Του Ανδρέα Ζαμπούκα
Στην πορεία του το Κυπριακό, ως πολιτικό ζήτημα, ανέδειξε υπεύθυνους και ανεύθυνους άνδρες. Και αναφέρομαι μόνο στους Έλληνες, επειδή η δική μας ευθύνη είναι αυτή που μας αφορά και όχι των άλλων. Το να επιμένουμε στην αλαζονεία των Άγγλων, στην βαρβαρότητα των Τούρκων και στα συμφέροντα των Αμερικανών, μοιάζει σαν να κατηγορούμε τη βροχή, επειδή γίναμε μούσκεμα, χωρίς να κρατάμε ομπρέλα…
Ως μοιραίες ιστορικές φυσιογνωμίες, εμπλεκόμενες στο ζήτημα της Κύπρου διακρίνω πέντε: Τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, τον Γεώργιο Γρίβα, τον Γεώργιο Παπανδρέου, τον δικτάτορα Ιωαννίδη και τον Τάσο Παπαδόπουλο. Και οι πέντε δεν υπήρξαν σε καμία περίπτωση προδότες ούτε και μειοδότες των εθνικών τους συμφερόντων. Με τις πράξεις και την στάση τους όμως, έσπρωξαν την Κύπρο, ακόμα πιο βαθιά στη μαύρη ρωγμή της Ιστορίας.
Πρώτος ο Μακάριος. Φύσει και θέσει, αδόκιμος για ένα κράτος δύο εθνοτήτων και δύο θρησκειών. Πώς μπορούσε ένας θρησκευτικός ηγέτης να είναι ταυτόχρονα και πρόεδρος δύο κοινοτήτων, εκ των οποίων η μία είναι μουσουλμανική; Οι δυσλειτουργίες στο πολίτευμα ήταν ήδη φανερές από τα πρώτους μήνες της ανεξαρτησίας. Εκτός αυτού, οι φιλικές του σχέσεις με τη Ρωσία, η συμμετοχή στο Κίνημα των Αδεσμεύτων και οι περίεργες προϋποθέσεις που έθετε για να επιτευχθεί η ένωση, οδήγησαν στην οργή των Αμερικανών, στην αδιαλλαξία της Τουρκίας και τελικώς, στο πραξικόπημα και στην εισβολή.
Δεύτερος ο Γρίβας. Άνθρωπος με υψηλό εθνικό φρόνημα και ικανότατος αξιωματικός. Τα αιματηρά γεγονότα του 1963 και η κρίση του '63-΄64, καθώς και όλη η δράση του στην Κύπρο ως στρατιωτικού διοικητή, δημιούργησαν ένα τεράστιο άλλοθι στα σχέδια της Τουρκίας που αναζωπύρωσαν τα παλιά πάθη και τις αντιπαλότητες.
Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Γεώργιος Παπανδρέου. Δεν καταφέρνει να συνεννοηθεί με τους Αμερικανούς πάνω στα δύο σχέδια Άτσεσον, που προέβλεπαν την πολυπόθητη ένωση, και χάνει πολύτιμο χρόνο σε διενέξεις μεταξύ Γρίβα, Μακαρίου και λοιπών πολιτικών παραγόντων. Δεν επέδειξε αποφασιστικότητα, δεν τα κατάφερε και τελικά, επέτρεψε στον Μακάριο, να τινάξει στον αέρα, για ακόμα μία φορά, κάθε θετική εξέλιξη. «Ακούστε με, κύριε Παπανδρέου, μόλις τις προάλλες σταμάτησα μια τουρκική εισβολή στην Κύπρο, είναι καλύτερα να συνομιλείς πριν παρά ύστερα από μια εισβολή», ήταν τα τελευταία λόγια του Λίντον Τζόνσον. Ένα χρόνο αργότερα, με τα Ιουλιανά, έρχεται η πτώση του και ανοίγει ο δρόμος προς τη Χούντα.
Ο δικτάτορας Ιωαννίδης που διαδέχτηκε τον Παπαδόπουλο, παίρνοντας, το πιθανότερο, εντολές από τον αμερικανικό παράγοντα, οργανώνει το 1974, πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου και ουσιαστικά ανοίγει τις πόρτες για την εισβολή των Τούρκων.
Τέλος, ο Τάσος Παπαδόπουλος απορρίπτει με δημοψήφισμα, το σχέδιο Ανάν και επιμηκύνει ακόμα περισσότερο την διάρκεια ενός χρόνιου προβλήματος που συσσωρεύει συνεχώς τριβές μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Τι κοινό έχουν όλοι αυτοί; Ο καθένας τους είχε την δική του προσωπική ερμηνεία για το εθνικό αφήγημα. Όλοι τους ήταν πατριώτες, ιδεολόγοι και «φανατικοί» Έλληνες. Ανώτερος όλων, ο Μακάριος! Η πιο έντονη προσωπικότητα, ο πιο λαμπερός και ο πιο δημοφιλής ηγέτης. Και μοιραία, ο βασικότερος υπεύθυνος για τα μεγάλα ναυάγια του Κυπριακού! Τι κοινό δεν είχαν; Την διορατικότητα να κατανοούν την ευελιξία, μεταξύ εφικτού και επιθυμητού. Κάτι ανάλογο μ΄αυτό που ζήσαμε με την διαπραγμάτευση Τσίπρα, τηρουμένων των αναλογιών…
Ούτε και τώρα, έχουμε τον κατάλληλο συνδυασμό μεταξύ Λευκωσίας-Αθήνας και κανείς από τους εξωκυπριακούς παράγοντες δεν θέλει να απεμπολήσει το δικαίωμα της «αρνησικυρίας» για το μέλλον. Δυστυχώς για μας, οι μεγάλες ευκαιρίες χάθηκαν πριν την εισβολή, από τα συμπλέγματα και τα κατώτερα ένστικτα των «σπουδαίων» ανδρών. Πόση σημασία έχει πια, αν ο ΥΠΕΞ Κοτζιάς χάλασε την πρώτη συμφωνία ή αν ο Τσίπρας επέμεινε να πάρει προσωπικά, εγγυήσεις από τον Ερντογάν. Και πάλι, ο καθένας λειτουργεί με τα δικά του "αυτιστικά" πρότυπα αποδυναμώνοντας κάθε συλλογική προσπάθεια απέναντι στους αντιπάλους.
Στις μεγάλες ήττες της Ιστορίας, τρεις είναι πάντα, οι κακοί σύμβουλοι: η εθνική έπαρση, η θρησκεία και η ιδεοληψία. Και σε μας υπάρχουν και οι τρεις σε αφθονία…
