Εκεί που κρεμούσαν οι καπεταναίοι τα άρματα, κρεμούν οι τσιπραίοι τα νταούλια…

Της Σοφίας Βούλτεψη*

Σμύρνη, 7 Σεπτεμβρίου 1955. Ο όχλος καίει το ελληνικό περίπτερο στη Διεθνή Έκθεση της Σμύρνης, καταστρέφει το νεόκτιστο εκκλησάκι της Αγίας Φωτεινής και το ελληνικό Γενικό Προξενείο Σμύρνης, λεηλατεί σπίτια Ελλήνων στρατιωτικών, που υπηρετούσαν στο Στρατηγείο του ΝΑΤΟ. Είχαν προηγηθεί, την τρομερή εκείνη νύχτα της 6ης προς 7η Σεπτεμβρίου, τα τρομερά γεγονότα της Κωνσταντινούπολης που έμεινα γνωστά ως Σεπτεμβριανά. Επρόκειτο για ένα πρωτοφανές πογκρόμ, που εξελίχθηκε υπό την καθοδήγηση της κυβέρνησης Μεντερές, ο οποίος επίσης, όπως και ο Ερντογάν, έδωσε έμφαση στον ισλαμισμό. Και βέβαια, είχε προηγηθεί η προβοκάτσια της 6ης Σεπτεμβρίου, με την έκρηξη ενός αυτοσχέδιου μηχανισμού στο Τουρκικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης, το φερόμενο ως σπίτι όπου γεννήθηκε ο Κεμάλ Ατατούρκ.

Εκείνη την ημέρα, 6 Σεπτεμβρίου 1955, στην Τουρκία οι εφημερίδες κυκλοφόρησαν με τίτλους όπως «Έλληνες τρομοκράτες κατέστρεψαν το πατρικό σπίτι του Ατατούρκ» (για την επίθεση, από την οποία προκλήθηκαν μόνο μικρές υλικές ζημιές στις τζαμαρίες του κτιρίου, είχε τότε συλληφθεί ένας μουσουλμάνος φοιτητής από την Κομοτηνή, που αργότερα επιβραβεύθηκε διοριζόμενος κυβερνήτης σε τουρκική επαρχία).

Μέχρι το απόγευμα, είχαν μεταφερθεί από διάφορες περιοχές της Τουρκίας 50.000 «αυθόρμητοι» διαδηλωτές. Και τη νύχτα ο όχλος επιδόθηκε σε πρωτοφανούς αγριότητας επιθέσεις κατά ελληνικών σπιτιών και καταστημάτων. Με τσεκούρια, ρόπαλα, σφυριά, σιδερένιους λοστούς και μπιτόνια βενζίνης, ο όχλος κατέστρεφε ό,τι ελληνικό έβρισκε μπροστά του. «Κρεμάστε τους σαν τα τσαμπιά!», ήταν το κεντρικό σύνθημα που αργότερα έγινε τίτλος βιβλίου του Τούρκου συγγραφέα Αζίζ Νεσίν, αυτόπτη μάρτυρα των γεγονότων, που και αυτός έπεσε θύμα σκευωρίας, όταν, στην προσπάθειά του να καταγράψει τις αγριότητες εις βάρος της ελληνικής μειονότητας, βρέθηκε να κατηγορείται ως υποκινητής τους. Σε εκείνα τα γεγονότα, 16 Έλληνες έχασαν τη ζωή τους, δεκάδες τραυματίστηκαν, άνδρες και γυναίκες βιάστηκαν και ιερείς εξαναγκάστηκαν να υποστούν περιτομή. Επίσης, καταστράφηκαν 4.348 εμπορικά καταστήματα, 110 ξενοδοχεία, 27 φαρμακεία, 23 σχολεία, 21 εργοστάσια, 73 εκκλησίες και σχεδόν 2.000 κατοικίες.

Στις 7 Σεπτεμβρίου συνέβησαν τα γεγονότα της Σμύρνης. Στην Αθήνα, πρωθυπουργός ήταν ο Αλέξανδρος Παπάγος, που προσπάθησε να διεθνοποιήσει το θέμα, αλλά ήταν ήδη βαριά άρρωστος (από εκείνη την περίεργη και ανεξήγητη ασθένεια που τελικά τον έστειλε στον τάφο τη νύχτα της 4ης Οκτωβρίου 1955). Την επομένη, 5 Οκτωβρίου, ο βασιλιάς θα ανέθετε την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Κωνσταντίνο Καραμανλή, με τη νέα κυβέρνηση να ορκίζεται στις 6 Οκτωβρίου με τον Καραμανλή να κρατά και το υπουργείο της Εθνικής Άμυνας.

Σμύρνη, 4 Σεπτεμβρίου 2018. Οι υπουργοί Εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίας, Νίκος Κοτζιάς και Μεβλούτ Τσαβούσογλου, εγκαινιάζουν το ανακαινισμένο ιδιόκτητο κτίριο Καπετανάκη και την επανεγκατάσταση σε αυτό, του γενικού προξενείου της Ελλάδας. «Η αποκατάσταση αυτού του επιβλητικού κτιρίου, είναι η αποκατάσταση του παρελθόντος, του παρόντος και ενός δημιουργικού μέλλοντος», λέει ο κ. Κοτζιάς Σεπτέμβριο μήνα παρακαλώ και χωρίς καμιά αναφορά στην επέτειο του πογκρόμ. Ούτε καν στην καταστροφή του ίδιου του προξενείου. Αντίθετα, πληροφορούμεθα ότι η αποκατάσταση του κτιρίου ισοδυναμεί με… αποκατάσταση του παρελθόντος!

Ε, βέβαια. Αφού, όπως είπε ο κ. Κοτζιάς, «Σήμερα, στις δυο χώρες μας είναι επικεφαλής δυο μεγάλες προσωπικότητες - ηγέτες οι οποίοι, βασισμένοι στο Διεθνές Δίκαιο, μπορούν να λύσουν τα προβλήματα που εκκρεμούν»!
Έτσι ακριβώς!

Οπότε, ο Τσαβούσογλου θύμισε στον Κοτζιά πως «δεν θα δώσουμε ποτέ άδεια να είναι στα εδάφη μας άνθρωποι οι οποίοι χαρακτηρίζονται προδότες από σας, δεν θα φιλοξενήσουμε επίδοξους πραξικόπηματίες ή τρομοκράτες».
Ε, βέβαια. Αφού δεν του θύμισε κανείς την τρομοκρατία των Σεπτεμβριανών!

Αθήνα, 11 Οκτωβρίου 1955. Πέντε μόλις μέρες μετά την ορκωμοσία της κυβέρνησης Κωνσταντίνου Καραμανλή, στις 11 Οκτωβρίου, το ΝΑΤΟ ενημερώνεται πως δεν θα λάβουν μέρος ελληνικές δυνάμεις στην άσκηση «Ρεντ Τράιντεντ ΙΙΙ» και στα αεροναυτικά ταξίδια του Οκτωβρίου, έως ότου διακανονιστούν τα εκκρεμή θέματα από τα γεγονότα της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης. Την ίδια μέρα διατάσσεται η ανάκληση του συμβολικού εκστρατευτικού σώματος της Κορέας. Στις 13 Οκτωβρίου ζητείται από τις ΗΠΑ η κατάργηση της ετεροδικίας και από την Αγγλία η άμεση ανάκληση της βρετανικής ναυτικής αποστολής. Στις 18 Οκτωβρίου διαμηνύεται στο αρχηγείο του ΝΑΤΟ ότι δεν θα γίνονταν δεκτοί οι Τούρκοι αξιωματικοί που επρόκειτο να συμμετάσχουν σε ομάδα της Ατλαντικής Συμμαχίας που θα πραγματοποιούσε επίσκεψη στην Ελλάδα και ότι το ελληνικό κλιμάκιο της Συμμαχίας θα αποσυρόταν από τη Σμύρνη μόλις έληγε ο χρόνος της εκεί υπηρεσίας των υπηρετούντων Ελλήνων αξιωματικών.

Γράφει ο Σόλωνας Γρηγοριάδης στη «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας»: «Το αποτέλεσμα υπήρξε κεραυνοβόλο. Έντρομο το ΝΑΤΟ από τις προειδοποιητικές εκείνες εκδηλώσεις της Ελλάδας, πίεσε την Τουρκία να της προσφέρει κάθε ικανοποίηση για τα γεγονότα του Σεπτεμβρίου. Και η Τουρκία υποχώρησε για να γίνει θεαματική απονομή τιμών στα ελληνικά σύμβολα».

Σμύρνη, 4 Σεπτεμβρίου 2018. Ακριβώς την στιγμή που Κοτζιάς και Τσαβούσογλου εγκαινιάζουν το κτίριο του γενικού προξενείου, ακριβώς τη στιγμή των κοινών δηλώσεων, τουρκικά μαχητικά πραγματοποιούν χαμηλές πτήσεις πάνω από τον χώρο της εκδήλωσης και ο θόρυβος είναι τόσο εκκωφαντικός που δεν ακούγεται κανείς. «Μην ανησυχείς, Νίκο. Πραγματοποιούν δοκιμές ενόψει των εκδηλώσεων για τη νίκη μας στη Σμύρνη», είπε ο Τσαβούσογλου, αναφερόμενος στην καταστροφή της Σμύρνης, φυσικά. «Νόμιζα πως ήταν ελληνικά», αστειεύτηκε ο Κοτζιάς, σε κλίμα αμήχανης χαλαρότητας. Εκείνη την ημέρα, ο μόνος θόρυβος που έγινε από ελληνικής πλευράς ήταν το «πλοπ» του Κοτζιά σε ένα κοριτσάκι χρησιμοποιώντας το δάχτυλο και το μάγουλό του…

Σμύρνη, 24 Οκτωβρίου 1955. Εγκαινιάζεται το νέο κτίριο του ελληνικού Γενικού Προξενείου Σμύρνης, σε αντικατάσταση του παλιού που είχε καταστραφεί στα Σεπτεμβριανά. Βρίσκεται στην παραλία, κοντά στο Θέατρο Σμύρνης που είχε πυρποληθεί το 1922. Από την Ελλάδα έχει φθάσει στρατιωτικό απόσπασμα και στον τόπο της τελετής έχουν συγκεντρωθεί όλοι οι αξιωματικοί του κλιμακίου του ΝΑΤΟ, καθώς και οι στρατιωτικές και πολιτικές αρχές της πόλης. Σε μια εξέδρα στέκονται πέντε Έλληνες αξιωματικοί των οποίων τα σπίτια λεηλατήθηκαν κατά τις πρόσφατες βαιοπραγίες.

Στις 10.30 π.μ. φθάνει ο Τούρκος υπουργός Συγκοινωνιών, παίρνει στα χέρια του τη σημαία του προξενείου και δένει την άκρη της. Γράφει την επομένη η «Ακρόπολις»:

«Αίφνης, εν μέσω βαθείας σιγής, ο Τούρκος σαλπιγκτής εσήμανε προσοχήν και ενώ εδόνει την ατμόσφαιραν ο εθνικός μας ύμνος η γαλανόλευκος ήρχισεν υψουμένη…».

Η θεαματική τελετή, έμπρακτη συγγνώμη στην οποία υποχρεώθηκε η Τουρκία χάρη στη στάση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, συμπληρώθηκε με μια εξαιρετικά συμβολική εικόνα: Την ώρα που η ελληνική σημαία υψωνόταν, η τουρκική του στρατιωτικού αποσπάσματος χαμήλωνε στο έδαφος σα να προσκυνούσε…

Σεπτέμβριος 2018. 36 Έλληνες ψαράδες στέλνουν εξώδικο στην κυβέρνηση, την οποία καταγγέλλουν για απάθεια απέναντι στη συνεχιζόμενη προκλητικότητα των Τούρκων αλιέων στο ανατολικό Αιγαίο. Υποστηρίζουν ότι το Λιμενικό δεν παρεμβαίνει και πως στις επαναλαμβανόμενες οχλήσεις τους προς τα αρμόδια όργανα του υπουργείου Ναυτιλίας η απάντηση που έχουν λάβει είναι «ότι, δυστυχώς, δεν μπορούν να κάνουν τίποτα, λόγω του φόβου κλιμάκωσης της έντασης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις».

«Θεωρούμε πλέον, ως κάτοικοι, της παραμεθορίου ότι βρισκόμαστε ενώπιον ενός άνισου ακήρυχτου πολέμου με αντιπάλους τους Τούρκους αλιείς και τα τουρκικά περιπολικά σκάφη, τα οποία συνεπικουρούν στην παράνομη και λαθραία αλιεία», αναφέρουν.

Στο εξώδικο αναφέρεται επίσης ότι οι Έλληνες αλιείς συχνά απειλούνται από τα τουρκικά σκάφη με εμβολισμό ή και βύθιση από τα απόνερα που δημιουργούν. «Τούρκοι αλιείς ανενόχλητοι λυμαίνονται τις ελληνικές θάλασσες, εκμεταλλευόμενοι το γεγονός ότι ουδέποτε ετέθη θέμα σύλληψής τους, ακόμη κι όταν από τα πλωτά του Λιμενικού Σώματος καταλήφθηκαν εν τω πράττεσθαι να αλιεύουν εντός των χωρικών μας υδάτων, κατά παράβαση του άρθρου 401 του Ποινικού Κώδικα».

Το συμπέρασμα είναι ότι «η Τουρκία με τη χρήση μεγάλου αριθμού αλιευτικών πλοίων που πλέουν σε όλες τις θαλάσσιες περιοχές του Αιγαίου και του Θρακικού Πελάγους έχει αρχίσει να "καταλαμβάνει χώρο" με "ειρηνικά μέσα" προσπαθώντας να αποκτήσει έρεισμα ή ενός είδους "χρησικτησίας" θαλάσσιων περιοχών φθάνοντας πλέον εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων».

Νοέμβριος 1955. Ένα άλλο πρόβλημα με την Τουρκία (και) εκείνη την περίοδο ήταν η άγρια καταδίωξη των Ελλήνων ψαράδων από τουρκικά καταδιωκτικά της Τελωνοφυλακής και του Πολεμικού Ναυτικού, που συχνά έκαναν χρήση των όπλων τους. Την 1η Νοεμβρίου, η Ελλάδα κινητοποίησε τα δικά της πολεμικά πλοία για να προστατέψει τα αλιευτικά, με εντολή να κάνουν χρήση των όπλων τους σε κάθε περίπτωση τουρκικής επιθετικής εκδήλωσης.
Και για να τελειώνουμε: Εκεί που κρεμούσαν οι καπεταναίοι τα άρματα, κρεμούν οι τσιπραίοι τα νταούλια…

*Η κ. Βούλτεψη είναι Βουλευτής Β΄ Αθηνών, πρώην υφυπουργός παρά των πρωθυπουργώ και κυβερνητική εκπρόσωπος, δημοσιογράφος.