαγής, τις προδιαγραφές του σχεδιασμού, τους χρόνους αδειοδότησης, τα εγκαταλελειμμένα κτίρια στις πόλεις μας, την προσβασιμότητα για όλους, την κωδικοποίηση της νομοθεσίας μας. Όλα απλά στην κατανόηση της σημασίας τους αλλά και δύσκολα να λυθούν με συναίνεση…
Ωστόσο, στα απλά είναι τα μεγάλα, και αν δεν δεις την μεγάλη εικόνα, δεν μπορείς να επιληφθείς και να αντιμετωπίσεις τα σύνθετα, τις λεπτομέρειες. Για αυτό ακριβώς το λόγο είναι ασφαλές κάποιος να πει ότι, αν δεν καταφέρουμε σύντομα να βάλουμε σε τάξη τα απλά, θα χάσουμε το τρένο για τα σύνθετα και τα σημαντικά. Αυτό το τρένο που ήδη έχουν «επιβιβαστεί» οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Το τρένο που ξεκινά με γενναίες μεταρρυθμίσεις και έχει τερματικό σταθμό το ευρωπαϊκό “The Green New Deal for Europe” και ειδικότερα το πλαίσιο που διαμορφώνεται για τις κλιματικά ουδέτερες ενεργειακά πόλεις. Υπό αυτό πρίσμα το νομοθέτημα αφήνει ένα καλό βηματισμό για το μέλλον, για να προλάβουμε το τρένο…
Οι πόλεις και ειδικότερα τα κτίρια βρίσκονται στο επίκεντρο της πολιτικής της ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση, δεδομένου ότι σε αυτά αναλογεί σχεδόν το 42% της κατανάλωσης τελικής ενέργειας ενώ παρουσιάζουν μεγάλο δυναμικό εξοικονόμησης ενέργειας.
Οι πόλεις λειτουργούν ως ένα χωνευτήρι όπου οι στρατηγικές για την ενέργεια, τις μεταφορές, τα κτίρια, ακόμη και τη βιομηχανία και τη γεωργία συνυπάρχουν και τέμνονται. Καθώς η πυκνότητα χρήσης και οι υποδομές είναι πιο εκτεταμένες στις πόλεις, υπάρχει αντίστοιχα μεγαλύτερη δυνατότητα για διατομεακή ολοκλήρωση (cross-sectoral integration) και για σύνθετες υποδομές όπως έξυπνα δίκτυα (smart grids).
Το ερώτημα που τίθεται ειδικά για τις πόλεις είναι «Πώς μπορεί η Ευρώπη να βοηθήσει τις πόλεις να καταστούν κλιματικά ουδέτερες όσο το δυνατόν γρηγορότερα; η χώρας μας μπορεί να ακολουθήσει σε ρυθμούς άλλες ευρωπαϊκές χώρες;» Μπορούμε π.χ με το νέο σύστημα έκδοσης αδειών που ψηφίστηκε και τους απαιτούμενους χρόνους αδειοδότησης να πετύχουμε υψηλούς ρυθμούς επίτευξης στο θέμα της ενεργητικής αναβάθμισης των κτιρίων ή μπορούμε με το νέο σύστημα πολεοδομικού σχεδιασμού και τους προβλεπόμενους χρόνους να πετύχουμε ένα πράσινο μετασχηματισμό των πόλεων μας;
Η επίτευξη των στόχων του “The Green New Deal” και του μετασχηματισμού των πόλεων που τίθενται απαιτούν ευρύτερα τον εκσυγχρονισμό της πολεοδομικής νομοθεσίας, με γενναίες μεταρρυθμίσεις , θέσπιση κινήτρων και συναινέσεις. Μένει να αποδειχτεί αν θα αναληφθούν και οι κατάλληλες πρωτοβουλίες για την προσέλκυση επενδύσεων σε τεχνολογίες φιλικές προς το περιβάλλον, στήριξη καινοτομιών στον τομέα της βιομηχανίας, ανάπτυξη του δικτύου μεταφορών σε πιο «καθαρές» και οικονομικές μορφές, απαλλαγή του ενεργειακού τομέα από τις εκπομπές άνθρακα, διασφάλιση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων καθώς επίσης και διεθνή συνεργασία για τη βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών.
*Ο Κωνσταντίνος Καρατσώλης είναι Δικηγόρος, Επιστημονικός Συνεργάτης της Νομικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο Neapolis της Κύπρου στο Δίκαιο Περιβάλλοντος και Δίκαιο Πολεοδομίας. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο «Εισαγωγή στο Δίκαιο Πολεοδομίας - Σχεδιάζοντας την πόλη δομώντας την Πολιτεία».
