Του Αντώνη Τριφύλλη*
«Πάρτε κι αυτό το σχετικό...»- Ε. Βενιζέλος στην ομιλία του για την Novartis
«Το αγαπημένο σπορ του Mitterrand ήταν το τζούντο. Γιατί με αυτό μαθαίνεις να εκμεταλλεύεσαι την δύναμη του αντιπάλου προς όφελός σου...»
Καθώς η κλεψύδρα αδειάζει, τα κόμματα και οι κινήσεις πληθαίνουν και προετοιμάζονται για τον αγώνα τον καλό, σκέφτομαι πως θα ήταν χρήσιμο να εντοπίσω ορισμένα θέματα που κατέγραψα από την εποχή που είχα κι εγώ ασχοληθεί με τη σύνταξη πολιτικών προγραμμάτων και να τα καταθέσω. Ίσως βοηθήσουν τα επιτελεία να βελτιώσουν την απόδοσή τους, τουλάχιστον στο γραπτό λόγο.
Με τα χρόνια έχω διαβάσει ή προσπαθήσει να διαβάσω προεκλογικά προγράμματα που έχουν εκδοθεί στην περίοδο εκλογών. Η γενική διαπίστωση είναι ότι κανείς δεν τα διαβάζει. Μόνο οι πολιτικοί αντίπαλοι για να επισημαίνουν μετεκλογικά τις αναντιστοιχίες, και τις kolotoumbes, που σαν φαντάσματα επιστρέφουν μετά τις εκλογές.
Γιατί λοιπόν αποτυγχάνουν τα προγράμματα; Πρώτον, γιατί είναι μεγάλα σε έκταση και δεύτερον γιατί παγιδεύονται σ' αυτό που λέμε «ξύλινη γλώσσα». Ας δούμε μερικές από τους παράγοντες της «ξύλινης γλώσσας».
1. Οι λέξεις. Όπως μας έλεγε ο Γερμανός θεωρητικός του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος Kurt Biedenkopf, είναι το σύγχρονο όπλο της κατάκτησης της εξουσίας. «Στις μέρες μας οι επαναστάσεις δεν πραγματοποιούνται με τις καταλήψεις των σιδηροδρομικών σταθμών ή τα Ταχυδρομεία, αλλά με την κατάληψη των εννοιών των λέξεων».
Οι λέξεις, όπως όλοι γνωρίζουμε, είναι ζωντανοί οργανισμοί. Γεννιούνται, επικρατούν και πεθαίνουν. Ειδικοί γλωσσολόγοι κατέγραψαν χιλιάδες λέξεις της γερμανικής γλώσσας που είχαν απαξιωθεί από τη ναζιστική προπαγανδιστική μηχανή. Ακόμη και η λέξη «Λαός» (Das Volk) για χρόνια είχε «εξαφανιστεί» από το πολιτικό λεξιλόγιο. Όπως τότε, έτσι και σήμερα ο πολιτικός μας λόγος έχει καταδικάσει πολλές λέξεις. Κοιτάξτε ένα πολιτικό κείμενο και θα τις δείτε γραμμένες και επαναλαμβανόμενες. Τι πρέπει να γίνει; Οι συντάκτες των επόμενων προγραμμάτων να μπουν στον κόπο να ελέγξουν τα κείμενά τους που σκοπό έχουν να πείσουν τους ψηφοφόρους. Συχνά πρόκειται για λέξεις - καταφύγια, όπου κρύβονται η άγνοια, η ευκολία και η αμηχανία. Δεν είναι εύκολο. Ας πάρουμε για παράδειγμα τη φράση «εμείς θα καταργήσουμε το πελατειακό κράτος». Η αντικατάσταση του «πελατειακού κράτους» με μια άλλη φράση που να μην στερεί το μήνυμα θέλει δουλειά. Βλέπετε, έχει γίνει κατά κόρον χρήση από όλους, και όλοι σχεδόν, όχι μόνο δεν το εξάλειψαν, αλλά εφευρίσκουν νέες μεθόδους για να το διατηρήσουν.
2. Η μουσικότητα του κειμένου. Δεδομένου ότι τέτοιου είδους κείμενα συντάσσονται εν μέρει και από πολλούς τεχνοκράτες, παρουσιάζουν σοβαρές ασυμμετρίες. Στο ίδιο λοιπόν κείμενο συναντάμε βαρετά και ενδιαφέροντα αποσπάσματα. Έξυπνες λύσεις, ανέφικτες λύσεις, ανακολουθίες κλπ. Υπάρχει άραγε τρόπος ενοποίησης των κειμένων; Τρόπος που να συμπαρασύρει τον αναγνώστη; Μέθοδος για να τα μετατρέψει σε ελκυστικά; Ίσως μια μέθοδος είναι να ακολουθήσουμε τη μουσική φούγκα. Δηλαδή την επανάληψη του ίδιου μοτίβου στην αρχή κάθε πρότασης που να ακολουθείται από μια ρεαλιστική «μελωδία». π.χ. «Έχουμε τις λύσεις για την υγεία, γιατί…» και ακολουθούν οι προτάσεις χωρίς να χάνεται το μήνυμα σε σχοινοτενείς αναφορές στο παρελθόν, και στο τι έγινε λάθος. Αυτή η ανάγκη αυτοδικαίωσης πολιτικών είναι ένα από τα βαρίδια που πνίγουν το μήνυμα. Κλασική περίπτωση «μουσικότητας» παρακολουθήσαμε στην ομιλία του Ε. Βενιζέλου στην Βουλή με τη φράση «πάρτε κι αυτό το σχετικό» που επαναλάμβανε σε κάθε «στροφή» της παρέμβασης με τη σχετική κίνηση.
3. Στρατηγική. Είναι το αδύναμο σημείο όχι μόνο της προεκλογικής περιόδου, αλλά και της διακυβέρνησης με σοβαρές επιπτώσεις. Είναι επίσης ακόμη μια κενή λέξη στο μέτρο που δεν γνωρίζει μεγάλο μέρος του πολιτικού προσωπικού την πολυπλοκότητα και τις τεχνικές της. Πριν χρόνια ο διάσημος καθηγητής στρατηγικών σπουδών του Χάρβαντ Michel Porter προειδοποίησε ότι η έλλειψη στρατηγικής της ομοσπονδιακής κυβέρνησης απειλεί την ηγεμονική θέση των ΗΠΑ. Και επικέντρωσε την κριτική του σε επτά τομείς, μεταξύ των οποίων οι τέσσερις αφορούν στην Εκπαίδευση, και από ένας την περιφερειακή ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα κλπ. Είναι φανερό ότι διαχρονικά η χώρα μας, ακόμη και οι δανειστές αυτές τις μεταρρυθμίσεις τις απομόνωσαν μεταξύ τους, ενώ είναι συνδεδεμένες και αλληλεπιδρούν. Πότε δεν θυμάμαι πρόγραμμα πολιτικό να προσεγγίζει την προτεινόμενη πολιτική του με αυτό το πρίσμα.
4. Στόχοι. Για να εκπονήσει κανείς ένα στρατηγικό σχέδιο για τη διακυβέρνηση χρειάζεται να επιλέξει σωστά τους στόχους και να τα απαλλάξει από δυο «ασθένειες». Η πρώτη είναι η «επιβεβαίωση της προκατάληψης». Δηλαδή, η ανάγκη που έχουμε να επιβεβαιώνουμε τις προκαταλήψεις που έχουμε ενσωματώσει με την πάροδο του χρόνου. Η δεύτερη αφορά την «ψευδαίσθηση της γνώσης», δηλαδή να νομίζουμε ότι γνωρίζουμε ένα θέμα, αλλά στην ουσία να έχουμε επιφανειακή μόνο γνώση.
5. Κοινωνικά Δίκτυα. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην εμφάνιση του προγράμματος στο διαδίκτυο. Αν κάποιος νέος το επιλέξει αυτό που θα «ανοίξει», θα πρέπει να βρεθεί μπροστά σε ένα ελκυστικό θέαμα, που δεν μπορεί να το αναπαραστήσει το φυλλάδιο. Βίντεο σύντομα κείμενα, φωτογραφίες κ.α. θα πρέπει να επιστρατευτούν.
Μα θα μου πείτε, αφού διαπιστώνουμε ότι κανείς δεν τα διαβάζει προς τι ο κόπος και οι υποδείξεις; Πράγματι. Έτσι είναι. Όμως για όσους συμμετάσχουν στη σύνταξη του κειμένου δίνεται μια καλή ευκαιρία να προετοιμαστούν ως πολιτικά στελέχη, μια και ειδική σχολή κομματικών στελεχών δεν υπάρχει σε μόνιμη βάση. Και είναι κοινή διαπίστωση ότι τα πολιτικά στελέχη υστερούν σε κατάλληλη προετοιμασία ώστε να παίξουν το ρόλο τους, είτε ως αντιπολίτευση, είτε ως συμπολίτευση, την επομένη των εκλογών.
*Ο κ. Αντώνης Τριφύλλης είναι πρώην στέλεχος της Ε.Ε., μέλος του Εποπτικού Συμβουλίου της ΔιαΝΕΟσις.
