Ημέρα θρήνου. Κοίμησης της μάνας του Χριστού. Διαχρονική και αιώνια. Με έναν μικρό σταθμό, την ίδια ημέρα του 1944. Τόπος, η κατεχόμενη Γαλλία. Ηρωίδα, μια Ελληνίδα, κόρη του Κεφαλονίτη πλοιοκτήτη Μαρίνου Βαλλιάνου. Μόνιμη κάτοικος Άσκοτ της Αγγλίας, η Ελένη Βαλλιάνου βρέθηκε για διακοπές με τους γονείς της στις γαλαζοπράσινες ακτές της Κυανής Ακτής το καλοκαίρι του 1940. Τα νέφη του πολέμου είχαν σκεπάσει για τα καλά την Ευρώπη. Κανείς πια δεν αμφέβαλλε γι' αυτό που θα ακολουθούσε.
Η Ελένη Βαλλιάνου, αντί να βιαστεί να επιστρέψει στο ασφαλές πατρικό της στην Αγγλία, παρέμεινε μαζί με τους γονείς της στο εξοχικό τους στη Γαλλία και από την πρώτη στιγμή οργανώθηκε στις τάξεις της γαλλικής αντίστασης ως επικεφαλής της τοπικής οργάνωσης στην πόλη όπου διέμενε, στις Κάνες.
Εκτός από τη δράση της στις τάξεις των μακί, η Ελένη Βαλλιάνου δούλευε και για την οργάνωση «Βοήθεια στους Γάλλους αιχμαλώτους». Η μεγαλοαστική της καταγωγή στάθηκε ισχυρό προκάλυμμα προστατεύοντάς την για χρόνια από τους ναζί, αλλά, δυστυχώς, όχι για πάντα. Στις 28 Ιουλίου του 1944 συνελήφθη από άνδρες της Λεγεώνας των Γάλλων Εθελοντών κατά του Μπολσεβικισμού του πρώην κομμουνιστή βουλευτή Ντοριό που συνεργάζονταν με τις κατοχικές δυνάμεις. Μαζί της συνελήφθησαν και οι δύο γονείς της προκειμένου να της ασκηθεί πίεση και να καταδώσει συνεργάτες της. Η Ελένη, όμως, παρά τα φρικτά βασανιστήρια που υπέστη μπροστά στα μάτια των γονιών της, δεν μίλησε.
Εκτελέστηκε μαζί με άλλους 20 Γάλλους της Αντίστασης ανήμερα τον Δεκαπενταύγουστο του 1944, την παραμονή ακριβώς της εισόδου των συμμαχικών στρατευμάτων στις Κάνες. Το σώμα της, όπως περιέγραφε ο τραγικός πατέρας της σε επιστολή του σε Αθηναίο συγγενή τους, δεν αναγνωριζόταν από τα καψίματα με πυρακτωμένο σίδερο και το πρόσωπό της ήταν κι αυτό παραμορφωμένο.
Η νέα Ζαν Ντ' Αρκ της Γαλλίας, όπως χαρακτηρίστηκε από τον γαλλικό Τύπο της εποχής, κηδεύτηκε με ιδιαίτερες τιμές στον ρωσικό ορθόδοξο ναό της πόλης, τυλιγμένη στη γαλλική σημαία, στις 3 Οκτωβρίου, υπό τον ήχο μουσικής του Μπαχ που αγαπούσε πολύ. Το σώμα της τοποθετήθηκε σε κρύπτη του ναού του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, όπου κάθε χρόνο, τον Δεκαπενταύγουστο, τελείται μνημόσυνο στη μνήμη της. Η γαλλική κυβέρνηση της απένειμε μετά θάνατο το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής και τον Πολεμικό Σταυρό του Φοίνικα. Στις Κάνες, προς τιμήν της, το όνομά της δόθηκε σε δρόμο της πόλης.
Η περίπτωση της Ελένης Βαλλιάνου μπορεί να είναι μια ιδιαίτερη ιστορία Ελληνίδας που έζησε και αγωνίστηκε στο εξωτερικό κατά του φασισμού, ανήκει όμως και αυτή στο πάνθεον των Ελληνίδων γυναικών που πάλεψαν ενάντια στον κατακτητή. Νεαρά κοριτσόπουλα στην έναρξη του πολέμου, γυναίκες στο τέλος του, μάνες στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και στις διώξεις που ακολούθησαν, οι γυναίκες της Ελλάδας ήλθαν αντιμέτωπες με μια οδυνηρή, ξένη με τη φύση τους πραγματικότητα. Για όσες ενηλικιώθηκαν εκείνα τα χρόνια η ταυτότητα της ζωής δεν ήταν μια υπόθεση ιδιωτική. Δεν υπήρχε ατομική ευτυχία και ατομικό συμφέρον. Οι καιροί δεν άφηναν περιθώρια για προσωπικές ιστορίες και η Ελένη Βαλλιάνου υπήρξε ίσως ένα από τα λαμπρότερα παραδείγματα θάρρους, αγωνιστικότητας και θυσίας πληρώνοντας με την ίδια της τη ζωή.
* Η Φωτεινή Τομαή είναι συγγραφέας, πρέσβης ε.τ.
