Του Γιάννη Σ. Καλαντζάκη*
Όταν ιστορικά δημιουργήθηκαν οι πρώτες μεγάλες εταιρίες και διαμορφώνονταν οι δημόσιες υπηρεσίες στα κράτη, άρχισαν να φανερώνονται οι ιεραρχίες, όπως στον στρατό. Οι στρατηγοί έχουν την πιο όμορφη στολή, το μεγαλύτερο καπέλο. Οι διευθυντές είχαν άλλα σύμβολα κατάστασης, όπως το μεγαλύτερο γραφείο με την καλύτερη θέα και μεγάλο τραπέζι. Ακόμη και σήμερα, σε πολλές χώρες, όσο μεγαλύτερο και υψηλότερα, τόσο πιο σημαντικό είναι.
Το καλύτερο σύμβολο κατάστασης κάθε διευθυντή ήταν να έχει ένα μεγάλο γραφείο-τραπέζι. Ένα μεγάλο γραφείο σήμαινε μεγάλη ευθύνη και πολλή δουλειά. Ένα διευθυντικό τραπέζι όχι μόνο έπρεπε να είναι μακρύ, αλλά και πλατύ, έτσι ώστε να κρατάει οποιονδήποτε που θα καθόταν απέναντι από το διευθυντή σε απόσταση. Και όσο υψηλότερη ήταν η θέση, τόσο πιο βαριά κι ακίνητα ήταν τα έπιπλα. Και ακριβώς αυτό ήταν το μήνυμα: ο ιδιοκτήτης του είναι τόσο ισχυρός, που δεν μπορεί σχεδόν κανείς να τον απομακρύνει από τη θέση του ποτέ!
Μετέπειτα έγιναν προσπάθειες να αναλύονται μελέτες χαρακτήρων με βάση τα γραφεία, επειδή «το μεγάλο τιμόνι» αποκαλύπτεται από τον τρόπο που χρησιμοποιεί το γραφείο του. Είτε συρράπτει τα χαρτιά κατά σειρά, ή υπάρχει ένα επονομαζόμενο «δημιουργικό χάος» κάτι σημαίνει. Κάποιος θα μπορούσε να θεωρήσει ότι επάνω στο μεγάλο διευθυντικό γραφείο υπάρχουν αντικείμενα και χαρτιά που δεν έχουν κινητοποιηθεί σχεδόν ποτέ από πάνω του, ως σωροί ημιτελούς εργασίας.
Σήμερα όλο και περισσότερα διευθυντικά στελέχη αποποιούνται τέτοιου είδους οφέλη. Είναι διευθυντές χωρίς διευθυντικό γραφείο. Το γραφείο, ως βωμός της εξουσίας, έχει παρέλθει. Σήμερα είναι προτιμότερο ο διευθυντής να επικοινωνεί συνέχεια με την ομάδα του παρά να λατρεύεται ως ιεραρχικά ανώτερος. Η ευελιξία στην εργασία και τη λήψη αποφάσεων περνά στο δωμάτιο συναντήσεων, ή σε ένα κοινόχρηστο χώρο με υψηλή τεχνολογική και διαπροσωπική δικτύωση. Το πολύ που μπορεί κάποιος να χρειάζεται είναι ένα μικρό γραφείο στο οποίο μπορεί να ξεκουράζεται κι αυτό δεν είναι ατομικό. Άλλωστε, ζούμε σε έναν κόσμο εργασίας που αλλάζει και επανεφεύρει συνεχώς. Ποιος θέλει να έχει ένα τραπέζι που είναι πάντα το ίδιο; Κατά συνέπεια, υπάρχουν και λιγότερα γραφεία στο χώρο εργασίας. Το διευθυντικό γραφείο του «αφεντικού» δίνει τη θέση του στον κοινό χώρο εργασίας.
Ο σημερινός διευθυντής χρησιμοποιεί τα ίδια δωμάτια με τους συναδέλφους του. Το πρωί ψάχνει ένα γραφείο. Δεσμεύει για συναντήσεις, όπως όλοι οι άλλοι, αίθουσες συσκέψεων, για τηλεφωνικές κλήσεις τηλεφωνικό θάλαμο και συζητάει, ενώ περπατάει με συναδέλφους. Τι αλλάζει ως αποτέλεσμα: ο διευθυντής συνεργάζεται με την ομάδα του πολύ πιο κοντά, ανταλλάσσει περισσότερες ιδέες και εμπνέει ο ένας τον άλλον. Το πιο σημαντικό μάθημα για την εταιρεία: τα στελέχη της μαθαίνουν να εμπιστεύονται και να δημιουργούν. Στο Βερολίνο ήδη κάθε δέκατος εργαζόμενος γραφείου δεν έχει πια δικό του γραφείο.
Η ιεραρχική οργάνωση λειτουργεί όσο η επιχείρηση δεν απαιτεί στενή συνεργασία ή δημιουργικότητα. Σε κάθε άλλη περίπτωση απαιτούνται και προκρίνονται: η κάθετη και οριζόντια επικοινωνία, η επιχειρησιακή ευελιξία, αλλά και η προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (πχ. εφαρμογή της πολιτικής «καθαρού γραφείου και καθαρής οθόνης»).
Αναλογικά ας αναλογιστούμε λοιπόν ότι αν θέλει κάποιος να αλλάξει το δημόσιο πρέπει να αποφασίσει αν θέλει να εξυπηρετήσει περισσότερο το σύστημα με την «παλιά» ιεραρχική του οργάνωση και απαιτήσεις σε γραφεία, επιδόματα θέσης κλπ., ή τους πολίτες με «νέα» αντίληψη στο στήσιμο ιεραρχικών δομών σε υπουργεία, ΔΕΚΟ, αυτοδιοίκηση και φορείς με ηλεκτρονική διακυβέρνηση, την αρχή «μόνον άπαξ» και την αμειβόμενη απόδοση. Τη γραφειοκρατία ή την αποτελεσματικότητα.
Ούτως ή άλλως τα σύμβολα κατάστασης ως νόμιμες πηγές εξουσίας είναι αποτελεσματικά μόνο βραχυπρόθεσμα. Μακροπρόθεσμα, μόνο η χαρισματική εξουσία, οι διευθυντές με επικοινωνιακό χάρισμα ή εξειδικευμένη εξουσία, μπορούν να πείσουν με τις γνώσεις και τις ικανότητές τους. Αυτές οι έννοιες εξουσίας είναι ανεξάρτητες από τον τόπο της εκτελεστικής εξουσίας, το διευθυντικό γραφείο. Αυτή είναι η σύγχρονη δημιουργική εταιρική κουλτούρα στην Ευρώπη και τη Β. Αμερική. Φυσικά μπορεί κανείς να μείνει στον παραδοσιακό τρόπο, όπως στην Ασία. Είναι θέμα κουλτούρας, επιλογής, αλλά και επιβίωσης!
*Ο Γιάννης Σ. Καλαντζάκης είναι entrepreneur υπηρεσιών υγείας, πιστοποιημένος Υπεύθυνος Προστασίας Δεδομένων & σύμβουλος επιχειρήσεων σε θέματα ιατρικού τουρισμού, ποιότητας και διαχείρισης δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (GDPR).
