Σαν άβγαλτος καπετάνιος που ταξιδεύει σε βαθιά νερά συμπεριφέρεται η κυβέρνηση στα εθνικά θέματα, λέει στο Liberal ο Κώστας Λάβδας, καθώς δείχνει να βιάζεται να τα κλείσει όλα, για προφανείς κομματικούς λόγους, με κίνδυνο όμως να υποπέσει σε λάθη.
Το αποτέλεσμα, κατά τον καθηγητή του Παντείου, είναι ότι τα Τίρανα βλέπουν στην Αθήνα μια κυβέρνηση χωρίς στρατηγική σε μια χώρα γονατισμένη από την κρίση, ενώ η Άγκυρα ξέρει ότι τρέμουμε και στην υποψία έντασης με την Τουρκία.
Όσο για το λεγόμενο «Σκοπιανό», παρ' ότι βρίσκεται σε αρκετά ώριμο στάδιο, ο κ. Λάβδας επισημαίνει ότι δεν έχει εξηγηθεί με νηφαλιότητα στους πολίτες. Ούτε έχει γίνει κατανοητό ότι πολλές από τις αντιδράσεις των γειτόνων δεν είναι παρά γκροτέσκα καμώματα, που δεν έχουν καμία σχέση με πραγματικά επικίνδυνους «αλυτρωτισμούς» όπως ο Αλβανικός.
«Η κυβέρνηση συνολικά και τα δύο κόμματα που τη στηρίζουν είναι πολύ βαθιά νυχτωμένα, βαθιά νερά, ρηχοί καπετάνιοι, ένας συνδυασμός που προκαλεί δέος», σημειώνει και προσθέτει με νόημα ότι δεν είναι δυνατόν από τη μια να υπολογίζεις στη βοήθεια των ΗΠΑ και από την άλλη να ενισχύσεις ολιγάρχες ρωσικών συμφερόντων.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Σε μια εβδομάδα ξεκινούν οι διαβουλεύσεις στη Νέα Υόρκη για το Σκοπιανό. Η θέση της κυβέρνησης είναι σύνθετη ονομασία με γεωγραφική προέλευση για όλες τις χρήσεις, εφόσον η γειτονική χώρα εγκαταλείψει το πνεύμα αλυτρωτισμού έναντι της Ελλάδας. Τα ίδια πάνω-κάτω υποστηρίζει και η ΝΔ. Πόσο κοντά είμαστε σε μια λύση;
Το ζήτημα της FYROM βρίσκεται σε αρκετά ώριμο στάδιο, ενδεχομένως να πλησιάζουμε και το κρίσιμο σημείο στο οποίο θα πρέπει να βρεθεί τρόπος να ομαλοποιηθούν οι σχέσεις με τη FYROM με συμφωνία εφ'' όλης κατά το δυνατόν βάσει της δικής μας προσέγγισης, πριν παγιωθεί και στο πλαίσιο του ΟΗΕ μια ονομασία που δεν θα μας βρίσκει σύμφωνους.
Είναι επίσης γεγονός ότι οι περισσότεροι από όσους μας στήριξαν στο Βουκουρέστι το 2008 έχουν κουραστεί με το ζήτημα. Αλλά το λεγόμενο «Σκοπιανό» δεν πρέπει να αναλύεται μόνο του, γιατί μόνο του έχει περιορισμένη σημασία.
Η πτώση της ακραία ανεύθυνης κυβέρνησης Γκρούεφσκι στα Σκόπια απομακρύνει σε μεγάλο βαθμό το γελοίο όσο και κιτς ψευδο-εθνικισμό των γειτόνων.
Όλα εξαρτώνται από το ευρύτερο πλαίσιο των σχέσεων στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Επομένως, για να κατανοήσουμε τα πράγματα πέρα από την ονοματολογία, προτείνω να ξαναδούμε την κατάσταση μέσα από δυο κρίσιμα ερωτήματα.
Πρώτον, ποιες απειλές πρωτίστως οφείλει να εξισορροπήσει η Ελλάδα; Δεύτερον, ποιες δυνατότητες αντικειμενικά έχει σήμερα η Ελλάδα; Στο πρώτο ερώτημα, η απάντηση είναι σαφής: την Τουρκία και την Αλβανία, με αυτή τη σειρά προτεραιότητας και σημασίας.
Η Τουρκία αυτή τη στιγμή διαμορφώνει το προφίλ μιας αρκετά ισχυρής αναθεωρητικής δύναμης στην περιοχή, ενώ η σχετική απομάκρυνση από την ΕΕ μειώνει περαιτέρω την προβλεψιμότητα και αυξάνει το απρόβλεπτο.
Η κυβέρνηση Ράμα στην Αλβανία είναι παραπλανητικά εκσυγχρονιστική και ενίοτε διαβρωτικά καθησυχαστική ενώ το εθνικιστικό ρεύμα εξακολουθεί να υφέρπει και είναι ισχυρό.
Δυστυχώς οι δυο απειλές, η υπαρκτή από την Τουρκία και η δυνητική από την Αλβανία συγκλίνουν στο επικίνδυνο όραμα της Μεγάλης Αλβανίας.
Όσοι ανησυχούν από τα γκροτέσκα καμώματα και τις γραφικές διαδηλώσεις στα Σκόπια, θα πρέπει να θυμούνται ότι δεν είναι όλοι οι «αλυτρωτισμοί» ίδιοι ούτε όλοι το ίδιο επικίνδυνοι.
Ο Αλβανικός είναι. Τόσο λόγω γνήσιου υπόβαθρου όσο και λόγω συγκλίσεων με τις επιδιώξεις της Τουρκίας. Στο δεύτερο ερώτημα, ποιες δυνατότητες αντικειμενικά έχει σήμερα η Ελλάδα, η απάντηση είναι περισσότερο σύνθετη.
Η σημερινή συγκυρία μεταφράζεται σε αυξημένες προκλήσεις, ενίοτε και σημαντικά παράθυρα ευκαιρίας, αλλά μειωμένες δυνατότητες.
- Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι αν οι ΑΝΕΛ επιμείνουν στην άκαμπτη γραμμή τους, πρέπει η αντιπολίτευση να ψηφίσει τη λύση στη Βουλή, αλλά αμέσως μετά η χώρα να οδηγηθεί σε εκλογές, αφού η κυβέρνηση θα έχει χάσει τη δεδηλωμένη πάνω σε μείζονος σημασία εθνικά θέματα. Τι λέτε;
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο κ. Κοτζιάς είναι γνώστης των συνθηκών και της περιοχής. Αλλά η κυβέρνηση συνολικά και τα δυο κόμματα που τη στηρίζουν είναι πολύ βαθιά νυχτωμένα. Βαθιά νερά, ρηχοί καπετάνιοι. Ένας συνδυασμός που προκαλεί δέος.
Πρέπει οπωσδήποτε να επιχειρηθεί μια συναίνεση των πολιτικών δυνάμεων του ευρωπαϊκού και συνταγματικού τόξου αναφορικά με τις στρατηγικές επιλογές της εξωτερικής πολιτικής.
Άμεσα, σήμερα, με πρωτοβουλία φυσικά της κυβέρνησης που έχει τη σχετική ευθύνη. Αυτή είναι η ουσία.
Όλα τα άλλα είναι ή εύλογα μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι μικροπολιτικοί τακτικισμοί. Όμως τα θέματα είναι τεράστια και η ιστορία θα είναι αμείλικτη.
Όσο για τη FYROM, αν υπάρξει συμφωνία, θα πρέπει να ακολουθηθεί από εντατική οικονομική, εμπορική, πολιτιστική και επικοινωνιακή εκστρατεία που θα υποβοηθήσει και την παγίωση των σχέσεων μας και της διεθνώς γνωστής ελληνικότητας της αρχαίας Μακεδονίας και της κληρονομιάς της.
- Αναφερθήκατε στο θέμα της Αλβανίας. Λίγες ημέρες πριν τη συνάντησή του με το Ν.Κοτζιά, ο Αλβανός ΥΠΕΞ δήλωσε ότι στην ατζέντα των συζητήσεων περιλαμβάνεται και το «τσάμικο» για να εισπράξει την απάντηση της ελληνικής πλευράς ότι ουδέποτε τέτοιο ζήτημα έχει τεθεί προς συζήτηση με την Αλβανία. Τι «βλέπουν» οι Αλβανοί και εγείρουν τέτοιες αξιώσεις;
Όπως είπα προηγουμένως, η Αλβανία αποτελεί σημαντική πρόκληση για την Ελλάδα. Και βέβαια σήμερα τα Τίρανα «βλέπουν» στην Αθήνα μια κυβέρνηση χωρίς στρατηγική και χωρίς εσωτερική εθνική συναίνεση σε μια χώρα γονατισμένη από την κρίση.
- Στα ελληνο-τουρκικά, πως είδατε την αναστολή της χορήγησης ασύλου στον Τούρκο στρατιωτικό, και τους πανηγυρισμούς της Άγκυρας;
Μια αναιμική κυβέρνηση χωρίς πυξίδα η οποία τρέμει και στην υποψία έντασης με την Τουρκία.
- Σε μια τέτοια συγκυρία, όπου η στάση των ΗΠΑ θα παίξει καθοριστικό ρόλο για τα εθνικά μας θέματα, σκιές σαν αυτές που δημιουργεί η δυσαρέσκεια των αμερικανών για τις επενδύσεις Σαββίδη, μπορεί να δημιουργήσουν προσκόμματα;
Δεν είναι δυνατόν ταυτόχρονα να υπολογίζεις (και πολύ σωστά) στη βοήθεια των ΗΠΑ και την ίδια στιγμή να επιχειρείς να ενισχύσεις ολιγάρχες ρωσικών συμφερόντων σε τομείς που αποτελούν σημείο-κλειδί της ελληνικής οικονομίας αλλά και των ΜΜΕ.
Βεβαίως η στήριξη των ΗΠΑ είναι στρατηγική και μακράς πνοής, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η νέα διαπλοκή τύπου ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ με τους δικούς τους ολιγάρχες περνάει απαρατήρητη.
- Συνοψίζοντας, η κυβέρνηση ποντάρει σε επιτυχίες στα εθνικά θέματα για να αποκομίσει πολιτικά οφέλη, και τα έχει ανοίξει όλα μαζί. Έχει σοβαρή στρατηγική ή τα αντιμετωπίζει με λογική του κομματικού οφέλους ; Ένα ερώτημα είναι επίσης αν είναι σε θέση να τα διαχειριστεί όλα ταυτόχρονα. Το ρωτώ γιατί βλέπω με σχετική ευκολία να προεξοφλούνται εθνικές επιτυχές δίχως ακόμη να έχουμε κάτι το απτό…
Πολύ καίρια ερώτηση και επισήμανση. Όπως είπα προηγουμένως, το ζήτημα πρέπει να αναλύεται συνολικά, δηλαδή σε σχέση με Τουρκία, Αλβανία, Βουλγαρία κλπ.
Προφανώς αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να ανοίγουμε όλα τα θέματα, σημαίνει αντίθετα ότι πρέπει να συνυπολογίζουμε όλες τις παραμέτρους ενώ επιχειρούμε να αντιμετωπίσουμε κάθε ξεχωριστό θέμα.
Γενικότερα, υπάρχει μια μυωπική εστίαση είτε σε σχήματα ιδεολογικής καταγωγής είτε σε απλοϊκές συγκλίσεις που απλώς μετρούν επικοινωνιακά.
Έτσι π.χ. η Βουλγαρία που ανέλαβε και την προεδρία της ΕΕ αυτό το εξάμηνο είναι πολύ εγγύτερα στην Ελλάδα και στο προσφυγικό και σε άλλα θέματα (FYROM, Αλβανία), σε σχέση με τη Σερβία αλλά και σε σχέση με κάποιες από τις 7 χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου τις οποίες αρέσκεται να προβάλλει ως δήθεν ομάδα η κυβέρνηση Τσίπρα – Καμμένου από το 2016 μέχρι σήμερα.
Στο Βουκουρέστι το 2008, η επιτυχία του πρωθυπουργού Κώστα Καραμανλή και της υπουργού Εξωτερικών Ντόρας Μπακογιάννη ήταν ότι κατόρθωσαν να μεταπειστεί η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ και να αποφασιστεί ομόφωνα ότι δεν μπορεί να ενταχθεί η FYROM εάν δεν υπάρξει προηγουμένως συμφωνία με την Ελλάδα.
Η πρόκληση σήμερα είναι να χαραχτεί συναινετικά μια εθνική γραμμή που να είναι εξίσου πειστική σήμερα στους συμμάχους μας που έχουν στο μεταξύ πράγματι κουραστεί από το «Σκοπιανό» και παράλληλα να εξηγηθεί αναλυτικά και με νηφαλιότητα στους έλληνες πολίτες που αξίζουν αλήθειες, σοβαρότητα και πλήρη ενημέρωση.
Ούτε εθνικιστικές κορώνες απέναντι σε μια ασθενή και σταδιακά μετασχηματιζόμενη FYROM, ούτε παθητική συμμόρφωση με μια ολοένα πιο αλαζονική Τουρκία.
* Ο κ. Κώστας Α. Λάβδας είναι Καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και έχει διατελέσει, μεταξύ άλλων, Senior Research Fellow στη London School of Economics και Καθηγητής στην Έδρα Ελληνικών και Ευρωπαϊκών Σπουδών «Κωνσταντίνος Καραμανλής» στη Fletcher School of Law and Diplomacy του Πανεπιστημίου Tufts στις ΗΠΑ.
