Του Διονύση Βινιεράτου*
Το 1990 η εκλογή του προέδρου της δημοκρατίας (ΠτΔ) έγινε (για πρώτη φορά) αιτία να διαλυθεί μία βουλή που είχε δώσει «πανηγυρική» ψήφο εμπιστοσύνης στην τότε («οικουμενική» πλην ΚΚΕ) κυβέρνηση.
Υπενθυμίζω ότι εκείνος που «έριξε» εκείνη την κυβέρνηση ψηφίζοντας τρεις φορές «παρών» στη σχετική συζήτηση και ψηφοφορία της τότε βουλής (ο αείμνηστος Κων/νος Μητσοτάκης, ως πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας) ήταν και εκείνος που τελικά επωφελήθηκε, επικρατώντας στις εκλογές που επακολούθησαν ακριβώς λόγω της αρνήσεως να ψηφίσει για ΠτΔ.
Στη συνέχεια (το 2009) η τότε αξιωματική αντιπολίτευση (ΠΑΣΟΚ) είχε προκαλέσει την πρόωρη παραίτηση της τότε κυβέρνησης (ΝΔ) και προσφυγή στις κάλπες μόνο με την απειλή ότι δεν θα ψηφίσει ΚΑΝΕΝΑ ΑΤΟΜΟ για πρόεδρο της δημοκρατίας.
Το αποτέλεσμα προφανώς το θυμάστε: Το ΠΑΣΟΚ και ο πρόεδρός του Γιώργος Παπανδρέου επεκράτησαν στις εκλογές που ακολούθησαν μετά την (συζητημένη ως εντελώς λανθασμένη) παραίτηση της τότε κυβέρνησης Κώστα Καραμανλή του νεώτερου.
Το 2015 έγινε το ίδιο με την τότε αξιωματική αντιπολίτευση (του ΣΥΡΙΖΑ): Ο Αλέξης Τσίπρας καταψήφισε τον προταθέντα (από τη ΝΔ) Σταύρο Δήμα για να γίνουν πρόωρες εκλογές, στις οποίες επεκράτησε «ανταμειβόμενος» για την εξωθεσμική και αντικοινοβουλευτική συμπεριφορά του! Στη συνέχεια πρότεινε και επέβαλε ως γνωστόν τον Προκόπη Παυλόπουλο που προερχόταν και πάλι από τη Νέα Δημοκρατία (!)
Σημειωτέον ότι ο Παυλόπουλος (υπό την ιδιότητα και με το κύρος του συνταγματολόγου καθηγητή) είχε επιχειρηματολογήσει εκτενώς και επανειλημμένως εναντίον της συνταγματικής πρόβλεψης για διάλυση της βουλής σε περίπτωση μη εκλογής ΠτΔ. Παραταύτα επωφελήθηκε και ο ίδιος από το γεγονός ότι... δεν είχαν εισακουστεί οι απόψεις του (!) ... τις οποίες διατηρεί έως τώρα. (βλ. για παράδειγμα)
Ανάλυση και προτάσεις
Το «πνεύμα» του Συντάγματος υιοθετεί την έννοια του Προέδρου Δημοκρατίας «κοινής αποδοχής». Για το λόγο αυτό, θέλει «αυξημένη πλειοψηφία» από τη Βουλή που τον εκλέγει: Τα 2/3 του συνόλου (δηλαδή 200 ψήφους) για τις δύο πρώτες ψηφοφορίες και τα 3/5 (180) στην τρίτη και τελευταία. Αν δεν υπάρχουν οι 180 ψήφοι, η βουλή διαλύεται (Άρθρο 32).
Στην επόμενη όμως βουλή, αρκεί η απόλυτη πλειοψηφία (δηλαδή 151 ψήφοι) για να εκλεγεί πρόεδρος, δηλαδή όσοι ψήφοι χρειάζονται για την ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση.
Βλέπουμε ήδη τις αντιφάσεις: Από τη μια ο πρόεδρος δεν κυβερνά, συνεπώς θα χρειαζόταν μικρότερη «συναίνεση» από ό,τι η ίδια η κυβέρνηση, ακόμα και σχετική πλειοψηφία. Από την άλλη απαιτείται αυξημένη!
Η απαίτηση όμως αυτή εξαφανίζεται στην επόμενη βουλή, που έχει προκύψει από τις πρόωρες εκλογές. Συνεπώς, είναι νοητό και τελικά αποδεκτό να υπάρξει πρόεδρος με μόνο 151 ψήφους. Δηλαδή, θεωρητικά υπάρχει το ενδεχόμενο να ψηφισθεί ΜΟΝΟ ΑΠΟ ΕΝΑ ΚΟΜΜΑ. Αυτό που θα έχει επιτύχει «αυτοδυναμία» (ένας Θεός ξέρει με ποιον εκλογικό νόμο…)
Ωστόσο, το ίδιο το Σύνταγμα ορίζει τη θητεία της βουλής στα 4 χρόνια, εφόσον έχει την «δεδηλωμένη». Είτε δηλαδή έχει πάρει τις 151 ψήφους «εμπιστοσύνης», ή δεν έχει καταψηφισθεί από την απόλυτη πλειοψηφία των βουλευτών (Πρόταση Δυσπιστίας που απαιτεί και πάλι 151 βουλευτές). Γιατί να πρέπει να διαλύεται πρόωρα λόγω μη εκλογής ενός προσώπου που δεν κυβερνά;
Μια λύση στο συνταγματικό αυτό «παράδοξο», που μας έρχεται στο μυαλό είναι η εξής:
- Πρώτη ψηφοφορία: Απαιτούνται 200 βουλευτές
- Δεύτερη ψηφοφορία: Απαιτούνται 180 βουλευτές (τι νόημα έχει μια δεύτερη ψηφοφορία ακριβώς ίδια με την πρώτη;)
- Τρίτη ψηφοφορία: Απαιτούνται 151 βουλευτές
- Τέταρτη ψηφοφορία: Απαιτείται σχετική πλειοψηφία (του συνόλου), αρκεί τυχόν αρνητικές ψήφοι να μην είναι περισσότερες από τις θετικές.
Στην εντελώς απίθανη περίπτωση να μην εκλεγεί πρόεδρος ούτε μετά από αυτό, υπάρχουν διάφορες άλλες λύσεις:
Α) Εκλογή του με καθολική ψηφοφορία (Σωτηρέλης),
Β) Παράταση της θητείας του ήδη υπηρετούντος προέδρου για ακόμη ένα χρόνο (Διαμαντόπουλος)
Τέλος, έχουμε δύο παρατηρήσεις: Στην περίπτωση, κατά την οποία ο ΠτΔ εκλεγεί με σχετική πλειοψηφία, θα μπορεί να προβλέπεται μειωμένη θητεία μέχρι τις επόμενες βουλευτικές εκλογές, μιας που θα τεκμαίρεται μειωμένη «αποδοχή» του από το κοινοβούλιο.
Ενδεχόμενη εκλογή ΠτΔ μετά από καθολική ψηφοφορία («από το λαό») δεν συνεπάγεται (τυπικά τουλάχιστον) «αλλοίωση του πολιτεύματος» από «κοινοβουλευτική» σε «προεδρική» δημοκρατία, μιας και οι αρμοδιότητες και εξουσίες του θα παραμένουν αυστηρά οι ίδιες με πριν.
Συμπέρασμα
Οι προβλέψεις του παρόντος Συντάγματος για εκλογή ΠτΔ είναι ατυχέστατες και έχουν οδηγήσει σε πρόωρες εκλογές μόνο και μόνο γιατί έτσι συνέφερε την εκάστοτε αντιπολίτευση και όχι την ίδια τη χώρα και τη δημοκρατική λειτουργία της.
Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά και με δεδομένη την αρνητική για την πολιτική ζωή του τόπου εμπειρία, δεν υπάρχει πλέον καμία δικαιολογία για τη μη αλλαγή των ατυχών και ζημιογόνων για τη χώρα σχετικών προβλέψεων του ισχύοντος (ελαττωματικού και αντιφατικού ως προς το ζήτημα αυτό) Συντάγματος.
(Το άρθρο αυτό αποτελεί «επικαιροποιημένη» μορφή ενός παλαιότερου με το ίδιο θέμα)
* Ο κ. Διονύσης Βενιεράτος είναι Ομότιμος Καθηγητής Ιατρικής και μέλος της «Δημιουργίας Ξανά»
