Του Ανδρέα Ζαμπούκα
Η αγροτική οικονομία υπήρξε από καταβολής ελληνικού κράτους, η πρώτη διέξοδος των Ελλήνων για επιβίωση στις νέες συνθήκες που προέκυψαν. Οι μετεπαναστατικές κυβερνήσεις φρόντισαν να αποτρέψουν τις κοινωνικές συγκρούσεις που έζησαν άλλα ευρωπαϊκά και βαλκανικά κράτη, με την διεκδίκηση της αγροτικής γης, και να μην δημιουργήσουν ένα αγροτικό προλεταριάτο, επικίνδυνο για τη συνοχή του εθνικού κράτους. Έτσι προχώρησαν σε αγροτικές μεταρρυθμίσεις ( Κουμουνδούρου 1871, Βενιζέλου 1917) με διαχρονικό μέλημα την μικροϊδιοκτησία. Όλοι οι Έλληνες να έχουν από ένα μικρό κομμάτι γης, ώστε να συντηρούνται και να μην διαμαρτύρονται.
Αυτή η επιλογή όμως, έθεσε και τα θεμέλια του εγκλωβισμού των αγροτών σε έναν φαύλο κύκλο εξάρτησής τους από τα πελατειακά δίκτυα και τον εθνικό κρατισμό όλων των κυβερνήσεων έως σήμερα. Εξαιτίας επίσης των συνεχών κρατικών παρεμβάσεων και της απροθυμίας των μεγαλογαιοκτημόνων να ιδρύσουν βιομηχανίες-αποτυχία Τρικούπη-, η χώρα δεν αστικοποιήθηκε έγκαιρα και συσσώρευσε προβλήματα που τα πληρώνουμε μέχρι τώρα.
Ποια είναι η κατάσταση σήμερα για τον αγροτικό κόσμο; Στην ουσία, παραμένει αδιέξοδη από τη στιγμή που οι αγρότες συνεχίζουν να συνδέουν την οποιαδήποτε ανάπτυξη της οικονομίας τους αποκλειστικά με το ελληνικό κράτος και την επιδοτούμενη δραστηριότητά τους με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τι μπορούν να κάνουν για να απεγκλωβιστούν; Τίποτα απολύτως, αν δεν συνειδητοποιήσουν το κόστος αυτής της εξάρτησης. Γιατί η συνήθεια δεκαετιών, δημιουργεί εθισμό και κουλτούρες που είναι σχεδόν αδύνατο να αλλάξουν, ακόμα κι αν βρεθεί κάποιος στην απόλυτη αδυναμία να ανταπεξέλθει στις εξελίξεις.
Τα προβλήματα είναι γνωστά: Το κόστος παραγωγής είναι τεράστιο εξαιτίας της φορολογίας των αγροτικών εφοδίων και της έλλειψης υποδομών. Οι τιμές των προϊόντων «ρυθμίζονται» από τα κλειστά δίκτυα των εμπόρων, οι επιδοτήσεις λειτουργούν με έναν παθογόνο προστατευτισμό και η παντελής έλλειψη επιχειρηματικής παιδείας καθιστά πολύ δύσκολη τη συνεννόηση για την οποιαδήποτε συλλογικότητα στις γεωργικές επιχειρήσεις.
Ποιος τα προκαλεί όλα αυτά; Το ίδιο το κράτος που επιμένει να παριστάνει τον καθοδηγητή και τον χρηματοδότη της αγροτικής οικονομίας, απονεκρώνοντας κάθε διάθεση υγιούς ανάπτυξης της περιφέρειας από τη συλλογική ιδιωτική πρωτοβουλία. Αλλά και όποτε αυτό συμβεί, ορθώνει μπροστά στους «γενναίους» επιχειρηματίες- αγρότες τόσα εμπόδια που το αποτυχημένο εγχείρημά τους καταντά το χειρότερο παράδειγμα για τους επόμενους που θα τολμήσουν να το σκεφτούν.
Δεν είναι ανάγκη να μπει κανείς σε τεχνικές λεπτομέρειες για να λύσει το πρόβλημα της αγροτικής οικονομίας- αν ρωτήσουμε τον εκάστοτε υπουργό θα μας αραδιάσει εκατό μεγαλεπήβολες προτάσεις! Εκείνο που έχει ανάγκη η περιφέρεια είναι πράξεις και έργα. Ας πούμε, η Θεσσαλία μοιάζει ή όχι με την Τοσκάνη; Όχι μόνο μοιάζει αλλά διαθέτει και περισσότερα φυσικά προνόμια (κάμπος, βουνά, θάλασσα). Ας δούμε λοιπόν, τι κάνουν οι Ιταλοί εκεί να το κάνουμε κι εμείς. Γιατί δεν μπορεί, κάτι καλύτερο κάνουν στα οινοποιεία τους, στα αλλαντικά τους, στα τυριά τους, στον αγροτουρισμό τους και στην πολιτιστική τους κληρονομιά. Κάτι καλύτερο κάνουν και με το κάμπο της Πάδοβα λίγο πιο πέρα και την διαχείριση του νερού. Και δεν πρέπει να μιμηθούμε αυτό που κάνουν αλλά τον τρόπο, τις μεθόδους, την οργάνωση και την νοοτροπία με την οποία το κάνουν.
Σε έναν κόσμο που δεν μπορούμε να τον ανταγωνιστούμε μαζικά – με μέτριας ποιότητας επιδοτούμενο ελληνικό βαμβάκι όταν το άριστης ποιότητας αιγυπτιακό είναι πιο φτηνό- μόνο αν εκμεταλλευτούμε την υπεραξία της ποιότητας έχουμε ελπίδες να βγάλουμε χρήματα. Με brands σε όλα μας τα είδη, με καθαρά προϊόντα, με συλλογικές δράσεις στη μεταποίηση και όρεξη για δημιουργία.
Δυστυχώς όμως, όσα και να πει κανείς για την αγροτική οικονομία, καταλήγει στα δύο βαθύτερα όλων των αγκυλώσεων: στην κηδεμονία του κράτους και στην έλλειψη παιδείας στις αγροτικές κοινωνίες. Και μιας και ανέφερα πριν, την Τοσκάνη, η τεράστια διαφορά με τη Θεσσαλία είναι πως οι Ιταλοί κουβαλούν αστική και επιχειρηματική κουλτούρα αιώνων κι εμείς εδώ, ακόμα παλεύουμε να πετάξουμε από μέσα μας τον βαλκάνιο επαίτη των Οθωμανών. Εκεί βρίσκεται το μεγάλο μας πρόβλημα, στην παιδεία. Κι αν δεν την αλλάξουμε, δεν πρόκειται να απεμπλακούμε ποτέ, από τις αιωνίως κακές προθέσεις του ελληνικού κράτους.
Κι ας μην ξεχνάμε μία μεγάλη ιστορική αλήθεια που δεν την μαθαίνουμε στα σχολεία. Οι πρώτες γενιές των Θεσσαλών αγροτών που έπεσαν στα χέρια του ελληνικού κράτους και των θεσμών του, μετά την απελευθέρωση του 1881, αναπολούσαν τους Τούρκους, για πολλές δεκαετίες μετά…
Σήμερα Πέμπτη 8 Δεκεμβρίου 2016, το liberal.gr διοργανώνει στη Λάρισα, εκδήλωση για την "Αγροτική οικονομία και την ανάπτυξη της Θεσσαλίας", με ομιλητές τον περιφερειάρχη Κώστα Αγοραστό, τον καθηγητή Δημήτρη Κουρέτα, τον επιχειρηματία Απόστολο Δοντά, τον δήμαρχο Τρικάλων Δημήτρη Παπαστεργίου και τον διευθυντή του Liberal, Θανάση Μαυρίδη. Συντονίζει ο δημοσιογράφος Ανδρεάς Ζαμπούκας
