Η Ευρώπη χάνει μια από τις μεγαλύτερες χώρες-μέλη της, με καθαρή συνεισφορά στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό. Χώρα που με τον οικονομικό «φιλελευθερισμό» της είχε συμβάλει στην διαμόρφωση αντίστοιχων πολιτικών και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με χαρακτηριστικό παράδειγμα στο εμπόριο.
Στον αντίποδα, αποχωρεί από την Ένωση ένας παραδοσιακός «σκεπτικιστής», επομένως χώρες που μοιράζονται αντίστοιχες αντιλήψεις με το Λονδίνο, θα χρειαστεί τώρα να δουλέψουν πιο σκληρά, προκειμένου να πετύχουν τους στόχους τους εντός της Ένωσης.
Τους κερδισμένους και τους χαμένους της συμφωνίας για το Brexit ακτινογραφεί στο liberal, ο βρετανός καθηγητής Daniel Furby από το European Law and Governance School.
«Για κάποιους το Brexit αποτελεί ένα ιστορικό επίτευγμα, για άλλους μια ιστορική αποτυχία. Στην Βρετανία ωστόσο η πλειοψηφία της κοινής γνώμης θεωρεί πως ήρθε η ώρα να προχωρήσουμε. Είτε σωστή είτε λάθος, μια απόφαση έχει πλέον παρθεί και πολλοί δείχνουν να πιστεύουν ότι είναι καιρός να επικεντρωθούμε σε άλλες προκλήσεις», σημειώνει για ένα θέμα που κυριάρχησε στην πολιτική ατζέντα της χώρας για 4,5 χρόνια, δημιουργώντας διαφωνίες όχι μόνο μεταξύ πολιτικών αλλά και μεταξύ οικογενειών και φίλων.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Ποιοι θα λέγατε ότι είναι οι κερδισμένοι και ποιοι οι χαμένοι από το Brexit;
Ανέκαθεν η Ευρώπη έβλεπε τις διαπραγματεύσεις για το Brexit ως μια άσκηση «περιορισμού των ζημιών». Υπό την έννοια δηλαδή ότι η έξοδος της Βρετανίας από την ΕΕ δεν έχει κανένα θετικό, άρα ο στόχος είναι να περιοριστούν οι αρνητικές επιπτώσεις. Επισήμως το Ηνωμένο Βασίλειο έφυγε από την ΕΕ στις 31 Ιανουαρίου 2020, αλλά μέχρι το τέλος του έτους θα παραμείνει σε ένα καθεστώς «μεταβατικής περιόδου». Αυτό σημαίνει ότι παραμένει μέλος της Ενιαίας Αγοράς και της Τελωνειακής Ενωσης.
Τυχόν μη επίτευξης συμφωνίας μέχρι την 1η Ιανυαρίου 2021 θα είχε ως αποτέλεσμα την επανεισαγωγή δασμών για τα εμπορεύματα που διακινούνται μεταξύ ΕΕ και Ηνωμένου Βασιλείου. Κάτι τέτοιο θα είχε καταστροφικές συνέπειες για κάποιους μεγάλους ευρωπαίους εξαγωγείς, ειδικά για χώρες που γειτνιάζουν με την Βρετανία. Επίσης οι ευρωπαίοι αλιείς ενδέχεται να έχαναν την πρόσβαση στα βρετανικά νερά. Ο κίνδυνος είχε πυροδοτήσει μεγάλες ανησυχίες ειδικά σε Γαλλία και Δανία.
- Αν σταθούμε στην μεγάλη εικόνα, ποια θα είναι η επόμενη ημέρα;
Αν σταθεί κανείς στην μεγάλη εικόνα, η ΕΕ χάνει μια από τις μεγαλύτερες χώρες-μέλη της. Χώρα με καθαρή συνεισφορά στον ευρωπαικό προϋπολογισμό και η οποία είχε ιστορικά συμβάλει στη διαμόρφωση σημαντικών ευρωπαικών πολιτικών, ειδικά όσον αφορά στην δημιουργία και την εμβάθυνση της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ.
Το Brexit αλλάζει επίσης και τις πολιτικές ισορροπίες εντός ΕΕ. Ανέκαθεν οι βρετανικές κυβερνήσεις έτειναν προς ένα οικονομικό «φιλελευθερισμό», επομένως συνέβαλαν στην διαμόρφωση τέτοιων πολιτικών σε ευρωπαικό επίπεδο, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την ατζέντα του εμπορίου.
Από την άλλη πλευρά, το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν ανέκαθεν γνωστό για τον σκεπτικισμό του όσον αφορά την περαιτέρω μεταβίβαση εθνικής κυριαρχίας προς την ΕΕ. Τώρα που η Βρετανία αποχωρεί από την ΕΕ, χώρες που μοιράζονται αντίστοιχες αντιλήψεις με το Λονδίνο, θα χρειαστεί να δουλέψουν πιο σκληρά, προκειμένου να πετύχουν τους στόχους τους. Είδαμε για παράδειγμα τι συνέβη κατά τις διαπραγματεύσεις για το Ταμείο Ανάκαμψης και την στάση που τήρησαν οι λεγόμενοι «Frugal Four» (Αυστρία, Δανία, Κάτω Χώρες και Σουηδία). Σε προηγούμενες διαπραγματεύσεις για τον προϋπολογισμό, ήταν συχνά το Ηνωμένο Βασίλειο αυτό που ακολουθούσε τη σκληρότερη γραμμή. Πλεόν, είναι άλλοι.
Τέλος, είναι αλήθεια ότι το Ηνωμένο Βσσίλειο αποτελεί ένα σημαντικό παίκτη πανευρωπαικά σε ζητήματα ασφάλειας και πληροφοριών. Ωστόσο, δεν είμαι σίγουρος ότι το Brexit θα επιφέρει μεγάλες αλλαγές σε αυτόν τον τομέα. Είναι προς το συμφέρον της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου να συνεργαστούν σε θέματα ασφάλειας, είτε το πρώτο είναι μέλος της Ενωσης, είτε όχι.
- Ποιοi είναι οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι που θα αντιμετωπίσουν οι επιχειρήσεις καθώς μέσα στις επόμενες εβδομάδες θα αρχίσει σταδιακά να εφαρμόζεται το νέο καθεστώς;
Καταρχήν για όσες ευρωπαικές εταιρείες εξάγουν αγαθά στο Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και εταιρείες του τελευταίου που εξάγουν στην ΕΕ, θα υπάρξουν νέα προσκόμματα στα σύνορα, όπως τελεωνειακοί και άλλου είδους έλεγχοι. Αυτό θα αυξήσει το κόστος προσαρμογής στο νέο καθεστώς για αυτές τις επιχειρήσεις. Επιπλέον υπάρχει ο κίνδυνος, ιδίως βραχυπρόθεσμα, να εμφανιστούν καθυστερήσεις στα σύνορα, οι οποίες ενδέχεται να δημιουργήσουν δυσκολίες ειδικά για εταιρείες που εξάγουν αναλώσιμα προιόντα με ημερομηνία λήξης ή λειτουργούν με αλυσίδες εφοδιασμού που απαιτούν ακρίβεια στην παράδοση.
Επιπλέον για εταιρείες που εξαιρούνται από το καθεστώς της μη επιβολής δασμών (επειδή πολύ μεγάλο μέρος του τελικού τους προϊόντος προέρχεται από χώρες εκτός ΕΕ ή Ηνωμένου Βασιλείου), τα κόστη θα πρέπει είτε να απορροφηθούν από τους εξαγωγείς, είτε να μετακυλισθούν στις τελικές τιμές.
- Πιστεύετε ότι άξιζε τελικά όλος αυτός ο επώδυνος αποχωρισμός με την Ευρώπη;
Εξαρτάται από το ποιον ρωτάτε. Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση αποτελούσε πάντοτε ένα διχαστικό θέμα στην Βρετανία. Αυτό είχε φανεί και στο αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος (52% Αποχώρηση - 48% Παραμονή) και σε όλες τις συζητήσεις σχετικά με το ποια μορφή πρέπει να λάβει το Brexit («Σκληρό Brexit» ή «Απαλό Brexit»).
Για κάποιους λοιπόν το Brexit είναι ένα ιστορικό επίτευγμα, για άλλους είναι μια ιστορική αποτυχία. Η κυρίαρχη διάθεση, πάντως, δείχνει να είναι ότι ήρθε η ώρα να προχωρήσουμε: Το Brexit κυριάρχησε στην πολιτική ατζέντα για 4,5 χρόνια, δημιουργώντας διαφωνίες όχι μόνο μεταξύ πολιτικών αλλά και μεταξύ οικογενειών και φίλων.
Είτε σωστή είτε λάθος, μια απόφαση έχει πλέον παρθεί και πολλοί δείχνουν να πιστεύουν ότι είναι καιρός να επικεντρωθούμε σε άλλες προκλήσεις. Το αν αυτό είναι τόσο απλό στην πράξη, μένει να το δούμε. Για παράδειγμα, μια συνέπεια του Brexit φαίνεται να είναι πως έχει αυξήσει την πιθανότητα για ανεξαρτητοποίηση της Σκωτίας. Αυτό θα είναι ένα ζήτημα που θα αξίζει να το προσέξουμε το 2021.
Τι γίνεται αν σε δυο-τρία χρόνια από τώρα μια νέα φιλοευρωπαϊκή βρετανική κυβέρνηση θελήσει να επανέλθει στην ΕΕ; Πόσο πιθανό είναι ένα τέτοιο σενάριο και τι θα συνέβαινε τότε;
Φαίνεται πολύ απίθανο, τουλάχιστον σε ένα τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Οι Συντηρητικοί είναι πλέον ένα κόμμα αυστηρά κατά της συμμετοχής στην ΕΕ και δεν υπάρχει προοπτική αυτό να αλλάξει σύντομα. Οπότε μόνο οι Εργατικοί θα μπορούσαν να ταχθούν υπέρ της ΕΕ. Το πρόβλημα για τους Ευρωπαϊστές είναι ότι οι Εργατικοί υπέστησαν βαριά ήττα στις εκλογές του 2019. Το μάθημα που έλαβε η ηγεσία του κόμματος ήταν: Μια μάχη με τους Συντηρητικούς για την Ευρώπη θα μπορούσε να σημάνει καταστροφή στις κάλπες.
Ο λόγος είναι ότι πολλοί παραδοσιακοί Εργατικοί ψηφοφόροι, για παράδειγμα στον βορρά της Αγγλίας, είχαν ψηφίσει υπέρ της αποχώρησης το 2016. Οι ελπίδες των Ευρωπαϊστών στο Ηνωμένο Βασίλειο στηρίζονται μάλλον στην αλλαγή της γενιάς.
Οι νεότεροι ψηφοφόροι τείνουν να είναι πιο Ευρωπαϊστές από ό,τι οι μεγαλύτεροι ψηφοφόροι και, καθώς μια νέα γενιά ενηλικιώνεται, μπορεί να αισθάνονται ότι η απόφαση να φύγουν από την ΕΕ τούς στέρησε ευκαιρίες που θα ήθελαν να έχουν. Όπως για παράδειγμα την ελευθερία να κινούνται και να εργάζονται ελεύθερα σε ολόκληρη την ΕΕ. Το αν η Βρετανία θα θελήσει να επανενταχθεί, ας πούμε σε μια ή δυο δεκαετίες, θα μπορούσε να εξαρτάται από το τι συμβαίνει μέσα στην ΕΕ. Αν στο μεταξύ η ενσωμάτωση έχει προχωρήσει σημαντικά, αυτό ίσως να έκανε τους ανθρώπους πιο επιφυλακτικούς.
* Ο Daniel Furby είναι λέκτορας στο European Law and Governance School (ELGS) στην Αθήνα
