Στην Ήπειρο το ανθρώπινο στοιχείο παιδεύτηκε, πάλεψε και τελικά κατάφερε να έλθει σε απόλυτη αρμονία με το περιβάλλον. Τα τρία χωριά είναι η απόλυτη έκφραση αυτής τη ηπειρώτικης ψυχής και βρίσκονται στη «μέση», στο Κεντρικό Ζαγόρι. Αυτή η παράδοση εκφράζεται μέσα από τις παλιές εκκλησιές, τα τοξωτά πέτρινα γεφύρια, αλλά και από τα επιβλητικά πέτρινα σπίτια και αρχοντικά των μικρών οικισμών που αναδύονται μέσα από δάση, τα οποία διασχίζουν χαράδρες και ποτάμια.
Σήμερα μπορεί τα χωριά του Ζαγοριού είναι γνωστά για την ομορφιά τους, την πολιτιστική κληρονομιά τους, αλλά και την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική των κτισμάτων τους, όμως δεν ήταν πάντοτε έτσι. Κάποτε οι κάτοικοι της Πίνδου, γονατισμένοι από την ανέχεια και το σκληρό ανάγλυφο της περιοχής, ξενιτεύονταν σε αναζήτηση καλύτερης τύχης και ζωής. Σήμερα και ειδικά τις τελευταίες δεκαετίες, οι κάτοικοι των μεγάλων αστικών κέντρων ανακάλυψαν την αμόλυντη γοητεία της πέτρας, η οποία επικρατεί σαν βασικό δομικό υλικό στην περιοχή, «υποχρεώνοντας» τους ντόπιους να ανακαλύψουν τη δύναμη της ορεινής ομορφιάς του τόπου τους.
Οι στενοί χωματόδρομοι ασφαλτώθηκαν, τα μισογκρεμισμένα πέτρινα σπίτια και αρχοντικά αναστυλώθηκαν και έγιναν υπέροχοι ξενώνες, ενώ τα πέτρινα γεφύρια που κάποτε ήταν έργο ζωής και θανάτου, σήμερα στέκουν ανίκητα από τον χρόνο, να υμνούν με την απέριττη χάρη τους την αδούλωτη ψυχή, αλλά και τη μαεστρία των φημισμένων Ηπειρωτών μαστόρων. Επίσης, καθώς είναι απόλυτα αφομοιωμένα με το φυσικό περιβάλλον, συμβάλλουν στη φυσική ομορφιά της περιοχής, η οποία σε προδιαθέτει να μην αφήσεις γωνιά και χωριό ανεξερεύνητα. Ανάλογα με τον χρόνο σας, λοιπόν, μη διστάσετε να εξορμήσετε σε έναν τόπο φιλόξενο και πρόθυμο να σας κερδίσει για πάντα.
Απέριττη ομορφιά
Ο κεντρικός δρόμος καθώς κατηφορίζει μοιάζει να βουτά ανάμεσα από βράχια και απότομες δασωμένες πλαγιές. Ομως μια μικρή διακλάδωση οδηγεί αριστερά και σε περίπου ένα χιλιόμετρο καταλήγει στο χωριό Δίλοφο. Ανηφορίζοντας προς το χωριό η θέα μεγαλώνει προς τις γύρω γεμάτες από οξιές πλαγιές, με το ξέφωτο στις παρυφές του χωριού να δίνει σαφές μήνυμα. Αυτοκίνητο τέλος. Το Δίλοφο (λεγόταν Σωποτσέλι, που στα σλάβικα σημαίνει τόπος με πολλά νερά) χαρακτηρίστηκε πολύ νωρίς διατηρητέο και άρα τα αυτοκίνητα και κάθε είδους όχημα εδώ δεν έχουν καμία θέση.
Φορέστε άνετα παπούτσια και περπατήστε στα καλντερίμια που διατηρούνται όπως ήταν τον παλιό καιρό, ψάξτε τις κρυφές γωνιές ενός από τους ωραιότερους οικισμούς του Ζαγοριού. Βρίσκεται σε υψόμετρο 880, χτισμένο αμφιθεατρικά στις πλαγιές δύο λόφων (έτσι πήρε και το όνομά του), που είναι κατάφυτοι από δρυς και πλατάνια, με την πλατεία με τον πλάτανο και το επιβλητικό αλλά έρημο κτίριο της Αναγνωστοπούλειου Σχολής (1855) να θυμίζει σκηνικό θεάτρου.
Αναζητήστε την εκκλησιά της Κοίμησης της Θεοτόκου (1857), η οποία είναι κτισμένη με πελεκητή πέτρα και ξεχωρίζει με τα τοξωτά χαγιάτια της και το πανύψηλο καμπαναριό της, αλλά και το αρχοντικό Μακρόπουλου, το οποίο βρίσκεται στην είσοδο του χωριού. Είναι το ψηλότερο κτίριο (13,5 μ.) του Ζαγοριού, με την παράδοση να λέει πως μια αρχοντοπούλα από το Κουκούλι παντρεύτηκε στο Δίλοφο, αλλά συχνά μελαγχολούσε καθώς νοσταλγούσε το χωριό και τη μάνα της. Τότε ο πλούσιος άντρας της για να την ευχαριστήσει έφτιαξε τόσο ψηλό το σπίτι, ώστε από τα επάνω πατώματα να μπορεί να βλέπει το χωριό της.
Επιστρέφοντας στον κεντρικό δρόμο σύντομα θα νιώσετε ότι στριμώχνεστε ανάμεσα από ψηλά και απόκρημνα βράχια, όταν ξαφνικά δεξιά σας θα ξεπεταχτεί επιβλητικό και ήρεμο το μονότοξο γεφύρι του Κόκκορου ή Νούτσου (1750). Ενώνει τις βραχώδεις πλαγιές ενός στενού περάσματος απ'' όπου κυλούν τα νερά του Βίκου και έχει παίξει σημαντικό ρόλο, καθώς μέχρι το 1940 ήταν το μοναδικό πέρασμα προς τα περισσότερα χωριά της περιοχής.
Σύντομα μετά το γεφύρι εμφανίζεται μικρή διακλάδωση που ανηφορίζει αριστερά προς το χωριό Κουκούλι, το οποίο βρίσκεται σε υψόμετρο 900, κοντά στη χαράδρα του Βίκου. Δεν ξέρω αν πήρε το όνομά του από τους βράχους (κουκούλες) ή αν εκεί κάποτε έτρεφαν μεταξοσκώληκες, καθώς καμία εκδοχή δεν αμφισβητείται. Σίγουρα όμως δεν αμφισβητείται η περίοπτη θέση του, η οποία κατά την παράδοση επιλέχτηκε ύστερα από κάποιο «θαύμα» που περιέγραψε ένας τσοπάνος. Σύμφωνα με αυτόν, όταν βρήκε την εικόνα της Παναγίας στη θέση που είναι σήμερα το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής, άκουσε μια φωνή να του λέει: «Φέρε εδώ το χωριό!».
Στο Κουκούλι τα λιθόχτιστα σπίτια, οι βρύσες, το παλιό σχολείο, το κελί το οποίο κτίστηκε γύρω στο 1770 και προοριζόταν για κατοικία των ιερέων του χωριού, είναι κάποια από τα αξιοθέατα. Το χωριό είχε επίσης σημαντική συμβολή στον τομέα των γραμμάτων και του πολιτισμού, καθώς από εδώ κατάγονται σημαντικοί δάσκαλοι και ευεργέτες όπως ο Ευγένιος Πλακίδας και ο Κώστας Λαζαρίδης, στου οποίου το αρχοντικό στεγάζεται το Λαογραφικό Μουσείο «Λαζαρίδη (τηλ. 26530-71775). Το μουσείο, το οποίο δημιουργήθηκε με χρήματα του Ριζαρείου, διαθέτει βιβλιοθήκη, προσωπικά αντικείμενα, ενώ έχουν συγκεντρωθεί και περισσότερα από 1.300 είδη φαρμακευτικών φυτών που ευδοκιμούν στην περιοχή, αλλά και πληροφορίες για την ομάδα των πρακτικών γιατρών, τους περίφημους Βικογιατρούς. Επίσης αξίζει την προσοχή σας ο κεντρικός ναός του χωριού, της Κοίμησης της Θεοτόκου, ο οποίος σύμφωνα με επιγραφή κτίστηκε για δεύτερη φορά το 1630 και για τρίτη φορά, στην ίδια θέση, το 1788.
Το χωριό των γεφυριών
Μετά το γεφύρι του Κόκκορου οι απόκρημνες χαράδρες, ο ποταμός Βίκος, αλλά και τα περίτεχνα σχιστολιθικά γλυπτά της φύσης προσδίδουν άγρια ομορφιά στο τοπίο. Ομως η ηρεμία αποκαθίσταται μόλις φανεί στο βάθος το χωριό Κήποι και δεξιά, χαμηλά από τον δρόμο, το περίφημο γεφύρι του Καλόγερου ή Πλακίδα (1814). Θυμίζει με τις καμάρες του κινούμενη κάμπια, καθώς ο χαρακτηριστικός διάδρομος διάβασης ακολουθώντας το ανεβοκατέβασμα των τριών τόξων του, προσφέρει μιαν ανάλαφρη κομψότητα. Αρχικά ήταν ξύλινο, αλλά το 1814 με 20.000 γρόσια ένας καλόγερος, από το κοντινό μοναστήρι του Προφήτη Ηλία της Βίτσας, ονόματι Σεραφείμ, το μετέτρεψε σε πέτρινο.
Στην είσοδο του χωριού θα δείτε αριστερά σας ακόμα ένα γεφύρι, του Κοντοδήμου ή Λαζαρίδη (1753). Γεφυρώνει τις απότομες όχθες του ρέματος Βικάκη και το χρησιμοποιούσαν κυρίως οι κάτοικοι των χωριών Κήποι και Κουκούλι για να επικοινωνούν. Την κατασκευή του και το πρώτο όνομα τα οφείλει στον Τόλη Κοντοδήμο, διερμηνέα της γαλλικής πρεσβείας στην Κωνσταντινούπολη, ενώ το δεύτερο όνομα προήλθε εξαιτίας του δασκάλου Κώστα Λαζαρίδη που κατοικούσε στο Κουκούλι και είχε μύλο δίπλα στο γεφύρι.
Οι Κήποι ήταν παλιά πρωτεύουσα του Ζαγοριού και πήραν το όνομά τους από τους πολλούς κήπους που βρίσκονται γύρω από το Μπαγιώτικο ρέμα, που κυλάει στη νότια πλευρά τους. Σήμερα πολλοί επισκέπτες χρησιμοποιούν το χωριό ως βάση για την περιήγησή τους απολαμβάνοντας τα όμορφα καλντερίμια και τα λιθόκτιστα σπίτια, αλλά και τα πέτρινα γεφύρια. Γύρω από τους Κήπους βρίσκονται τα περισσότερα γεφύρια της περιοχής και στην έξοδο του χωριού προς τους Νεγάδες βρίσκεται ακόμα ένα. Είναι το γεφύρι του Μύλου (1748), χτισμένο πάνω στο Μπαγιώτικο ρέμα και διευκόλυνε τους κατοίκους που είχαν προορισμό τα Ιωάννινα. Στο χωριό αξίζει να δείτε και το Λαογραφικό Μουσείο «Αγάπιος Τόλης». Δημιουργήθηκε από την επιμονή και το μεράκι του Αγάπιου Τόλη, όπου θα δείτε περίπου 40.000 εκθέματα.
Πληροφορίες στα τηλέφωνα 26530-71826 και 6973331485.
Ποταμός Βίκος
Δεν είναι γνωστός όσο το ομώνυμο φαράγγι, αλλά η παρουσία του μαζί με τα ρέματα που τον δημιουργούν καθόριζε σε μεγάλο βαθμό τη ζωή των κατοίκων της περιοχής, καθώς δυσκόλευε την επικοινωνία των χωριών. Ετσι οι κάτοικοί τους αναγκάστηκαν να κατασκευάσουν τα περίφημα πέτρινα γεφύρια, που σήμερα θεωρούνται σημαντικά μνημεία της περιοχής. Δύο είναι τα σημαντικά ρέματα που δημιουργούν τον Βίκο, το Μπαγιώτικο και ο Βικάκης ή Πάνω Βίκος, τα οποία συναντιούνται λίγο πριν από το γεφύρι του Καλόγερου-Πλακίδα κοντά στους Κήπους. Αμέσως μετά διασχίζει ένα μικρό φαράγγι που στις πλαγιές του σχηματίζονται εντυπωσιακοί σχιστολιθικοί σχηματισμοί. Για το φαράγγι την καλύτερη θέα θα την έχετε από τον δρόμο ερχόμενοι από το Δίλοφο προς τους Κήπους και λίγο πριν από το γεφύρι του Πλακίδα. Στη συνέχεια το ποτάμι συναντά το γεφύρι του Κόκκορου και λίγο αργότερα του Μίσιου, για να μπει τελικά στο βαθύ φαράγγι του Βίκου.
Πως θα πάτε
Τα χωριά του Κεντρικού Ζαγοριού βρίσκονται βόρεια των Ιωαννίνων. Τα Ιωάννινα απέχουν από την Αθήνα 411 χλμ. και 262 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη. Από τα Ιωάννινα θα κατευθυνθείτε προς Καλπάκι και Κόνιτσα.
Κείμενο-φωτογραφίες: Κώστας Κατσίγιαννης
Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο της Παρασκευής 6 Δεκεμβρίου
