Η εικόνα που έχεις για ένα ζήτημα και ο τρόπος με τον οποίο το προσεγγίζεις, πολλές φορές καθορίζει το αποτέλεσμα των ενεργειών σου. Αν η εικόνα και η προσέγγιση είναι εσφαλμένες, τότε οι ενέργειές σου είναι καταδικασμένες να αποτύχουν. Και αντίθετα από τι συμβαίνει στον ακαδημαϊκό χώρο, στην εφαρμοσμένη πολιτική δεν έχεις πολλές ευκαιρίες για λάθος εκτιμήσεις και αποφάσεις…
Η παραπάνω παραδοχή αφορά, δυστυχώς, τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε και αντιμετωπίζουμε την Τουρκία. Στη λογική της μακράς διαχείρισης της ελληνοτουρκικής κρίσης, που χαρακτηρίζει τις ενέργειές μας από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 ως σήμερα, είδαμε την Τουρκία ως σύμμαχο, την είδαμε ως εχθρό, αλλά ποτέ δεν την είδαμε ως ανταγωνιστή! Ανταγωνιστή δικό μας και ανταγωνιστή των κρατών με τα οποία έχουμε όσμωση συμφερόντων.
Οι διαφορές μεταξύ συμμάχου, εχθρού και ανταγωνιστή
Η ιδεολογική μας άρνηση να δούμε και να αντιμετωπίσουμε την Τουρκία ως ανταγωνιστική δύναμη μας έχει φέρει στη σημερινή δεινή οικονομική, αμυντική και διπλωματική κατάσταση. Διότι αν βλέπαμε την Τουρκία ως ανταγωνιστή, τότε δεν θα είχαμε αφήσει στην τύχη της την οικονομία μας, την αμυντική μας θωράκιση και τη διπλωματική μας θέση.
Με τον σύμμαχο υπάρχει ουσιαστική όσμωση συμφερόντων. Προσπαθήσαμε να δούμε την Τουρκία ως σύμμαχο (ορισμένοι εργολαβικά ή εγωιστικά εξακολουθούν να την βλέπουν έτσι…) και φάγαμε στην πράξη τα μούτρα μας. Ούτε οι κουμπαριές απέδωσαν, ούτε οι διάλογοι, ούτε τα ΜΟΕ, ούτε η διπλωματία των σεισμών, ούτε ο αυτό-αφοπλισμός, ούτε η ευρωπαϊκή προοπτική, ούτε οι ελληνοτουρκικές φιλίες και η πολιτιστική διπλωματία, ούτε οι διπλωματικά ασαφείς ανοιχτοί δίαυλοι, ούτε τίποτα που να παραπέμπει στο «να τα βρούμε» ή του «βρείτε τα»…
Από την άλλη πλευρά, ο εχθρός είναι συνήθως φανερός και στοχεύει στην καταστροφή σου. Είδαμε την Τουρκία ως εχθρό (για να ικανοποιήσουμε το θυμικό μας και το ακροατήριο, αυτή είναι η πικρή αλήθεια…) και έχουμε εισπράξει διπλωματική απομόνωση και δεύτερες σκέψεις των αμυντικών μας «δωρητών» (διότι εκεί φτάσαμε) σχετικά με τους εξοπλισμούς που πραγματικά χρειαζόμαστε μην τυχόν και χαλάσουμε ισορροπίες και σχέδια, καθώς επίσης φιλικές παραινέσεις να αρκεστούμε σε ρόλο διατήρησης μέτρων-τάξης αντί της εθνικής κυριαρχίας.
Ανάμεσα στον σύμμαχο και τον εχθρό, υπάρχει ο ανταγωνιστής! Ο ανταγωνιστής συνήθως δεν κινείται φανερά και σε ωθεί σταθερά στην ασφυξία. Αν απλά θέλει να σε θέσει εκτός «αγοράς», στοχεύει στο να σε «κλείσει». Αν του είσαι σε κάτι χρήσιμος, τότε στόχος του είναι να σε πάρει τσάμπα και να ενσωματώσει τα περιουσιακά σου στοιχεία στο δικό του ενεργητικό.
Με την Τουρκία ούτε κοινά συμφέροντα έχουμε, ούτε μας πολεμά φανερά! Μας ροκανίζει στην διεθνοπολιτική «αγορά» με στόχο να μας ενσωματώσει τσάμπα στο ενεργητικό της και εμείς δεν έχουμε πάρει χαμπάρι. Πόσο μάλλον να προβούμε σε ενέργειες που θα κινητοποιούσαν τους «συνεταίρους και μετόχους» μας να αυξήσουν το μετοχικό κεφάλαιο και να πάρουν αποφάσεις ανατροπής των τετελεσμένων που προσπαθεί να μας δημιουργήσει στη διεθνοπολιτική «αγορά» η Τουρκία.
Αυτή είναι η πραγματικότητα και αν την κατανοήσουμε, θα αλλάξει ο διπλωματικός μας λόγος και θα γίνει πιο αποτελεσματικός.
Φιλόδοξος σχεδιασμός
Η Ελλάδα είναι μεν κρίσιμο, αλλά αποτελεί μικρό μέρος του Τουρκικού σχεδιασμού, που βρίσκει αρκετούς ισχυρούς υποστηρικτές στο διεθνές σύστημα.
Στο στόχαστρο της Τουρκίας βρίσκονται η ενιαία θεσμική δομή και η οικονομική επιβίωση της Ευρώπης και της Κίνας, γεγονός που εξυπηρετεί τα μέγιστα τους δυο μεγάλους παραδοσιακούς παίκτες, τις ΗΠΑ και τη Ρωσία.
Στόχος της Άγκυρας είναι η από θαλάσσης και ξηράς «απομόνωση» της Ευρώπης από την Ασία, με εκείνη να παίζει τον ρόλο κλειδί, ανάλογα με τα επίπεδα επισφάλειας που θα ελέγχει, προκειμένου να οδηγήσει σε θεσμική αποσύνθεση και αποδυνάμωση την Ευρωπαϊκή και κυρίως Κινεζική ολοκλήρωση.
Εκτός από τις ΗΠΑ και τη Ρωσία που έχουν εύλογα συμφέροντα στο να μην επιτρέψουν σε άλλους ανταγωνιστές να διεκδικήσουν μερίδια «αγοράς», υπάρχει και ένας γκρίζος χώρος στον οποίο κινούνται εντυπωσιακά μικρότερα κράτη και δυνάμεις που έχουν όσμωση συμφερόντων με τον φιλόδοξο τουρκικό σχεδιασμό.
Στο μυαλό του Οδυσσέα…
Η Ελλάδα μέχρι τώρα παρουσιάζεται διεθνώς, είτε ως Χατζηαβάτης είτε ως Καραγκιόζης. Σε κρίσιμες φάσεις της Ιστορίας μας υπήρξαμε και Μπαρμα-Γιώργηδες, αλλά γρήγορα, δυστυχώς, επιστρέφαμε στους παραδοσιακούς μας ρόλους.
Αντίθετα αν μοιάζαμε λίγο στον Ιάσωνα, τον Θησέα ή τον Οδυσσέα των μυθικών ή αν θέλετε πρώιμων ιστορικών μας χρόνων, θα είχαμε σήμερα άλλη προσέγγιση και διπλωματικό λόγο απέναντι στον ανταγωνιστή Τουρκία και απέναντι στους εταίρους μας. Αν βλέπαμε τις Συνόδους Κορυφής ως Γενικές Συνελεύσεις μετόχων θα είχαμε άλλη παρουσία και επιχειρήματα για να πείσουμε για τις θέσεις μας.
Αναρωτιέμαι σε πόσους ξένους δημοσιογράφους μίλησαν οι Έλληνες πρωθυπουργοί τα τελευταία χρόνια πριν από κρίσιμες Συνόδους Κορυφής δίνοντας έμφαση, όχι στις Ελληνικές ανησυχίες, αλλά εκθέτοντας με τρόπο και επιχειρηματολογία σύγχρονη και πειστική, τα κοινά διλήμματα που προκαλεί ο τουρκικός ανταγωνισμός/αναθεωρητισμός; Θέτοντας έξυπνα και εμμέσως υπόλογες ενώπιων των ψηφοφόρων τους τις ξένες κυβερνήσεις. Πόσες φορές έγιναν κοινές διεθνείς δημοσιεύσεις (Ελλήνων με άλλους Ευρωπαίους, Κινέζους, Ισραηλινούς, κλπ) για θέματα ασφάλειας κοινού ενδιαφέροντος που προκύπτουν από τον τουρκικό ανταγωνισμό; Πόσες φορές είδαμε συντονισμό δράσεων σε επίπεδο πρεσβειών ή επιχειρήσεων που να ενοχλούν ουσιαστικά την τουρκική διείσδυση για μερίδια «αγοράς»; Και αυτά είναι μόνο μερικές σκέψεις… Η ατζέντα περιλαμβάνει και πολλά άλλα!
Αντί επιλόγου…
Επαναλαμβάνω μονότονα και ίσως κουραστικά, ότι βρισκόμαστε σε εντελώς λάθος πορεία!
Αντιλαμβάνομαι πλήρως τους περιορισμούς! Δεν αντιλαμβάνομαι την σπουδή με την οποία καλλιεργούνται μύθοι στο εσωτερικό και έλλειψη ικανότητας στο εξωτερικό για το μέλλον μας και την προάσπιση, με σύγχρονο και έξυπνο τρόπο, της κυριαρχίας μας.
Δέχομαι ότι η φύση των ανθρώπων δύσκολα αλλάζει – οι άνθρωποι της εξουσίας θα παραμένουν «άρπαγες» [1] – αλλά αυτό διευθετείται μέσα από μια διαφορετική προσέγγιση που πρέπει να γίνει επιτέλους και δεν θα αφορά ηθικούς νόμους και άλλα ωραία περιτυλίγματα…
Πάντως το ροκάνισμα του τουρκικού ανταγωνισμού/αναθεωρητισμού θα συνεχίζεται, την ώρα που στις Βρυξέλλες ακόμη προσπαθούν να κατανοήσουν βασικά πράγματα και να χωρίσουν δυο γαιδάρων άχυρα…
*Ο Βασίλης Κοψαχείλης είναι Διεθνολόγος
[1] Philippe Gigantes (2004), Εξουσία & Απληστία – Μια Σύντομη Ιστορία του Κόσμου (Αθήνα: Λιβάνης)
