Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Είναι σίγουρα μεγάλη ανακούφιση για την Ευρώπη η νίκη του Μαρκ Ρούτε στις ολλανδικές εκλογές, δεν μεταφράζεται ωστόσο και σε πλήρη ήττα για την ακροδεξιά, λέει στο liberal.gr ο Κωσταντίνος Φίλης, διευθυντής ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων. «Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι και οι Χριστιανοδημοκράτες είχαν εκφράσει απόψεις που προσέγγιζαν τις αντίστοιχες του Βίλντερς (πχ. "διπλή υπηκόοτητα")», λέει χαρακτηριστικά.
Αν και τυχόν νίκη του κόμματος για την Ελευθερία θα ενίσχυε την δυναμική της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς, εντούτοις δεν είναι σίγουρος ότι η ήττα Βίλντερς κόβει απαραίτητα τα φτερά της Μαρίν Λε Πεν, καθώς μιλάμε για διαφορετικά μεγέθη. «Εχει, άλλωστε, βαθύτερες ρίζες η ακροδεξιά στη Γαλλία απ' ότι στην Ολλανδία». Αποκαλεί θεόσταλτο δώρο για τον Ρούτε την διπλωματική κόντρα με την Άγκυρα, και εξηγεί γιατί καταποντίστηκε το Εργατικό Κόμμα του Γερούν Ντάισελμπλουμ.
Η νίκη Ρούτε στην Ολλανδία μεταφράζεται από πολλούς ως ένα ηχηρό ραπισμά στην ακροδεξιά. Είναι όμως πράγματι μιας πλήρης ήττα της ακροδεξιάς ;
Όχι, δεν είναι μια πλήρης ήττα. Εκτός από τον Βίλντερς υπάρχουν κι άλλοι σχηματισμοί στην Ολλανδία που κινήθηκαν με βάση την ατζέντα του. Είναι σίγουρα μεγάλη ανακούφιση για την Ευρώπη που δεν βγήκε πρώτος ο Βίλντερς, αφού ακόμη και αν δεν κατάφερνε να σχηματίσει κυβέρνηση, θα επρόκειτο σημειολογικά για μια τεράστια για τον ίδιο νίκη. Δεν έχουμε ωστόσο πλήρη ήττα της ακροδεξιάς. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι οι Χριστιανοδημοκράτες έχουν προσχωρήσει στην άποψη για το κατά πόσο πρέπει να αρθεί η διπλή υπηκοότητα για μετανάστες που διαβούν στην Ολλανδία. Το επιχείρημα είναι ότι η διπλή υπηκοότητα αποτελεί εμπόδιο για την ένταξη τους στην ολλανδική κοινωνία. Μπορεί ο Βίλντερς να έχασε αλλά η ατζέντα του συμπαρέσυρε κι άλλα κόμματα στην ίδια κατεύθυνση. Ακόμη και ο ίδιος ο Ρούτε μιλούσε προ μερικών εβδομάδων για τους μετανάστες με άλλη ρητορική από αυτήν που είχε μέχρι πρότινος. Άρα στο ερώτημα σας θα απαντούσα με ένα «ναι μεν άλλα».
Τελικά το Εθνικό Μέτωπο της Λε Πεν ενθαρρύνεται ή αποθαρρύνεται από το αποτέλεσμα των ολλανδικών εκλογών;
Καταρχήν το Εθνικό Μέτωπο έχει άλλη συγκρότηση και βαθύτερες ρίζες στην γαλλική κοινωνία απ' ότι η Ακροδεξιά στην ολλανδική. Έπειτα οι αγωνίες της γαλλικής κοινωνίας είναι διαφορετικές από ότι την Ολλανδία. Ασφαλώς, μια νίκη Βίλντερς θα συνέβαλε στην δυναμική που υπάρχει ανά την ΕΕ, και θα την ενίσχυε σε πολλές χώρες. Από την άλλη όμως δεν είμαι βέβαιος ότι η ήττα του κόβει τα φτερά της Λε Πεν, καθώς μιλάμε για διαφορετικά μεγέθη κι άλλωστε ο Βίλντερς τερμάτισε δεύτερος. Ασφαλώς και είναι σημαντικό το γεγονός ότι επικράτησαν στις εκλογές αυτές οι φιλοευρωπαικές δυνάμεις καθώς δίνεται μια ακόμη ευκαιρία στην πληγωμένη Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλά εγώ θα απέφευγα τις θριαμβολογίες. Έπειτα οι πολίτες της Γαλλίας διακατέχονται από προβληματισμούς και ανησυχίες που σε αρκετά σημεία διαφέρουν από τις αντίστοιχες των Ολλανδών. Πάντως, ακόμη και αν η Λε Πεν κερδίσει το πρώτο γύρο ή τέλος πάντων βρεθεί στον δεύτερο γύρο, το σύστημα δίνει την δυνατότητα στον αντίπαλο της να συσπειρώσει τις περισσότερες δυνάμεις εναντίον της. Για αυτό και έχει σημασία ποιον τελικά θα βρει απέναντι της, αν τελικά αυτή περάσει στον δεύτερο γύρο.
Γιατί πιστεύετε ότι τελικά είπαν «όχι» οι Ολλανδοί στον Βίλντερς;
Κατά πρώτον δεν του γύρισαν πλάτη γιατί είναι κατά τι ενισχυμένος σε σχέση με τα ποσοστά που πήρε το 2012. Αλλά αυτό που έπαιξε ρόλο είναι ότι μιλάμε για ένα πολιτικό, που είναι one-manshow, δεν έχει δηλαδή από πίσω του ένα κόμμα με μηχανισμό που θα τον ενισχύσει. Έπειτα έχει ένα πρόγραμμα… μονοσέλιδο, που ξεκινά και τελειώνει με την απειλή των μεταναστών, και το οποίο δεν μπόρεσε να έχει απήχηση σε μεγάλη μερίδια της ολλανδικής κοινωνίας. Το γεγονός ότι επειδή λόγω των απειλών που έχει δεχθεί κατά καιρούς, ζει υπό ένα καθεστώς ιδιότυπης απομόνωσης, και άρα δεν έχει πρόσβαση στην κοινωνία, έπαιξε ρόλο; Έπαιξε ρόλο κι αυτό στην ήττα του. Το γεγονός ότι για λόγους ασφάλειας δεν μπορούσε να κυκλοφορήσει στην κοινωνία και να συνομιλήσει με τους πολίτες, συνέβαλε σε μια πιο περιορισμένη απήχηση, αφού οι δημόσιες εμφανίσεις του είναι γενικά σπάνιες.
Το γεγονός ότι επειδή λόγω των απειλών που έχει δεχθεί κατά καιρούς, ζει υπό ένα καθεστώς ιδιότυπης απομόνωσης, και άρα δεν έχει πρόσβαση στην κοινωνία, έπαιξε ρόλο;
Έπαιξε ρόλο κι αυτό στην ήττα του. Το ότι για λόγους ασφάλειας δεν μπορούσε να κυκλοφορήσει στην κοινωνία και να συνομιλήσει με τους πολίτες, συνέβαλε σε μια πιο περιορισμένη απήχηση, αφού οι εμφανίσεις του σε δημόσιους χώρους δεν είναι συχνές.
Βοήθησε τον Ρούτε ο Ερντογάν ; Έπαιξε δηλαδή ρόλο στην νίκη του η κρίση που ξέσπασε στις διπλωματικές σχέσεις της Χάγης με την Άγκυρα;
Ασφαλώς. Το επεισόδιο με την Τουρκία έδωσε πόντους στον Ρούτε γιατί το χειρίστηκε με δυναμισμό και πυγμή. Σας θυμίζω ότι η διπλωματική κόντρα ξεκίνησε όταν οι ολλανδικές αρχές δεν επέτρεψαν σε υπουργούς της Άγκυρας να μιλήσουν σε προεκλογική συγκέντρωση στο Ρότερνταμ για το τουρκικό δημοψήφισμα. Η διαχείριση αυτή επέτρεψε στον Ρούτε να αναδείξει την ηγετική του φυσιογνωμία. Ένας πολιτικός δεν θα μπορούσε να ζητήσει καλύτερη δημοσιότητα λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές. Είχε την ευκαιρία να δείξει ότι μπορούσε πραγματικά να υψώσει το ανάστημά του στην Άγκυρα. Ήταν κάτι σαν θεόσταλτο δώρο. Τέλος, ένας επιπλέον λόγος που του έδωσε την νίκη είναι ότι χάρη σε όλα όσα σας έχω μέχρι τώρα περιγράψει, κινητοποιήθηκαν και πήγαν στις κάλπες ανέλπιστα πολλοί ψηφοφόροι, υπό τον φόβο επικράτησης του Βίλντερς.
Δεν μιλήσαμε καθόλου για την ήττα του εργατικού κόμματος και του Γερούν Ντάισελμπλουμ…
Κοιτάξτε η ολλανδική οικονομία ανθεί. Η ανεργία κινείται στο 5,3%, οι ρυθμοί ανάπτυξης είναι ανάμεσα στους μεγαλύτερους της ευρωζώνης και η Ολλανδία αποτελεί από τις μεγαλύτερες εξαγωγικές δυνάμεις παγκοσμίως, παρά το μικρό μέγεθος της χώρας. Επειδή όμως πρόκειται για μια οικονομία των τεχνολογιών, οι περισσότερο ανειδίκευτοι εργάτες δεν έχουν καταφέρει ακόμη να ενσωματωθούν σε αυτή την νέα κατάσταση. Και ακριβώς λόγω της τεχνολογίας, όσο και να αναπτύσσεται η οικονομία, υπάρχει ένα θέμα ως προς το πόσα εργατικά χέρια μπορεί να απασχολήσει. Είναι με λίγα λόγια μια πολύ αυτοματοποιημένη τεχνολογικά οικονομία, έχει περάσει στην 4η φάση της βιομηχανικής επανάστασης. Αυτό σημαίνει ότι αρκετοί Ολλανδοί ανειδίκευτοι ή μικρομεσαίοι, δεν έχουν πρόσβαση στα αγαθά της ανάπτυξης. Είχαν δηλαδή συνηθίσει σε ένα καλύτερο επίπεδο ζωής, και επειδή υπάρχει και ο φόβος των μεταναστών και της τζιχαντιστικής τρομοκρατίας, που καλλιέργησε ο Βίλντερς, οι άνθρωποι αυτοί τιμώρησαν με την ψήφο τους. Ανάμεσα σε αυτούς που την πλήρωσαν ήταν και το Εργατικό Κόμμα (και έμμεσα ο Ντάισελμπλουμ). Η ταύτιση του με το συγκυβερνών Λαϊκό Κόμμα σε συνθήκες πόλωσης και ροπής-διολίσθησης της πολιτικής ατζέντας προς τα δεξιά, καθώς και η απουσία ενός ηγέτη που θα ενέπνεε την κοινωνία, ζημίωσε εύλογα το εργατικό κόμμα. Τα τελευταία χρόνια όταν τα ζητήματα σκληρής ασφάλειας (πχ τρομοκρατικές ενέργειες) άρχισαν να κυριαρχούν στην επικαιρότητα, επανέκαμψε το αίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας, ενεργοποιώντας τα συντηρητικότερα αντανακλαστικά των πολιτών. Δεν είναι μοναδικό φαινόμενο η Ολλανδία. Πολλοί Ευρωπαίοι στρέφονται στον συντηρητισμό και τη δημαγωγία, όπου εντοπίζονται διάφορες εκφάνσεις, ενώ εκφράζονται με διάφορους σχηματισμούς, με ή συνήθως χωρίς ιδεολογικό υπόβαθρο και περιεχόμενο. Όλα τα εργατικά κόμματα πλήττονται από τέτοιες καταστάσεις. Κάπως έτσι την πλήρωσε και ο Ντάισελμπλουμ…
