Της Βιέρα Γιούροβα*
Οι πρόσφατες αποκαλύψεις σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η Cambridge Analytica απέκτησε μέσω του Facebook πρόσβαση στα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα περισσότερων από 50 εκατομμυρίων ανθρώπων είναι ανησυχητικές. Ακόμη πιο ανησυχητικό όμως είναι το πώς χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα αυτά με στόχο να αλλάξουν τη συμπεριφορά των ανθρώπων, να επηρεάσουν την ψήφο τους και, σε τελική ανάλυση, τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι δημοκρατίες μας.
Μολονότι δεν έχουμε ακόμη κατανοήσει σε βάθος τα γεγονότα, είναι ήδη σαφές ότι συνέβησαν τελείως απαράδεκτα πράγματα. Αυτό που μας τρομάζει είναι ότι, αν και μόνο 270 000 άτομα περίπου έδωσαν τη συγκατάθεσή τους και κατέβασαν την επίμαχη εφαρμογή, σύμφωνα με δημοσιεύματα του Τύπου συλλέχθηκαν τα δεδομένα 50 εκατομμυρίων χρηστών χωρίς τη συγκατάθεσή τους. Κανένας από τους ανθρώπους αυτούς δεν γνώριζε ότι τα στοιχεία του χρησιμοποιήθηκαν για τον επηρεασμό των πολιτικών φρονημάτων εκατομμυρίων, ούτε οι αρχές προστασίας δεδομένων ενημερώθηκαν για την κατάχρηση των εν λόγω δεδομένων.
Τούτες οι αποκαλύψεις είναι άλλη μια αμείλικτη υπενθύμιση του πόσο επιτακτικά αναγκαίοι είναι οι εκσυγχρονισμένοι κανόνες για την προστασία των δεδομένων που θα τεθούν σε εφαρμογή τον Μάιο. Οι κανόνες αυτοί θα επιβάλουν την υποχρέωση λογοδοσίας, διαφάνειας και υπευθυνότητας στον τρόπο με τον οποίο οι εταιρείες χρησιμοποιούν τα δεδομένα των χρηστών τους. Σε περίπτωση που μια εταιρεία συγκεντρώνει δεδομένα για συγκεκριμένο σκοπό, δεν θα μπορεί να τα χρησιμοποιήσει για άλλους σκοπούς, παρά μόνον εάν ο χρήστης δώσει τη συγκατάθεσή του. Πράγματι, οι Ευρωπαίοι θα έχουν τον έλεγχο των προσωπικών τους δεδομένων, και η συγκατάθεσή τους θα πρέπει να δίνεται ρητώς μέσω της δυνατότητας προαιρετικής αποδοχής («opt-in»). Επίσης, η τήρηση των νέων κανόνων θα εξασφαλίζεται από τις αρχές προστασίας δεδομένων, οι οποίες θα διαθέτουν πραγματικές εξουσίες επιβολής κυρώσεων.
Βέβαια, θα πουν τώρα οι Κασσάνδρες ότι οι νέοι κανόνες για την προστασία των δεδομένων θα καταστήσουν αδύνατη τη χρήση δεδομένων από τα πολιτικά κόμματα, όπως για παράδειγμα τους καταλόγους διευθύνσεων που διαθέτουν, για τις προεκλογικές εκστρατείες τους και για την ενημέρωση των δυνητικών ψηφοφόρων τους. Οι νέοι κανόνες για την προστασία των δεδομένων δεν θα εμποδίζουν τις εκστρατείες αυτές.
Η χρήση δεδομένων για την καλύτερη ενημέρωση των πολιτών σε προεκλογικές περιόδους συμβάλλει σίγουρα στην υγιή λειτουργία των δημοκρατιών μας. Ωστόσο, υπάρχει μια κόκκινη γραμμή: δεν πρέπει να συγχέεται ποτέ η προσφορά δυνατοτήτων επιλογής στους πολίτες με τη χειραγώγηση των ψηφοφόρων. Οι αυστηροί κανόνες προστασίας των δεδομένων μπορούν να αποτρέψουν την υπέρβαση της κόκκινης γραμμής, ώστε να διαφυλάξουμε τη δημοκρατία μας.
Ο γενικός κανονισμός της ΕΕ για την προστασία των δεδομένων θεσπίζει το καλύτερο παγκοσμίως σύνολο δικαιωμάτων και μέσων προστασίας των καταναλωτών, μέχρι στιγμής, στον εν λόγω τομέα. Διαπιστώνουμε επανειλημμένα ότι η ψηφιακή οικονομία θα θέσει σε δοκιμασία τα όρια των μέσων που διαθέτουμε για την προστασία των δεδομένων. Οι πολίτες πρέπει να συνειδητοποιήσουν το πρόβλημα και να μην είναι αφελείς όσον αφορά τους τρόπους με τους οποίους χρησιμοποιούνται τα δεδομένα τους σε καθημερινά. Οφείλουμε όλοι μας να ανακτήσουμε τον έλεγχο και την κυριότητα των δεδομένων μας. Οι νέοι κανόνες για την προστασία των δεδομένων μάς παρέχουν τα εργαλεία – εναπόκειται σε μας να δραστηριοποιηθούμε και να τα αξιοποιήσουμε.
* Η κα Βιέρα Γιούροβα είναι Επίτροπος Δικαιοσύνης, Καταναλωτών και Ισότητας των Φύλων.
