«Τα παιδιά έχουν μεγάλη προσαρμοστικότητα στις καταστάσεις, αρκεί να έχουν προσαρμοστικότητα και οι ενήλικες που τα επιβλέπουν» δηλώνει στο liberal.gr η ψυχολόγος MSc Βάσω Αντωνίου για τα συναισθήματα και την πίεση που νιώθει ένα παιδί αν ξέρει ότι ο γονιός του παρακολουθεί δίπλα του το μάθημα στην τηλεκπαίδευση.
Για τις πολλές ώρες που είναι μπροστά στις οθόνες τα παιδιά αυτή την εποχή, η κ. Αντωνίου προσθέτει ότι «στην παρούσα φάση η οθόνη είναι ο μόνος τρόπος για να φέρουν τα παιδιά εις πέρας όσα κανονικά θα έκαναν εκτός οθόνης. Το κρίνουμε, λοιπόν, ως ένα έκτακτο μέτρο».
Για τα φετινά ιδιαίτερα Χριστούγεννα τονίζει ότι τα παιδιά έχουν προσαρμοστικότητα στις συνθήκες και αυτό μπορεί να διευκολυνθεί ανάλογα με το πώς ο γονιός θα αντιδράσει πάνω σ’ αυτό: «Αν ο γονιός δίνει συνεχώς έμφαση στο τι δεν έχουμε, στο πόσο άσχημα και διαφορετικά είναι τα φετινά Χριστούγεννα, τότε αυτό σίγουρα θα επηρεάσει αρνητικά το παιδί πολύ περισσότερο από αυτή καθαυτή την κατάσταση».
Συνέντευξη στον Βασίλη Γαλούπη
- Υπάρχουν διαφορές μεταξύ του πρώτου lockdown και του δεύτερου;
Η αλήθεια είναι ότι το δεύτερο lockdown κουβαλάει μια επιβάρυνση. Δηλαδή, υπάρχει ήδη όλο αυτό το φορτίου από το πρώτο lockdown και το επιπλέον φορτίο τώρα είναι ότι υπάρχουν περισσότεροι άνθρωποι που είτε νοσούν, είτε πεθαίνουν. Αυτό που μας επιβαρύνει περισσότερο είναι ότι βρίσκεται πιο κοντά αυτή η απειλή.
- Υπάρχει μεγαλύτερος φόβος;
Υπάρχει ο φόβος της παράτασης. Έχουμε, άλλωστε, δρόμο μπροστά μας, ακόμα κι αν επέλθουν ο εμβολιασμός ή οι θεραπείες. Παρά ταύτα έχουμε αρκετό δρόμο να διανύσουμε, οπότε παρατείνονται κι όλα τα άλλα συναισθήματα. Ο φόβος, η ανασφάλεια, οι οικονομικές δυσκολίες. Σίγουρα, πάντως, υπάρχει και μια εξοικείωση, αφού στο πρώτο lockdown ήταν πιο άγνωστες οι καταστάσεις συγκριτικά με το σήμερα.
- Τα παιδιά πως αντιδρούν σε αυτή την κατάσταση; Βρίσκονται πλέον να κάνουν τα πάντα μέσα από μια οθόνη: Σχολείο, φροντιστήρια, chat με φίλους τους, ηλεκτρονικά παιχνίδια ή τηλεόραση.
Να το σκεφτούμε λίγο διαφορετικά. Αυτή τη στιγμή περνάμε μια φάση κρίσης. Με τα έκτακτα μέτρα που ισχύουν, πράγματι τα παιδιά εκτίθενται πολλές ώρες μπροστά σε μια οθόνη και κάνουν πολλές βασικές καθημερινές λειτουργίες μέσω υπολογιστή. Αυτό, όμως, είναι ένα έκτακτο μέτρο λόγω της πανδημίας. Και αν δεν κάνουν όλα αυτά μέσω της τεχνολογίας, τότε σημαίνει ότι χάνουν την εκπαίδευσή τους, ότι χάνουν την επαφή τους με τους φίλους τους, τη διασκέδασή τους, την κοινωνικοποίησή τους. Είναι θέμα κόστους - οφέλους.
- Να μην ανησυχούν οι γονείς, δηλαδή;
Στην παρούσα φάση η οθόνη είναι ο μόνος τρόπος για να φέρουν τα παιδιά εις πέρας όσα κανονικά θα έκαναν εκτός οθόνης. Το κρίνουμε, λοιπόν, ως ένα έκτακτο μέτρο. Και σίγουρα είναι παρατεταμένο, αλλά στη βάση του είναι προσωρινό. Για να μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε αυτό που γίνεται σήμερα θα πρέπει οι γονείς να διασφαλίζουν ότι τα παιδιά θα έχουν και χρόνο εκτός οθόνης.
Υπάρχει όντως η πίεση, δεν μπορεί να λειτουργήσει ο περιορισμός στο παιδί ότι δεν θα κάνει τηλεκπαίδευση ή δεν θα δει τους φίλους του, αλλά όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο περνάει εκτός οθόνης τις υπόλοιπες ώρες, τόσο το καλύτερο.
- Πως νιώθει το παιδί αν ξέρει ότι ο γονιός του παρακολουθεί το μάθημα; Δεν αισθάνεται άβολα; Ειδικά αν δέχεται κάποια παρατήρηση όταν κάνει κάποιο λάθος.
Αυτό εξαρτάται από την περίπτωση. Τα παιδιά έχουν μεγάλη προσαρμοστικότητα στις καταστάσεις, αρκεί να έχουν προσαρμοστικότητα και οι ενήλικες που τα επιβλέπουν. Δηλαδή, ένας γονιός ο οποίος είναι παρεμβατικός ούτως ή άλλως, προφανώς και τώρα θα είναι παρεμβατικός αφού θα έχει τη δυνατότητα να είναι δίπλα στο παιδί του την ώρα του μαθήματος. Αυτό σίγουρα θα αγχώσει το παιδί.
Είναι, όμως, και κάτι που θα είναι συνεπές και με τις γενικότερες αγχωτικές συμπεριφορές του γονιού. Δεν πρέπει, λοιπόν, να στοχοποιηθεί η διαδικασία της τηλεκπαίδευσης. Η συμπεριφορά των γονιών όπως είναι γενικότερα θα είναι και τώρα και κάποια πράγματα πιθανόν να αμβλυνθούν.
- Καλό, δηλαδή, είναι οι γονείς να αφήνουν περισσότερο χώρο στα παιδιά ειδικά αυτή την εποχή...
Ναι, όπως δεν είναι μαζί τους την ώρα του μαθήματος στο σχολείο, να μην είναι δίπλα τους και την ώρα της τηλεκπαίδευσης. Εξαρτάται κι από την ηλικία, βέβαια. Ίσως θέλουν μια καθοδήγηση τα μικρότερα παιδιά ή μια επίβλεψη από λίγο πιο μακριά. Να μην νιώθει, όμως, το παιδί ότι το παρακολουθεί στενά ο γονιός.
Να έχει μια ελευθερία δράσης και προσωπικό χώρο. Όσο μεγαλύτερο είναι το παιδί, τόσο περισσότερος πρέπει να είναι ο χώρος του. Ακόμα και τα μικρότερα παιδιά που χρειάζονται καθοδήγηση, δεν πρέπει να πιέζονται. Ο γονιός είναι καλό να είναι διαθέσιμος ανά πάσα στιγμή, αλλά να ασχολείται με τα δικά του, όχι όλη την ώρα με το παιδί.
- Οι δάσκαλοι, που γνωρίζουν ότι τους παρακολουθούν τόσα παιδιά ενώ μπορεί να είναι και οι γονείς δίπλα από την οθόνη, νιώθουν κι αυτοί αμήχανα και άβολα;
Πολύ πιθανόν να νιώθουν έτσι. Οι δάσκαλοι, όμως, είναι ιδιαίτερα εκπαιδευμένοι στην έκθεση. Το έργο τους δυσκολεύει όταν υπάρχουν γονείς που είναι παρεμβατικοί. Κάτι που μπορούν να το διακρίνουν.
- Πως μπορεί να αντέξει ένα παιδάκι χωρίς την ατμόσφαιρα των Χριστουγέννων, τα παιχνίδια, τη βόλτα στα καταστήματα για ψώνια, το γιορτινό κλίμα στους δρόμους; Είναι εύκολο;
Είναι σίγουρα αναγκαίο. Όπως είπα και πριν, τα παιδιά έχουν προσαρμοστικότητα στις συνθήκες και αυτό μπορεί να διευκολυνθεί ανάλογα με το πώς ο γονιός θα αντιδράσει πάνω σ’ αυτό. Αν, δηλαδή, ο γονιός δίνει συνεχώς έμφαση στο τι δεν έχουμε, στο πόσο άσχημα και διαφορετικά είναι τα φετινά Χριστούγεννα, τότε αυτό σίγουρα θα επηρεάσει αρνητικά το παιδί πολύ περισσότερο από αυτή καθαυτή την κατάσταση.
Αν ο γονιός, όμως, εξηγήσει στο παιδί του ότι αυτά τα Χριστούγεννα θα είναι διαφορετικά επειδή έχουμε αυτούς τους περιορισμούς γι’ αυτόν και γι’ αυτόν τον λόγο, οπότε θα μπούμε στη διαδικασία να περάσουμε έτσι τις γιορτές ώστε τα επόμενα χρόνια να είμαστε καλύτερα, τότε το παιδί θα καταλάβει.
- Δηλαδή, τελικά γκρινιάζουμε περισσότερο εμείς οι μεγάλοι παρά τα παιδιά;
Ναι, ακριβώς. Τα παιδιά, και μιλάμε για τον μέσο όρο, μπορούν να καταλάβουν και να προσαρμοστούν στις συνθήκες. Συνήθως το πώς οι γονείς αντιλαμβάνονται τα πράγματα είναι τελικά αυτό που επηρεάζει τα παιδιά κι όχι τόσο οι ίδιες οι συνθήκες.
Αυτό που θέλω να δώσω σαν μήνυμα είναι ότι οι περιορισμοί είναι σαφείς. Είναι χειροπιαστοί. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να περάσουμε καλύτερα.
- Θα αφήσει αυτή η χρονιά κάποιο κατάλοιπο στα παιδιά;
Αυτή η περίοδος θα αφήσει σίγουρα αναμνήσεις. Μπορεί να αφήσει, όμως, και κάτι άλλο: Ότι το περάσαμε όλο αυτό και το περάσαμε αποτελεσματικά. Ότι ξεπεράσαμε με επιτυχία κάτι δύσκολο. Ως κατάσταση κρίσης θα μας αφήσει, για παράδειγμα, και με δεξιότητες αντιμετώπισης που πριν πιθανόν δεν είχαμε. Αυτό, όμως, που επίσης αφήνει είναι ότι αν κάποιος ήταν και πριν την πανδημία αγχώδης, αυτή η κατάσταση θα του αυξήσει το άγχος.
Ή σε κάποιον άνθρωπο που περνάει τις δύσκολες καταστάσεις βαριά, θα του βαρύνει κι άλλο τη διάθεση. Εξαρτάται από τον κάθε άνθρωπο, αλλά οι κρίσεις δεν είναι ότι μας αφήνουν όλους απαραίτητα πληγωμένους, λαβωμένους. Οι άνθρωποι είμαστε κατασκευασμένοι να ανταποκρινόμαστε και σε κρίσιμες καταστάσεις. Κι αν τα καταφέρουμε, θα νιώσουμε πιο δυνατοί.
* Η Βάσω Αντωνίου είναι ψυχολόγος MSc
