Κατά την ανάλυσή μας στο Α’ μέρος επιχειρήσαμε μία ιστορική αναδρομή των τριών οικονομικών κύκλων των βιομηχανικών επαναστάσεων, σε συνδυασμό με ιστορικά ορόσημα της ανθρωπότητας. Στο Β’ μέρος θα αναλύσουμε τι πρέπει να γίνει την επόμενη μέρα του COVID-19 και θα ακολουθήσει το Γ’ και τελευταίο μέρος, όπου θα εξετάσουμε την επόμενη φάση στην οποία θα εισέλθει η ανθρωπότητα, δηλαδή την τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση.
Ως γνωστόν, ο Κέυνς είχε δηλώσει σχετικά με την ματαιότητα των μακροπρόθεσμων προβλέψεων, ότι «μακροπρόθεσμα θα είμαστε όλοι νεκροί...». Όμως, η ανθρωπότητα θα συνεχίσει να υπάρχει, και καλό είναι να συνεχίσουμε να αποτελούμε μέλη της.
Στην Ελλάδα θα πρέπει να υλοποιηθούν άμεσα όσα δεν έχουν γίνει μέχρι τώρα.
Πιο συγκεκριμένα:
- Εφαρμογή του δόγματος «Παράγω και Εξάγω» του ΣΕΒΕ, ώστε το έτος 2025 το 25% του ΑΕΠ να προέρχεται από τις εξαγωγές.
- Αξιοποίηση του επιπλέον δημοσιονομικού χώρου που δημιουργείται από την ένταξή μας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης QE με ειδικά εθνικά (αναπτυξιακός νόμος) και ευρωπαϊκά προγράμματα (νέο ΕΣΠΑ) αποκλειστικά για τις παραγωγικές και εξαγωγικές επιχειρήσεις.
- Ενδυνάμωση της ελληνικής παραγωγής, ώστε να διατηρηθούν οι υφιστάμενες θέσεις εργασίας και να δημιουργηθούν νέες. Εθνικός στόχος για το 2025 πρέπει να είναι το 15% του ΑΕΠ να προέρχεται από την παραγωγή.
- Υποκατάσταση εισαγόμενων προϊόντων από ελληνικά. Να σημειώσουμε ότι τα σώματα ασφαλείας να αγοράζουν ακόμα μέρος της ειδικής ένδυσης και υπόδησής τους από την Τουρκία.
- Το ελληνικό κράτος οφείλει να διενεργεί ελέγχους σχετικά με τα εισαγόμενα προϊόντα που κυκλοφορούν παράτυπα στην ελληνική αγορά και να επιβάλλουν συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού στους Έλληνες παραγωγούς.
- Παροχή ρευστότητας με ανταγωνιστικό κόστος χρήματος. Δεν είναι δυνατόν να διανύουμε εποχή μηδενικών και αρνητικών επιτοκίων και οι τράπεζες να δανείζουν με 4% έως 6% επιτόκιο. Το κόστος χρήματος από τα ελληνικά τραπεζικά ιδρύματα θα πρέπει να κυμαίνεται από 2 % έως 4% και από κει και πέρα να υπάρξουν ειδικά προγράμματα επιδότησης επιτοκίου από ευρωπαϊκούς πόρους.
- Ενίσχυση του καταναλωτικού κλίματος για την αγορά ελληνικών προϊόντων.
- Ενίσχυση των προμηθειών του ευρύτερου Δημοσίου και των ΟΤΑ από προϊόντα ελληνικής παραγωγής. Για να συμβεί αυτό, αρκεί να μην έχουν πρόκριμα τα εισαγόμενα με τα γνωστά κυκλώματα προϊόντων φωτογράφισης και προδιαγραφής εισαγόμενων προϊόντων.
- Τα δύο τρίτα του νέου ΕΣΠΑ να κατευθυνθούν προς την ενίσχυση της ελληνικής παραγωγής και των εξαγωγών.
- Αύξηση του ορίου deminimis στις 500.000 ευρώ.
- Φορολογικά κίνητρα και ασφαλιστική ελάφρυνση για τις επιχειρήσεις που διατηρούν και αυξάνουν τις θέσεις εργασίας.
Σήμερα το βασικό μέλημα είναι τι πρέπει να γίνει, για να υπάρχουμε αύριο ως έθνος, ως κοινωνία και ως οικονομία. Εδώ τον πρώτο ρόλο παίζουν τα οικονομικά «μπαζούκας». Η αγορά στερήθηκε βίαια το οξυγόνο της και αυτό θα πρέπει να αναπληρωθεί άμεσα, ώστε να μην αποβιώσει ο ασθενής· διότι μετά, όσο οξυγόνο και να διοχετευθεί, θα είναι άχρηστο. Στηρίζοντας την παραγωγή, στηρίζεται έμμεσα η κατανάλωση, διατηρούνται οι υφιστάμενες θέσεις εργασίας και δημιουργούνται νέες. Το θέμα δεν είναι μόνο τα ποσοτικά κριτήρια δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, αλλά κυρίως τα ποιοτικά. Άλλο είναι να δημιουργούνται θέσεις εργασίας για καφετέριες και κομμωτήρια και άλλο για την παραγωγή και την εξωστρέφεια. Πρέπει επιτέλους να λειτουργήσουν και τα ποιοτικά κριτήρια, ώστε οι θέσεις εργασίας να είναι διατηρήσιμες (sustainability). Με αυτόν τον τρόπο βελτιώνεται το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και βελτιώνονται οι δείκτες απασχόλησης. Η κατεύθυνση συνεπώς για την επόμενη μέρα πρέπει να έχει τα χαρακτηριστικά αντιμετώπισης κατάστασης εκτάκτου ανάγκης.
Σε ό,τι αφορά τις επιχειρήσεις, αφού ξεπεραστεί το σοκ, τότε και οι ίδιες θα πρέπει να αυξήσουν τις δράσεις εταιρικής κοινωνικής ευθύνης (CSR andsustainability) όσο μπορούν, ώστε να συνδράμουν και αυτές με την σειρά τους το κοινωνικό σύνολο στο οποίο ανήκουν.
Όλο αυτό που ζούμε σήμερα θυμίζει το ταξίδι του Δάντη στον Άδη και τον επώδυνο κύκλο «κόλαση»-«καθαρτήριο»-«παράδεισος». Ως γνωστόν, ο Δάντης στη «Θεία Κωμωδία» έκανε μία κάθοδο στην κόλαση συνοδευόμενος από τον δάσκαλό του Βιργίλιο, ενώ η πορεία του στον παράδεισο έγινε με την παρουσία της Βεατρίκης. Το σημαντικό είναι, στην επικείμενη κάθοδό μας στην «κόλαση» να πάρουμε μαζί μας τον «δάσκαλό» μας, ώστε να διδαχτούμε από αυτήν τη δοκιμασία, να περάσουμε από το καθαρτήριο, να εξαγνιστούμε και να βγούμε στον «παράδεισο» σοφότεροι και ορκισμένοι να μην επαναλάβουμε τα ίδια λάθη. Να βγούμε δυνατότεροι και θωρακισμένοι, ώστε να αντιμετωπίσουμε και πάλι τον νέο επώδυνο κύκλο που θα μας επιφυλάσσει η ζωή, όταν αυτή το αποφασίσει.
Masterplans, businessplans, κυβερνητικά προγράμματα, ευρωπαϊκοί στόχοι, οικονομικές διακρατικές συμφωνίες, corporatecharts,όλα έρχεται ένα μικρόβιο και τα κονιορτοποιεί. Το μάθημα που θα έπρεπε να πάρουμε είναι ότι ο κανόνας δεν είναι η βεβαιότητα αλλά η αβεβαιότητα. Η ανθρωπότητα ιστορικά ζει μερικές χρονικές παρενθέσεις νηνεμίας μέχρι την επόμενη αναταραχή. Αυτό λοιπόν που όλοι πρέπει να συνειδητοποιήσουμε είναι ότι είμαστε ευάλωτοι σε κάθε είδους χτυπήματα από την ίδια την φύση, η οποία μας ανταποδίδει στον δικό της χρόνο τα χτυπήματα που προηγουμένως της έχουμε δώσει εμείς, αλλά επίσης και από τον ίδιο τον άνθρωπο, όταν του συμπεριφερόμαστε απάνθρωπα.
Σύμφωνα με την ανάλυση της MorganStanley, αναμένεται πτώση του παγκόσμιου ΑΕΠ κατά 5,3% για το 2020 και αύξηση 6,3% για το 2021. Πρόκειται δηλαδή για μία καμπύλη V,όπου στο τέλος του 2021 θα είμαστε λίγο υψηλότερα από το επίπεδο ανάπτυξης που ήμασταν το 2019. Δεν είναι διαφορετικό από τον κύκλο του Δάντη στον Αδη.
Ήδη οι οικονομολόγοι έχουν αρχίσει να συζητάνε τα νέα δεδομένα με βάση τον νέο όρο «Coronomics». Οι κυβερνήσεις έχουν ήδη εκφραστεί σε παγκόσμιο επίπεδο για μαζικό Helicoptermoney, το οποίο θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν σοφά, ώστε αυτή η κρίση να μην οδηγήσει μεσοπρόθεσμα σε στασιμοπληθωρισμό. Κατά την άποψή μου, θα πρέπει να ακολουθήσουμε πολιτικές τύπου Μπρέτον Γουντς και προγράμματα τύπου σχεδίου Μάρσαλ, όπως και είναι αναγκαίο να εκπονηθούν ενισχυμένα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα με εφαρμογή κυρίως στον αδύναμο και πολύπαθο ευρωπαϊκό νότο. Η ανάγκη είναι περισσότερο από επιτακτική. Σε αυτήν την συγκυρία, εάν η Γερμανία συνεχίσει την γνωστή πολιτική της αναλγησίας, τότε θα χρεωθεί πολιτικά τις συνέπειες της στάσης της και θα οδηγήσει όλο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα σε τέλμα. Αυτό που προέχει όμως είναι η ανθρωπότητα να έχει τις χαμηλότερες δυνατές απώλειες σε ανθρώπινες ζωές. Ακολούθως, θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε πώς η ανθρωπότητα θα αντιμετωπίσει με την χρήση των εργαλείων της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης την επόμενη κρίση, είτε αυτή θα είναι πανδημία είτε κάποια άλλη κοσμική δοκιμασία.
