Του Διονύση Γουσέτη
Γράφτηκαν τόσα πολλά για να ερμηνεύσουν εκ των υστέρων κάτι που δεν προέβλεπαν εκ των προτέρων, ώστε κανείς τα χάνει προσπαθώντας να κατανοήσει τις αιτίες των γεγονότων. Πολλοί «είδαν» το κοσμοϊστορικό Brexit με τα γυαλιά του ιδεολογικού προσανατολισμού τους -ή της ιδεοληψίας τους- την ορθότητα του οποίου θέλησαν να αποδείξουν με αρλούμπες, χρησιμοποιώντας αυτό το κοσμοϊστορικό γεγονός. Άλλοι εξ αυτών απεφάνθησαν ότι φταίει ο δήθεν νεοφιλελευθερισμός της Ευρώπης. Μιας Ευρώπης που ανέχεται τον κρατισμό των ελληνικών κυβερνήσεων και συμβάλλει στην κακομοιριά των Ελλήνων. Άλλοι βρήκαν ευκαιρία να (ξανα)επιτεθούν στην ΕΕ χτυπώντας τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών. Σαν να καθορίζουν οι γραφειοκράτες το μέλλον της Ευρώπης.
Εκείνοι που -αντίθετα- απεφάνθησαν ότι φταίει που η Ευρώπη δεν είναι αρκετά φιλελεύθερη και επιβάλλει φοροκαταιγίδες έχουν μια δόση αλήθειας. Ο πρόεδρος της Δράσης Θ. Σκυλακάκης, καθώς και η Άννα Διαμαντοπούλου, πάτησαν επίσης μια σωστή χορδή: η Ευρώπη δεν είναι ανταγωνιστική. Σημαντικό ρόλο σ' αυτό έπαιξε η παγκοσμιοποίηση, δηλαδή η έξοδος κεφαλαίων προς χώρες του τρίτου κόσμου. Κατηγορήθηκε από την παγκόσμια Αριστερά ως ιμπεριαλισμός νέου τύπου. Πρόκειται όμως για το αντίθετο: αυτή η έξοδος κεφαλαίων συνέβαλε αποφασιστικά στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου των χωρών όπου μετακόμισε, σε βάρος των (δυτικών) χωρών προέλευσής τους και ιδιαίτερα σε βάρος των μεσαίων τάξεων της Δύσης, που ένιωσαν στο πετσί τους την απώλεια επενδύσεων, θέσεων εργασίας και εισοδήματος (βλ. στατιστικά στοιχεία από το Bloomberg, 27/6/2016).
Άλλοι είπαν ότι για το Brexit έφταιγε ο οπορτουνισμός των δυο μεγάλων κομμάτων. Και αυτό είναι αλήθεια. Επίσης είναι αλήθεια ο πανικός που δημιουργήθηκε από την έξαρση του μεταναστευτικού κύματος, όχι τόσο Αφρικανών και Ασιατών (προσφύγων) όσο πολιτών άλλων χωρών της Ε.Ε. (κυρίως Πολωνία) και μουσουλμάνων. Είναι χαρακτηριστικές οι ρατσιστικές επιθέσεις από την επομένη των αποτελεσμάτων. Οι λαϊκιστές Φάρατζ και Τζόνσον πάτησαν πάνω σε αυτό τον πανικό κάνοντας ρατσιστική προεκλογική εκστρατεία χιτλερικού τύπου. Ακόμα και ο πρωθυπουργός Κάμερον χρέωσε βολικά το φταίξιμο του Brexit στην Ε.Ε.: αν δεν επέμενε στην πολιτική της για το μεταναστευτικό δεν θα υπήρχε Brexit.
Και η διαφοροποίηση της Σκωτίας;
Οι παραπάνω αναλύσεις περιέχουν αναμφισβήτητα καθεμιά ένα κομμάτι ερμηνείας της αιτίας του Brexit. Καμία όμως από αυτές δεν ερμηνεύει ένα κεντρικό ζήτημα που είναι η διαφοροποίηση της Σκωτίας. Όλες οι ερμηνείες που διατυπώθηκαν παραπάνω έχουν ισχύ, περισσότερη ή λιγότερη, και για τη Σκωτία. Γιατί λοιπόν δεν λειτούργησαν και στην περίπτωση της Σκωτίας; Γιατί οι Σκωτσέζοι ψήφισαν υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε. με τόσο μεγάλο ποσοστό (62%); Γιατί η Σκωτία αγωνίζεται με κάθε τρόπο να διατηρήσει τους δεσμούς της με την Ε.Ε., σε πείσμα της έκβασης του βρετανικού δημοψηφίσματος υπέρ του Brexit; Προφανώς υπάρχει και κάποια άλλη αιτία και είναι απορίας άξιο που καμιά από τις (πολλές) αναλύσεις που διάβασα δεν ασχολούνται με αυτήν.
Ψάχνοντας για την αιτία της σκωτσέζικης διαφοροποίησης, μου ήρθε στο νου η διεισδυτική ανάλυση του Μαρξ, όπως την εξέφρασε στη «18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη». Την παραθέτω:
«Οι άνθρωποι κάνουν την ίδια τους την ιστορία, δεν την κάνουν όμως κάτω από ελεύθερες συνθήκες, που διάλεξαν μόνοι τους, αλλά κάτω από συνθήκες στις οποίες βρέθηκαν, που τους δόθηκαν και κληρονομήθηκαν από το παρελθόν. Η παράδοση από τις πεθαμένες γενεές βαραίνει σαν εφιάλτης πάνω στα μυαλά των ζωντανών».
Η Σκωτία ενώθηκε ομοσπονδιακά με την Αγγλία το 1707 για να φτιάξουν τη Βρετανία. Μέχρι τότε πολεμούσαν μεταξύ τους για αιώνες και η αμοιβαία αντιπάθεια δεν έπαψε. Μόλις πριν δυο χρόνια, στις 18 Σεπτεμβρίου 2014 έγινε δημοψήφισμα στη Σκωτία για την απόσχιση και ανεξαρτησία της από τη Βρετανία. Η συμμετοχή σε εκείνο το δημοψήφισμα ήταν πρωτοφανής (84,6%) και η απόσχιση έχασε με βραχεία κεφαλή (44,7% έναντι 55,3%). Είναι φανερό ότι στο 62% υπέρ της Ε.Ε. τούτου του δημοψηφίσματος περιέχεται η αντι-αγγλική ψήφος του 2014.
Κατ' αναλογία, στο 55% των αγγλικών ψήφων υπέρ της αποχώρησης, περιλαμβάνεται η αμοιβαία απέχθεια Ε.Ε. – Βρετανίας, από την εποχή του ντε Γκωλ και της Θάτσερ. Όσο κυβερνούσε ο ντε Γκωλ έβαζε βέτο στην εισδοχή της Βρετανίας στην Ενωμένη Ευρώπη και όσο κυβερνούσε η Θάτσερ έβαζε βέτο στις προσπάθειες για ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Και προφανώς αυτά τα βέτο παραπέμπουν επίσης στο απώτερο παρελθόν και ερμηνεύονται από την ίδια ρήση του Μαρξ. Έτσι ερμηνεύεται και το φαινομενικά παράδοξο φαινόμενο ότι η αποχώρηση (leave) υπερψηφίστηκε με μεγαλύτερα ποσοστά στις περιοχές της Βρετανίας που ευεργετήθηκαν με κοινοτικά κονδύλια περισσότερο από τις άλλες, επειδή βέβαια ήσαν οι πιο καθυστερημένες. Έτσι ερμηνεύεται και το ότι οι παλιότεροι (συνταξιούχοι και απόμαχοι), αυτοί που βρίσκονται πιο κοντά στις «πεθαμένες γενεές», ήσαν αυτοί που έγειραν την πλάστιγγα υπέρ της αποχώρησης της Βρετανίας. Έτσι ερμηνεύεται και το κωμικό γεγονός που δημοσίευσε η εταιρεία google: μετά το αρνητικό για την Ε.Ε. αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, το δεύτερο σε συχνότητα ερώτημα των Βρετανών στη μηχανή αναζήτησης ήταν «τι είναι η Ε.Ε.;». (Και το πρώτο ήταν «Ποιος θα αντικαταστήσει τον Κάμερον;»). Οι άνθρωποι ψήφισαν να αποχωρήσουν από κάτι που δεν γνώριζαν τι είναι! Με ποιο κριτήριο λοιπόν ψήφισαν;
Η ρήση του Μαρξ ερμηνεύει κατ' αναλογία και το επίσης φαινομενικά ελληνικό παράδοξο, για να έρθω και στα καθ' ημάς. Η Ελλάδα είναι η πιο ευεργετημένη χώρα της Ε.Ε. από κοινοτικά κονδύλια. Και συγχρόνως είναι η πιο αντι-ευρωπαϊκή από τις χώρες της Ε.Ε. Το απέδειξε στο δικό της περυσινό δημοψήφισμα, όταν με σημαντικό ποσοστό (62%) προτίμησε την άτακτη χρεοκοπία και τη βαθιά φτώχεια από το πρόγραμμα στήριξης των εταίρων μας. Η ρήση του Μαρξ, σε τούτη την περίπτωση, παραπέμπει στις «πεθαμένες γενεές» της «πατρικής διδασκαλίας» και της καθ' ημάς Ανατολής που ακόμα «βαραίνουν σαν εφιάλτης». Το χειρότερο είναι ότι οι καθ' ημάς Φάρατζ και Τζόνσον μας κυβερνούν ήδη ενάμιση χρόνο και προσθέτουν -αντί να αφαιρούν- νέους εφιάλτες πάνω στους παλαιούς εναντίον των δυτικών εταίρων μας. Ένας από αυτούς, ο υπουργός εργασίας, κ. Γιώργος Κατρούγκαλος -καθηγητής πανεπιστημίου παρακαλώ- φρόντισε, μια ημέρα πριν το αγγλικό δημοψήφισμα, να χύσει δηλητήριο στις ήδη αντιδυτικά αλλοτριωμένες ψυχές μας με την αιμοδιψή δήλωση: «Το ΔΝΤ θέλει ξανά αίμα το φθινόπωρο. Θέλει ομαδικές απολύσεις, ακόμη μεγαλύτερη απορρύθμιση, να μην έχουμε πλαίσιο προστασίας των εργαζομένων».
Παρόμοιο δηλητήριο έχυναν και οι προηγούμενες κυβερνήσεις της εποχής της κρίσης. Η Ε.Ε. είναι ένας εύκολος σάκος του μποξ για να ρίχνουμε τις δικές μας μπαγαποντιές και αποτυχίες. Ο Κάμερον που το έκανε κατέστρεψε τη χώρα του και την καριέρα του. Εμείς καταστρέφουμε μόνιμα τη χώρα μας και οι πολιτικοί μας τις καριέρες τους. Μάλλον έχουν υιοθετήσει συλλογικά ως τώρα την άποψη του στρατηγικού συμβούλου Νίκου Καρανίκα: «Η καριέρα είναι χολέρα». Ας μη συνεχίσει μετά τον κ. Τσίπρα αυτή η μανία καταστροφής.
