του Ηλία Ευθυμιόπουλου*
Το να γεμίσει πίσσες και πετρέλαιο το μεγαλύτερο μέρος των ακτών του έσω Σαρωνικού με μια διαρροή 150 τόνων καυσίμου, αποτελεί ίσως παγκόσμιο ρεκόρ. Και επίτηδες να το έκαναν οι αρμόδιες αρχές – για να δυσφημίσουν τον υπουργό τους – πάλι δεν θα τα κατάφερναν. Ο οποίος υπουργός εκ Θεσσαλονίκης λόγω ΔΕΘ δήλωνε από την αρχή ότι τα πάντα ήταν υπό έλεγχο και ότι έγιναν όλα όσα ήταν δυνατόν υπό τις παρούσες συνθήκες (!).
Οι καιρικές συνθήκες δεν φταίνε προφανώς καθότι το ναυάγιο έγινε σε ελάχιστη απόσταση από τον Πειραιά και χωρίς άνεμο και κύμα. Οι πολιτικές συνθήκες ήταν επίσης μια χαρά, αφού ως γνωστόν η οικονομία πάει απ το καλό στο καλύτερο και όλοι μας συγχαίρουν γι αυτό. Τι έφταιξε λοιπόν; Μήπως εννοούσε τις διεθνείς Συνθήκες ο υπουργός; Όπως για παράδειγμα τη Διεθνή Σύμβαση Έγκαιρης Προετοιμασίας για Ρύπανση από Πετρελαιοειδή (International Convention on Oil Pollution Preparedness, Response and Cooperation), τη Διεθνή Σύμβασης MARPOL 73/78 και το συνοδό National Marine Pollution Response Plan/Greek Contingency plan for oil spills, τη Σύμβαση της Βαρκελώνης για την Προστασία της Μεσογείου, το Μεσογειακό Σχέδιο Δράσης (MAP) του Ο.Η.Ε., το Πρωτόκολλο Regional Marine Pollution Emergency Response Centre for the Mediterranean Sea (REMPEC) του ΙΜΟ και άλλες ων ουκ έστι αριθμός; Μα είναι γνωστόν ότι αυτές έγιναν για να κάνουμε πολιτικό τουρισμό, ημείς και τα στελέχη των εποπτευομένων, και όχι για να τις εφαρμόζουμε, αυτά είναι για τους κουτόφραγκους, οι οποίοι θα πρέπει να μας πληρώνουν κι από πάνω. Άρα κι αυτές δεν μπορεί να ήταν στο στόχαστρο του κ. Κουρουμπλή.
Για να σοβαρευτούμε. Η απουσία οποιουδήποτε σχεδίου και η αν-ετοιμότητα που φάνηκε από την πρώτη στιγμή είναι απλώς το αποτέλεσμα της περιφρόνησης, τόσο των υποχρεώσεων απέναντι στους υπερεθνικούς θεσμούς, όσο και απέναντι στο περιβάλλον. Οι κινήσεις και οι δηλώσεις είναι για τα μάτια. «Δηθενιές» που λένε κι οι νεώτεροι. Αυτό εξ άλλου δίνει τα περιθώρια για την επιστράτευση του συναισθηματικού λόγου. Κινήσαμε θεούς και δαίμονες είπε ο υπουργός. Και επειδή δεν έχουμε και πολλούς θεούς, η έμφαση ήταν μάλλον στους δαίμονες. Στους δαίμονες του τυπογραφείου, στα καινά δαιμόνια, ή στο δαιμόνιο της φυλής. Το τελευταίο μάλιστα δίνει την ευκαιρία να εξαρθεί ο ηρωισμός των ανθρώπων του Λιμενικού και οι υπεράνθρωπες προσπάθειες... Ο ηρωισμός είναι το τελευταίο καταφύγιο των ανικάνων. Δεν χρειαζόμαστε βέβαια με κάθε ευκαιρία - πυρκαγιά, σεισμό, χαλάζι, ρύπανση - την παρουσία ηρώων. Ανθρώπων που ξέρουν τη δουλειά τους χρειαζόμαστε.
Τα ερωτηματικά πολλά. Πως βυθίστηκε το πλοίο σε μια κουταλιά νερό; Ο πλοιοκτήτης στο ραδιόφωνο είπε άλλα αντ'' άλλων. Δεν είπε ούτε για την παλαιότητα του πλοίου (1972) ούτε γιατί δεν έχει διπλά τοιχώματα, ούτε για τα μπαλώματα στο κέλυφος που θα το καθιστούσαν ακατάλληλο. Είπε όμως ότι είναι λαϊκό παιδί από το Πέραμα (και όχι από τα βόρεια προάστεια!), ότι και τα παιδιά του κάνουν μπάνιο στη Σαλαμίνα, ότι είναι ο πρώτος που πονάει. Κι άλλη επίκληση στο συναίσθημα, κι άλλη δηθενιά. Ο αναπληρωτής υπουργός περιβάλλοντος με τη σειρά του, δήλωσε πως η δική του ευθύνη είναι η επιβολή των προστίμων. Δεν ξέρω τι εννοούσε, αλλά η είσπραξη (όταν και όποτε) των προστίμων δεν ισοδυναμεί με την αυτόματη περιβαλλοντική αποκατάσταση.
Αυτό θα μπορούσε να γίνει μόνο με την ενεργοποίηση του Π.Δ 3393/2005 - ΦΕΚ Α''/242/4.10.2005 “Κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης για την αστική ευθύνη για ζημία ρύπανσης από πετρέλαιο κίνησης του 2001” όπου στην ουσία ο πλοιοκτήτης είναι αντικειμενικά υπεύθυνος για την πρόκληση περιβαλλοντικής ζημιάς (αντικειμενική περιβαλλοντική ευθύνη) και όχι με το προηγούμενο καθεστώς όπου θα πρέπει να αποδειχθεί η υπαιτιότητα (υποκειμενική ευθύνη). Θα είχε λοιπόν ενδιαφέρον να μας εκθέσει ο κ. Φάμελλος το νομικό καθεστώς πάνω στο οποίο θα βασισθεί ώστε να μην υποθέσουμε πως θα κινηθεί στο πλαίσιο μιας παραδοσιακής, ασαφούς και ατελέσφορης διαδικασίας.
Ο κ. Φάμελλος έκανε όμως ένα πιο βασικό ατόπημα. Η διαβεβαίωσή του ότι αυτό που έχω ως δέσμευση και μπορούμε να το ανακοινώσουμε είναι ότι το πολύ σε ένα μήνα θα έχει αποκατασταθεί πλήρως ο αποκαθαρισμός και η απορρύπανση των ακτών, μόνο σε άγνοια μπορεί να αποδοθεί αν αποκλεισθεί η περίπτωση της δημιουργίας ψευδών εντυπώσεων. Η αποκατάσταση της ακεραιότητας του οικοσυστήματος είναι συνάρτηση της «προτέρας κατάστασης» και όχι τεχνικών υπολογισμών βασισμένων στις μέρες εργασίας των συνεργείων. Με άλλα λόγια, ένας ασθενής με επιβαρυμένη υγεία μπορεί να πεθάνει από ένα απλό κρυολόγημα. Ένας υγιής οργανισμός θα αναρρώσει και με μια ασπιρίνη. Ο Σαρωνικός όμως είναι ήδη ένας μεγάλος ασθενής. Η κατάστασή του δεν αποτιμάται με εικασίες υπουργών, αλλά με βάση αντικειμενικούς, αδιάσειστους και διαφανείς δείκτες που είναι έργο μιας ανεξάρτητης και μη καθοδηγούμενης επιστήμης.
Όσο για την αξιωματική αντιπολίτευση, έχασε μια ακόμα ευκαιρία για εμπεριστατωμένη κριτική και πνίγηκε στις γενικότητες. Η δε εντολή που απέστειλε ο κ. Μητσοτάκης στους ευρωβουλευτές του να πάνε αμέσως στην ΕΕ και να ψάξουν για Κοινοτικούς πόρους με τους οποίους θα αγοράσουμε κι άλλο εξοπλισμό για να καταπολεμήσουμε τη ζημιά, είναι κατωτέρου επιπέδου. Στην πραγματικότητα, είναι άλλη μια δηθενιά, δυστυχώς όχι η τελευταία.
*Ο κ. Ηλίας Ευθυμιόπουλος είναι περιβαλλοντολόγος, συγγραφέας και τ. υφυπουργός. Κυκλοφορούν τα βιβλία του «Παράθυρο στην κρίση» - Μεταίχμιο, και το «Δίλημμα της πεταλούδας» - Ακαδημία Αθηνών.
