Του Ben Johnson*
Οι οπαδοί του δημοκρατικού σοσιαλισμού παρουσιάζουν τη Δανία ως την άπιαστη χώρα όπου ο σοσιαλισμός υπήρξε επιτυχής και συνεπώς αποτελεί μοντέλο για τις πολιτικές που σκοπεύουν να εφαρμόσουν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Μπέρνι Σάντερς επικαλέστηκε συχνά τη Δανία κατά την προεδρική του καμπάνια το 2016, και η Αλεξάντρια Οκάζιο-Κόρτεζ διαβεβαίωσε τους τηλεθεατές της εκπομπής 60 Minutes ότι το όραμά της για τον δημοκρατικό σοσιαλισμό κλίνει περισσότερο προς τη Δανία παρά προς τη Βενεζουέλα. Λίγες μόλις εβδομάδες πριν, μια φιλελεύθερη δεξαμενή σκέψης στη Δανία, το Κέντρο Πολιτικών Σπουδών (Center for Politiske Studier - CEPOS) εξέδωσε μια εικοσασέλιδη μελέτη που ενημερώνει τους Αμερικανούς ότι 1) η Δανία δεν είναι σοσιαλιστική χώρα και 2) οι κρατικιστικές πολιτικές ακόμη προκαλούν σημαντική οικονομική ζημιά.
Η Δανία δεν είναι σοσιαλιστική
Η εικοσασέλιδη έκθεση επισημαίνει ότι, βάσει κάποιων κριτηρίων, η Δανία και οι σκανδιναβικές «σοσιαλιστικές» χώρες έχουν μεγαλύτερη οικονομική ελευθερία από τις Ηνωμένες Πολιτείες:
«Ο Δείκτης Παγκόσμιας Οικονομικής Ελευθερίας του Fraser Institute κατατάσσει τη Δανία στην στη 16η θέση μεταξύ 162 χωρών. Σύμφωνα με τον Δείκτη Οικονομικής Ελευθερίας του Heritage Foundation η Δανία (12η από 180 χώρες) κατατάσσεται υψηλότερα από τις ΗΠΑ (18η θέση). Η Δανία γενικώς κατατάσσεται ψηλά ως προς το ρυθμιστικό πλαίσιο, την προστασία της ιδιωτικής ιδιοκτησίας, την καταπολέμηση τη διαφθοράς, την ευελιξία της αγοράς εργασίας και το εμπόριο, αλλά χαμηλά ως προς τους φόρους και τις δημόσιες δαπάνες, που είναι πολύ ψηλές στη Δανία σε σύγκριση με άλλες χώρες».
«Το υψηλό επίπεδο οικονομικής ελευθερίας παρέχει μια εξήγηση για το σχετικά υψηλό επίπεδο εισοδήματος στη Δανία, παρά το υψηλό επίπεδο φόρων και το μεγάλο κράτος πρόνοιας» αναφέρει η μελέτη.
Οι συγγραφείς της μελέτης - ο Mads Lundby Hansen, ο Carl-Christian Heiberg, και ο Thomas Due Bostrup - παρουσιάζουν τη Δανία να ακολουθεί το οικείο μοτίβο των υπολοίπων σκανδιναβικών χωρών: έγινε πλούσια χώρα πριν εισαγάγει ένα ολοένα και επεκτεινόμενο κράτος πρόνοιας μεταπολεμικά. Αφού όμως έφτασε ένα οικονομικό σημείο καμπής τη δεκαετία του 1970, διαδοχικές κυβερνήσεις εισήγαγαν ένα μείγμα μεταρρυθμίσεων - που αφορούσαν μεταξύ των άλλων μείωση των επιδομάτων, ιδιωτικοποίηση των συντάξεων, και χαλάρωση του ρυθμιστικού πλαισίου - που αποκατέστησαν τις προοπτικές της οικονομίας.
Αν όμως ο Σάντερς και η Οκάζιο-Κόρτεζ υπερβάλλουν ως προς την έκταση του οικονομικού προστατευτισμού της Δανίας, προσθέτει το CEPOS, τότε ο Λευκός Οίκος υποεκτιμά την οικονομική βλάβη που δημιουργεί.
Η συμπίεση των φτωχών και της μεσαίας τάξης
Το Οικονομικό Συμβούλιο του Λευκού Οίκου εξέτασε τα «Κόστη ευκαιρίας του σοσιαλισμού» τον περασμένο Οκτώβριο. Διαβάζοντας κανείς την έκθεση, εύκολα μπορεί κανείς να πιστέψει ότι οι φόροι στη Δανία είναι ελάχιστα υψηλότεροι απ' ό,τι στις ΗΠΑ, αναφέρουν οι συγγραφείς του CEPOS.
Στην πραγματικότητα, οι φόροι είναι πολύ υψηλότεροι στη Δανία - ιδίως αυτοί που επιβαρύνουν τους φτωχούς και τη μεσαία τάξη. Η κυβέρνηση δημεύει περισσότερο από το μισό σχεδόν όλων των εισοδημάτων. Οι Δανοί με χαμηλό εισόδημα επιβαρύνονται ουσιαστικά με οριακό φορολογικό συντελεστή 56% και η μεσαία τάξη με 57%.
Οι ακραία φτωχοί Δανοί έχουν περισσότερα χρήματα απ' ό,τι οι φτωχοί Αμερικανοί - όμως η διαφορά δεν μπορεί να χρηματοδοτείται αποκλειστικά από τους πλουσίους. «Ο μέσος Αμερικανός έχει 27% υψηλότερο εισόδημα από τον μέσο Δανό» αναφέρει το CEPOS, «δεδομένο που αντανακλά τόσο το χαμηλότερο κατά κεφαλή ΑΕΠ, όσο και τους υψηλότερους φόρους στη Δανία».
Η μεγαλύτερη διαφορά είναι οι υψηλοί φόροι κατανάλωσης στη Δανία. Ο ΦΠΑ επιβαρύνει με 25% την πώληση κάθε αγαθού - και πρόσθετοι φόροι επιβάλλονται στον καφέ, τη μπύρα και τη σοκολάτα.
Το κομμάτι που αφορά τη φορολογία επί των ιδιοκτητών αυτοκινήτων είναι συναρπαστικό ανάγνωσμα. Πόσοι Αμερικανοί γνωρίζουν ότι «στη Δανία πληρώνεις ετησίως 1.200 δολάρια ΗΠΑ ως φόρο ιδιοκτησίας αυτοκινήτου για ένα αγροτικό φορτηγάκι;” (o Jim Gilmore, πρόεδρος σήμερα του American Opportunity Foundation, εξελέγη κυβερνήτης της Βιρτζίνιας με βασικό σημείο της προεκλογικής του εκστρατείας τον φόρο αυτοκινήτου της συγκεκριμένης πολιτείας, που ήταν σχεδόν ο μισός από τον αντίστοιχο της Δανίας).
Αυτοί οι φόροι πλήττουν δυσανάλογα τους φτωχούς που ήδη δυσκολεύονται να πληρώσουν για τις ανάγκες τους. “Οι υψηλοί φόροι κατανάλωσης σημαίνουν ότι μπορεί κανείς να αγοράσει λιγότερα αγαθά για κάθε επιπλέον ώρα που εργάζεται. Έτσι, οι φόροι κατανάλωσης στρεβλώνουν τις εργασιακές αποφάσεις» - αποθαρρύνουν δηλαδή την εργασία, τις επενδύσεις και την πρόοδο.
Η υιοθέτηση του μοντέλου της Δανίας δεν θα ωφελήσει τους Αμερικανούς
Η έκθεση του Λευκού Οίκου συμπεραίνει ότι η υιοθέτηση του σκανδιναβικού κράτους πρόνοιας στο αποκορύφωμά του της δεκαετίας του 1970 θα μείωνε το ΑΕΠ των ΗΠΑ κατά 19%. Το CEPOS αναφέρει «η εκτίμηση αυτή φαίνεται ιδιαίτερα εύλογο, μολονότι πιστεύουμε ότι η μείωση εισοδήματος στις ΗΠΑ θα υπερβεί το 19%».
Η ιστορία της Δανίας συνδέεται αναπόσπαστα με τη συναλλαγή, το εμπόριο και την πίστη. Το όνομα Κοπεγχάγη σημαίνει «λιμένας του εμπόρου» και η ιστορία της πόλης οφείλει πολλά στον επίσκοπο Αβεσαλώμ που πέθανε το 1201. Η έκθεση - την οποία αξίζει κανείς να διαβάσει στο σύνολό της - επισημαίνει το πώς η χώρα οδηγήθηκε στη δημοσιονομική καταστροφή καθώς απομακρύνθηκε από την οικονομική ελευθερία και την εμπιστοσύνη στους ενδιάμεσους θεσμούς.
Το μήνυμα της Δανίας είναι σαφές: η υιοθέτηση έστω και μιας ήπιας μορφής δημοκρατικού σοσιαλισμού, όπως προτείνει ο Μπέρνι Σάντερς και η Οκάζιο-Κόρτεζ θα κάνει τους Αμερικανούς φτωχότερους και θα εμποδίσει την προκοπή τους.
Ο έχων ώτα ακούειν, ακουέτω.
--
*Ο αιδεσιμότατος Ben Johnson είναι αρθρογράφος στο Acton Institute. Το έργο του εστιάζει στις αναγκαίες αρχές για τη δημιουργία μιας ελεύθερης και ενάρετης κοινωνίας στη διατλαντική σφαίρα (ΗΠΑ, Καναδάς και Ευρώπη).
* Το άρθρο δημοσιεύεται με αφορμή το βιβλίο «Ο μύθος του σκανδιναβικού θαύματος» που κυκλοφορεί σήμερα, Παρασκευή 29 Μαρτίου μαζί με τον «Φιλελεύθερο» στα περίπτερα.
