Μια συνάντηση Τραμπ - Ερντογάν δεν είναι αρκετή για να επιλυθεί η κρίση που έχει δημιουργηθεί στις σχέσεις ΗΠΑ - Τουρκίας επισημαίνει στο liberal.gr ο καθηγητής Άγγελος Συρίγος, σημειώνοντας πως το πρόβλημα είναι βαθύτερο. Υπογραμμίζει ακόμη ότι η ένταση στην ευρύτερη περιοχή αποτελεί στρατηγική επιλογή της Άγκυρας.
Συγκεκριμένα, ο αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου & Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και υποψήφιος Βουλευτής με τη Νέα Δημοκρατία στην Α'' Αθηνών τονίζει πως ναι μεν στη συνάντηση στην Οσάκα υπήρξε ένα φιλικό κλίμα εν τούτοις τα αίτια της κρίσης είναι βαθύτερα και «αφ' ής στιγμής έχει εμπλακεί και η αμερικανική Γερουσία, το πρόβλημα έχει πάρει άλλες διαστάσεις».
Μάλιστα αναφέρεται στον βάσιμο φόβο της Ουάσιγκτον ότι την προμήθεια από την πλευρά της Άγκυρας των S400 οι Ρώσοι θα έχουν τη δυνατότητα να υποκλέψουν τους κωδικούς του ΝΑΤΟ και θα μπορούν να τους χρησιμοποιήσουν και οι ίδιοι για τα δικά τους αεροσκάφη.
Σε ό,τι αφορά τη στάση της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου ο Άγγελος Συρίγος σημειώνει πως η τακτική της έντασης αποτελεί «στρατηγική επιλογή της Άγκυρας». Προσθέτει δέ ότι «η Τουρκία βλέπει ότι απειλείται η ηγεμονική θέση που έχει αποκτήσει με την εισβολή και κατοχή του 1974» και στο πλαίσιο αυτό «επιδιώκει να στρατιωτικοποιήσει το πρόβλημα προκειμένου να εμποδίσει τη συνέχιση του ενεργειακού προγράμματος της Κύπρου».
Ο Τραμπ συναντήθηκε με τον Ερντογάν στην Ιαπωνία και υπήρξαν κάποιες θετικές εκατέρωθεν αναφορές. Ο Ερντογάν πιστεύει στην καλή προσωπική σχέση που έχει με τον Τραμπ. Πόσο βάσιμες είναι οι προσδοκίες για αλλαγή στάσης των ΗΠΑ;
Το πρόβλημα με τις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας δεν λύνεται με μία συνάντηση των δύο ηγετών. Ξεκίνησε ουσιαστικά τον Ιούλιο του 2016 με το αποτυχημένο πραξικόπημα. Ο Ερντογάν έχει τη βεβαιότητα ότι πίσω από το πραξικόπημα βρισκόταν η Αμερική. Αντιθέτως, φέρεται ότι εκτίμησε τη στάση της Ρωσίας, οι μυστικές υπηρεσίες της οποίας τον ενημέρωσαν για τις κινήσεις των πραξικοπηματιών.
Έκτοτε ο Ερντογάν αποφάσισε να απομακρυνθεί από τη Δύση. Τον συγκρατεί η κακή κατάσταση της οικονομίας του και το γεγονός ότι, χωρίς αμερικανικά ανταλλακτικά, θα καθηλωνόταν σύντομα στο έδαφος η πολεμική του αεροπορία. Σε αυτό το πλαίσιο αποφάσισε να αναπτύξει μία δική του πολεμική βιομηχανία για να μην έχει την ανάγκη των δυτικών. Όταν ενδιαφέρθηκε να αγοράσει το ακριβό, αμερικανικό, πυραυλικό σύστημα «πάτριοτ», ζήτησε και τη μεταφορά τεχνογνωσίας.
Οι ΗΠΑ αρνήθηκαν τη μεταφορά, όπως και η Κίνα λίγο καιρό αργότερα. Στράφηκε στη Ρωσία και αγόρασε, χωρίς μεταφορά τεχνογνωσίας, ένα εξαιρετικό και σχετικά φθηνό σύστημα αεράμυνας, τους S-400. Αυτό ενοχλεί και δεν πρόκειται να λυθεί με μία συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν. Αφ' ής στιγμής έχει εμπλακεί και η αμερικανική Γερουσία, το πρόβλημα έχει πάρει άλλες διαστάσεις. Εάν ο Ερντογάν δεν υποχωρήσει, δεν μπορεί να ξεπεράσει το αμερικανικό εμπόδιο και τις κυρώσεις. Θα υποχωρήσει; Οι ενδείξεις είναι αρνητικές.
Γιατί ενοχλεί τόσο τις ΗΠΑ το ρωσικό πυραυλικό σύστημα;
Ένα σύστημα αεράμυνας πρέπει να αναγνωρίζει τα φιλικά από τα εχθρικά αεροσκάφη μέσω κωδικοποιημένων μηνυμάτων που εκπέμπουν όταν πετούν. Οι Αμερικανοί φοβούνται βασίμως ότι οι Ρώσοι θα υποκλέψουν τους κωδικούς του ΝΑΤΟ και θα μπορούν να τους χρησιμοποιήσουν και οι ίδιοι για τα δικά τους αεροσκάφη. Το θέμα χειρίζεται πλέον η Γερουσία που εφαρμόζει συγκεκριμένες κυρώσεις εις βάρος της Τουρκίας.
Πόσο επηρεάζει το αποτέλεσμα των εκλογών στην Κωνσταντινούπολη τα όσα συμβαίνουν στην Ανατολική Μεσόγειο;
Στην Ελλάδα, ήδη από τη δεκαετία του 1970, αναπαράγουμε έναν μύθο γύρω από τον τρόπο που σκέφτεται και δρα η εκάστοτε τουρκική ηγεσία. Θεωρούμε ότι δημιουργεί εξωτερικές κρίσεις, ιδίως με την Ελλάδα ή την Κύπρο, προκειμένου να αποσπάσει την προσοχή της τουρκικής κοινής γνώμης από τα εσωτερικά προβλήματα. Στην πραγματικότητα οι αποφάσεις της Τουρκίας στο μέτωπο της ανατολικής Μεσογείου ελάχιστα σχετίζονται με τα εσωτερικά της προβλήματα. Η Άγκυρα βλέπει ότι στην ανατολική Μεσόγειο η Κύπρος έχει αποκτήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων.
Έχει δημιουργήσει οικονομικούς δεσμούς με μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες και προχωρά σε γεωτρήσεις παρά τις τουρκικές απειλές. Κατά την τετραετία 2015-19 πραγματοποιήθηκαν έξι ερευνητικές γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ. Δύο από αυτές οδήγησαν στην ανακάλυψη οικονομικά εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων. Πρόκειται για τα κοιτάσματα «Καλυψώ» και «Γλαύκος».
Η Τουρκία βλέπει ότι απειλείται η ηγεμονική θέση που έχει αποκτήσει με την εισβολή και κατοχή του 1974. Επιδιώκει να στρατιωτικοποιήσει το πρόβλημα προκειμένου να εμποδίσει τη συνέχιση του ενεργειακού προγράμματος της Κύπρου. Επομένως τους επόμενους μήνες θα υπάρχει ένταση με την Τουρκία. Δεν πρόκειται για κάτι περιστασιακό. Αποτελεί στρατηγική επιλογή της Άγκυρας.
- Πόσο θα πρέπει να μας ανησυχεί μια τέτοια κατάσταση; Πολύς κόσμος φοβάται ότι μπορεί να έχουμε θερμό επεισόδιο.
Δεν μπορούμε να το αποκλείσουμε. Από την άλλη πλευρά δεν πρόκειται για καινοφανή κατάσταση. Μετά το 1974 ζούμε με την απειλή ενός θερμού επεισοδίου με την Τουρκία. Αυτός είναι και ο λόγος που δαπανούμε τόσα χρήματα για να έχουμε έναν αξιόμαχο στρατό που λειτουργεί αποτρεπτικά στην τουρκική απειλή. Αυτό κάνει αντιστοίχως και την Τουρκία προσεκτική.
Ας δούμε τί έγινε στην ανατολική Μεσόγειο. Το γεωτρητικό σκάφος «Φατίχ» έφτασε δυτικά της Κύπρου στις 4 Μαΐου. Πέρασαν σαράντα πέντε ημέρες μέχρι να αρχίσει τη γεώτρηση. Η Τουρκία γνωρίζει ότι οι γεωτρήσεις αποτελούν ακραίες κινήσεις που δεν τις δέχεται εύκολα το διεθνές σύστημα. Εξετάζει τις αντιδράσεις και προχωρά μόνον όταν αισθάνεται ότι δεν θα έχει σοβαρά προβλήματα. Κατά συνέπεια, πρέπει να περάσει το μήνυμα στην Τουρκία πως ό,τι κάνει, θα της προκαλεί μεγάλο διεθνές κόστος.
- Αρκετοί πάντως αναφέρονται με θαυμασμό για την επίμονη και αποτελεσματική εξωτερική πολιτική του Ερντογάν.
Αυτός είναι ένας ακόμη μύθος που καλλιεργούμε. Η πολιτική Ερντογάν χωρίζεται σε δύο περιόδους. Η πρώτη ξεκινά το 2002 και τελειώνει με το επεισόδιο με το πλοίο «Μαβί Μαρμαρά» έξω από τη Λωρίδα της Γάζας τον Μάιο του 2010. Είναι μία περίοδος που η Τουρκία αυξάνει τη γεωπολιτική της ισχύ. Εμφανίζεται ως διαμεσολαβητής σε πολλές διεθνείς κρίσεις και κερδίζει τις εντυπώσεις.
Ας προσέξουμε την γενική εικόνα. Η Τουρκία. δεν έχει σταματήσει τις διεκδικήσεις της έναντι Ελλάδος και βεβαίως συνεχίζει απτόητη την κατοχή της Κύπρου. Η γενική εικόνα της όμως καθορίζεται από άλλες πρωτοβουλίες. Η δεύτερη περίοδος είναι αυτή που συνεχίζεται έως σήμερα. Πρόκειται για μία αλαζονική περίοδο. Σε αυτά τα εννέα χρόνια ο Ερντογάν διέρρηξε τις σχέσεις του με το Ισραήλ και την Αίγυπτο και έφτασε στο σημείο να απειλεί τις καλές σχέσεις επτά δεκαετιών με τις ΗΠΑ. Μεγάλος κερδισμένος αυτής της περιόδου είναι η Ελλάδα και η Κύπρος!
Κατά κυριολεξία ο Ερντογάν μάς έστειλε συστημένους Ισραήλ και Αίγυπτο και φτιάξαμε τα σχήματα ασφαλείας στην ανατολική Μεσόγειο μετά το 2010. Η συμπεριφορά του έναντι των ΗΠΑ είχε επίσης αρνητικές συνέπειες. Από το 1964 είχαμε να δούμε μία τόσο φιλική Αμερική στις διαφορές μας με την Τουρκία. Μπορεί βεβαίως όλα αυτά να αλλάξουν εν μία νυκτί, εάν βρεθεί τρόπος συνεργασίας των ΗΠΑ με την Τουρκία. Σε αυτή τη φάση, όμως, τα πράγματα πάνε άσχημα για την τουρκική εξωτερική πολιτική. Είναι εγκλωβισμένη σε πολλά στρατηγικά αδιέξοδα.
